راهکارهای کاهش اثرات مخرب فعالیت های عمرانی بر آثار باستانی

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین و به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ در این میزگرد که در دومین روز بزرگداشت هفته پژوهش برگزار شد احمد محیط طباطبایی مشاور رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: شهر نه به معنی باستانی و ویژگی هایی که آن را از روستا و هر نوع اقامتگاهی جدا می کند بلکه شهر به مفهوم امروزی اش که دارای خصلت هاو ویژگی هایی خاطرات و حافظه شهر است.

او گفت : شهر بدون خاطره و گذشته شهر شمرده نمی شود و به همین دلیل می بینیم که اقامتگاها و استراحت گاه هایی که توسط مسئولان به عنوان شهر جدید ساخته می شوند تنها عنوان شهر را دارند زیرا تا این مکان ها بخواهند شهر شوند و روابط در آن شکل گیرد و یک نقطه ای شود که محل وابستگی افراد به آن جا است خیلی راه درازی را باید بپیماید.

طباطبایی گفت: به تبع این مسئله مارا را متوجه می کند که نه تنها حفظ خاطره از واجبات رسیدن به شهر و ویژگی های شهری است بلکه باید از ابزار ها و واسطه ها ی مختص رسیدن به چنین شناختی بهره مند بود .

او معتقد است ؛ باستان شناسی شهری بخشی است که می تواند آن کیفیت زندگی و شرایط بهترزیستی را فراهم کند و امروز با مثال ها و شاهد های بسیاری روبرو هستیم و آن بخشی که مدرنیته را به وجود آورد و توسعه بخشید یعنی کشورها بهترین الگو برای ما برای باستان شناسی شهری هستند .

در ادامه حمیده چوبک رییس پژوهشکده باستان شناسی با اشاره به اهمیت مبحث باستان شناسی شهری گفت: آثار باستانی با گسترش شهرها با خطرتخریب مواجه اند واز سویی بحث های عمرانی و ساخت و سازها که لازمه توسعه شهرهاست کار باستان شناسان را سخت کرده است. چیزی که در زیر ریشه های شهر های جدید و در حال گسترش وجود دارد میراثی ارزشمند است که باید مراقب باشیم در راستای اجرای طرح های عمرانی صدمه نبیند .

مهندس سید مهدی مجابی پژوهشگر میراث فرهنگی ، معماری و شهرسازی درادامه این میزگرد با بیان اینکه در شرایط جهانی شدن شهرها ممکن است عمیق ترین واژه که همان شهر است را از دست بدهد گفت : به هرحال پیشنهادمی کنم ضمن اینکه به چالش های بحث نظری می پردازیم جا دارد در مسائل عملی شهرسازی در امر باستان شناسی نیز تأمل بیشتری کرده و یک مقدار زمینه را برای مدیران شهر آماده کنیم و یک مقدارمفاهیم شهر را در تاریخ بیشتر به جامعه بشناسانیم.

او با اشاره به اینکه خیابان کشی و برخورد هایی که با زمین های شهر می شود به ساختار شهر صدمه خواهد زد گفت: بخش عظیمی از میراث فرهنگی ما در شهر ها است که اینها در معرض توسعه و تخریب هستند و امروز ما اگر به موضوع شهر به عنوان یک مکان بنگریم باید برویم سراغ اینکه شهر چه بوده و چطور شکل گرفته و آیا این موضوع در آِینده هم همین ویژگی مکانی خود را حفظ می کند یا خیر.

به اعتقاد این پژوهشگر ، شهر یک مفهوم ثابت و ایستایی نیست و شهرهم در حال تحول است هم از جهت ناحیه و هم از نظر هویت و منشا اینکه این مکان که ما آن را شهر نامیده ایم کجاست به لحاظ تاریخی و اینکه متخصصان تاریخ و باستان شناسی علاوه بر حفاظت از دارایی ها ی فرهنگی و قدیمی در معرفی مفاهیم و ماهیت مکان ها را باید به مردم معرفی کنند .

پروژه های عمرانی در کمین بافت تاریخی قزوین

به اعتقاد محمد علی حضرتی رییس سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان قزوین عنوان توسعه شهری در روزگار ما یک قدری با تسامح به کار رفته و تصوری که از توسعه شهری در بین عموم مردم ایجاد شده صرفا منحصر است به یک گسترش فیزیکی بدون توجه به ریشه ها وسازگاری با لایه های پنهان مفاهیم مربوط به شهر.

