سفر به میراث جهانی یونسکو/گنبد سلطانیه، از برج و باروی ایلخانی تا مقبره ای برای امام اول شیعیان

نوروز و تعطیلاتش فرصت خوبی برای ایران گردی است. در این میان چه پیشنهادی بهتر از میراثی که از ایران در لیست جهانی میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده است.

هادی معیری نژاد- میراث جهانی یونسکو نام عهدنامه‌ای بین‌المللی است که در تاریخ 16 نوامبر 1972 میلادی به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید.

موضوع آن حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص، است.

برپایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به‌عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود. مکان‌های میراث جهانی ثبت‌شده در سازمان یونسکو، مکان‌هایی مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه و یا شهر هستند.

فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران شامل ۱۷ مکان است که در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. تمام ۱۷ مکان فرهنگی است.

در این مطلب به بررسی گنبد سلطانیه می پردازیم که در سال 2005 به لیست میراث جهانی یونسکو اضافه شده است.
این مکان در نشست و نهم یونسکو ده سال قبل به عنوان میراث جهانی شناخته شده است

شهر سلطانیه
شهر سُلطانیه یکی از شهرهای استان زنجان است که در ۴۳ کیلومتری شهر زنجان واقع است. گنبد سلطانیه و مقبرهٔ اولجایتو در این شهر قرار دارند. از دیگر آثار تاریخی این شهر می‌توان به آرامگاه ملا حسن کاشی و خانقاه حسام‌الدین حسن چلبی (معروف به چلبی اوغلی) اشاره کرد.

سلطانیه

به گواهی منابع تاریخی موجود، شهر سلطانیه نخستین بار در دورة ایلخانان مغول بنا شده‌است؛(البته شهر فعلی با این نام و الا قبلاً از این نام آن اریباد بوده و قدمت آن به گواه کاوش‌های باستان شناسی به ۷ هزار سال می‌رسد) آنان پس از استقرار در ایران و انتخاب تبریز به عنوان پایتخت، دشت وسیع و سرسبز سلطانیة کنونی را برای شکار و گذران ییلاق انتخاب کردند. بدین‌ترتیب این محل قنقوراولانگ یعنی شکارگاه شاهین نامیده می‌شد.

سلطانیه

اما از هنگامی که ارغون چهارمین ایلخان مغول بر تخت نشست، تصمیم گرفت در این محل شهری بنا کند؛ بنابراین دستور داد قلعه‌ای با طول باروی دوازده هزار گام از سنگ تراشیده بسازند. پس از درگذشت وی به سال ۶۱۹ جنازه وی در محل همین شهر ناتمام دفن شد و پسر وی غازان‌خان کوشش دیگری برای تکمیل و آبادانی این شهر انجام نداد و در عوض به احداث شنب‌غازان در نزدیکی تبریز پرداخت.

اوج شکوفایی شهر در زمان اولجایتو است. وی از سال ۷۰۲ق کار ساخت شهر را از سر گرفت و برای انجام این کار بسیاری از هنرمندان، صنعت‌گران و بازرگانان را به این شهر کوچاند و این محل از این پس سلطانیه - محل شاه‌نشین - نامیده‌شد.

گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه مقبرهٔ اُلجایتو است که در ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ میلادی در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی از شیوه معماری آذری به شمار می‌رود. گنبد سلطانیه در فهرست آثار میراث جهانی به ثبت رسیده‌است.

گنبد دارای ارتفاع ۴۸٫۵ و قطر دهانه ۲۵٫۵ می‌باشد که گفته می شود در سال ۷۰۳ (ه. ق) به دستور الجایتو (سلطان محمد خدابنده) جهت انتقال جسد علی ابن ابیطالب امام اول شیعیان از نجف به سلطانیه ساخته شد. این بنا در مدت ۱۰ سال توسط ۳۰۰۰ نفر کارگر ساخته شد.

تزیینات و نحوهٔ ساخت این مقبره در واقع نقطهٔ عطفی در معماری آن دوران بوده به این شکل که سبکی جدید را در معماری به‌وجود آورده که از معماری سلجوقی منفک شده‌است.

سلطانیه

این بنا شامل ۸ ایوان و ۸ مناره است که گفته می‌شود از ۸ در بهشت (ابواب البر یا درهای نیکی) الگو گرفته است. شامل دو دوره تزئینات می‌باشد دور اول تزئینات آجر وکاشی بوده است که به واسطه آجر و کاشی آیاتی از قرآن کریم کتاب آسمانی مسلمانان و ذکر نام خداوند و اسامی پیامبر اسلام و امام اول شیعیان و نام پادشاه نوشته شده است اما بعد از مدتی به دلیلی نامعلوم پادشاه (سلطان محمد خدابنده) دستور پوشانیدن تزئینات کاشی با اندود گچ را می‌دهد که مانند تزئینات کاشی به واسطه نقاشی روی گچ آیاتی از قرآن کریم کتاب آسمانی مسلمانان و ذکر نام خداوند و اسامی پیامبر اسلام و امام اول شیعیان و نام پادشاه نوشته شده است.

گنبد سلطانیه شامل سه بخش اصلی ورودی، تربت‌خانه و سردابه‌است.

پادشاه الجایتو پس از نومید شدن از انتقال جسد علی، از خاک نجف و کربلا به سلطانیه انتقال داد و در ساخت قسمتی از گنبد استفاده کرد که به تربتخانه مشهور است. پادشاه وصیت کرده بود که در سردابه دفن شود. الجایتو ۲ سال بعد از اتمام ساخت گنبد در سن ۳۴ سالگی بر اثر بیماری درگذشت

سردابه محل دفن پادشاه است اما عده‌ای از مورخان اینگونه نوشته‌اند که پادشاه در محلی غیر از سردابه دفن شده است.

گفته می‌شود در ساخت گنبد بزرگ شهر فلورانس از این گنبد الگوبرداری شده