او گفت: در حالی که اگر بصورت موردی هم نگاه کنیم مثلا در شهر قزوین یک دوره شاهد تغییر کالبد شهر هستیم بشکلی که قزوین یک بارو داشته و با ورود اعراب سه شهرک در بیرون بارو شکل گرفته بدون اینکه ساخت و سازصدمه ای به بافت قدیمی شهر بزند و در خارج از شهر کهن ساسانی صورت گرفته و در دوران هارون الرشید باروی جدیدی به روی این سه شهرک کشیده شده .

وی با اشاره به اینکه در 400سال پیش به گونه ای عمل می شود که کالبد شهر ساسانی تغیر نکند گفت: اما در نمونه ای دیگر اگر باز به قزوین بصورت موردی نگاه کنیم خواهیم دریافت که 70سال پیش در شهر قزوین به منظور ساخت یک مدرسه و زمین فوتبال چند بنای بسیار با ارزش قاجاری و صفوی شامل عمارت ایوان نادری بنای اصلی چهل ستون ، قصر جهان نما ،عمارت رکنیه، عمارت خورشید، خانه پری خان خانم، حمام بهرام میرزا تخریب می شود در حالی که می توانستند این کار را یک هزار متر بالاتر انجام دهند.

این مسئول گفت: اگر این اتفاق نیفتاده بود آیا موقعیت میراث فرهنگی و گردشگری قزوین این بود که الان هست و متأسفانه مدیران شهر هنوز از این تجربه ها بهره نبرده و همچنان الان بولدوزرها دارند بافت تاریخی قزوین را تخریب کرده و خط پروژه هایی که تعریف می کنند از دل پروژه های تاریخی می گذرد .

او گفت: مشابه این کار در جنوب قزوین دارد اتفاق میافتد امیدواریم نشیت هایی از این دست بتواند نقطه توقفی باشد برای این تصمیم گیری های شتابزده و ما بتوانیم با این تعملاتی که در حوزه های باستان شناسی شهر انجام می دهیم در حقیقت لگامی بزنیم بر این سیر افسار گسیخته ای که دارد می آید و هویت شهرهای ما را از بین می برد.

مدیریت شهری بد عمل کرده است

جمال کامیاب مدیر عامل زیباسازی شهر تهران نیز دراین میز گرد بیان کرد: اگر بخواهم واقع بینانه بگویم بدون تردید وضعی که الان در خصوص ساخت و سازهای بی رویه که جایگزین ابنیه تاریخی می شوند وجود دارد راضی کننده نیست و می شد بهتر عمل کرد از سویی اگر بخواهیم مقصر را معرفی کینم صرف این کار راهی به جایی نخواهد بردو قبول داریم دراین موارد مدیریت شهری بد عمل کرده است.

وی گفت اما ما الان با یک مشکل فرهنگی هم روبرو هستیم و بعضا صاحبان ملک های قدیمی مصر هستند که با تخریب این بناها به ساخت و ساز و سود اقتصادی برسند. از سویی علاوه بر معضل فرهنگی مشکل ساختاری نیز وجود دارد .اگر بشود یک ارتباط ساختاری به جای یک ارتباط مقطعی ایجاد کرد و اگر یک نقشه راه درست وجود داشته باشد کسی راضی به بریدن شاخه زیر پای خود نیست .

کامیاب گفت: البته اگر یک ساختاری نظامش درست نباشد بهترین مهره ها هم که در آن قرار گیرند فعالیتشان غلط خواهد شد و اگر سیستم درست تعریف نشود یک مهره هم بخواهد اصولی عمل کند یا به بیرون پرت می شود و یا خودش را در بدنه حل می کند.
این مسئول شهری اظهارامیدواری کرد:چنین ساختارهایی از دل این پژوهش ها بیرون بیاید زیرا کمتر کسی است که تردید در تاریخ ما داشته باشد و البته چرا این کوتاهی ها شده عوامل مختلفی دارد که برای جلوگیری از تکرارش باید به آن توجه کنیم .

شهر ها گذرگاه گذشته و آینده اند

ناصر چگینی باستان شناس نیز در این میزگرد شهر را مانند یک موجود زنده دانست که باید چهره های گذشته شهر هم در آن وجود داشته باشد و گفت: همانند انسان که دوست دارد نیاکانش را ببیند شهر نیز دوست دارد گذشته اش پیش رویش باشد در غیر اینصورت ما همیشه در بیرون سیر می کنیم و به درونمان نمی رسیم.

وی بیان کرد: در حوزه بخش نظری باستان شناسی شهری حاصل گذشته است وبیشتر بافت های شهری ما بافت های شهری قاجار است و دوره قاجار هم در دوره ای قرار می گیرد که به عنوان پیش مدرن این حوزه را زمان بندی کرده اند. ما دو مشکل داریم یکی اینکه باید به ابعاد دانشی و ساختار علمی حوزه مطالعه که امروز به باستان شناسی شهری در عمل تبدیل شده و از نطر نظری در باستان شناسی تاریخی است بپردازیم و از طرفی باید زیر ساخت های اجرایی این کار و هماهنگی و همدلی و فهم مشترکی که از این دو فراهم می شود را بتوانیم ثروت های ملی خودمان را نگه داریم اینها مال همه مجموعه است زیرا انسان باید دارایی هایش را در نمود دادن خودش به کار بگیرد

حضور مردم عامل موفقیت مدیریت شهری

هایده لاله، باستان شناس نیز درادامه این میزگرد گفت: بدیهی است که در کره خاکی عظمت خلقت انسان ها را به اندیشه در مورد حیات و پدیده های زیستی واداشت ودر طول زمان این قدرت را به انسان داد که شناختی از سرزمین پیدا کند و این شناخت سرزمین به مردم اجازه داد توان بالقوه سرزمین را بالفعل کنند .

او با اشاره به این نکته که باستان شناسی شهری بهانه است زیرا این زندگی شهری است که با تمامی پدیده های زیستی درگیر است گفت: البته در تمامی اعصار شهر با تمامی منابع مادی و معنوی اش باید در نظر گرفته شود یعنی چیزی که شاید امروز کمتر به ان توجه شود.

به اعتقاد لاله جاهایی که مدیریت شهری موفق عمل کرده است تمامی عوامل را دخیل کرده اند به ویژه مردم و این آگاهی مردم یک شبه حاصل نمی شود و دستور العملی نیست.

این باستان شناس گفت: یکی از مسئولیت های مسئولان این است که کار فرهنگی انجام دهند امروز که ایرانی خودش به خانه اش دستبرد زده و خانه اش را از بین می برد و این یک بحران اجتماعی جدی است که نمی توان از آن گذشت.

او با اشاره به اینکه لایه های تصمیم گیری باید تمامی جوانب را در نظر بگیرند افزود امروز پدیده یکسان سازی و الگو سازی در پایتخت است که مردم را درگیر کرده و نوسازی و زیباسازی کرده که مردم آن را دوست ندارند .

زیباسازی تناسب ساختاری در اجرای شهر است

طباطبایی در پایان به یک نتیجه گیری اجمالی پرداخت و اظهار داشت :جمع تمامی نظرات ما را متوجه می کند که باستان شناسی شهری به دنبال یافتن خطوط و پیکره شهر چه از تاریخ مکتوب شفاهی و چه مطالعات میدانی است که مارا با مزیت های تاریخی و طبیعی هر نقطه ای که در آن زندگی می کنیم آشنا می کند.

وی گفت : یک بحث اینکه زیباسازی یعنی تناسب به اندازه نه بزک کردن، وقتی در پیکره شهر رابطه ای منطقی بین گذشته و حال ایجاد می کنیم یک زیبایی ایجاد می کنیم که منجر به بالا رفتن کیفیت زندگی در شهرهاست. نکته اساسی مسئله فرهنگی است که باید در مورد آن اساسی اندیشیده شود ، باستان شناس امروز باستان شناسی را یک شغل می داند ،چقدرباید مشکلات مالی را قربانی هویت و گذشته کرد جامعه جبرا انسان را در مسیری قرار می دهد که حتی آنهایی که خود متولی مسائل فرهنگی هستند مجبور می شوند به سخنانشان عمل نکنند.

به اعتقاد طباطبایی ایجاد ساختار برای ایجاد رفتارهای فرهنگی می تواند چیزی را که به هم ریخته است به نظم بکشد زیرا که در حال حاضرجامعه ما دچار نا پایداری در زیست و کار و زندگی و در نهایت منجر به ناپایداری در ساختار اجتماعی و شهری شده که در جامعه ناپایدار صحبت از میراث فرهنگی یعنی خلاف آنچه وجود دارد.

۴۷۴۷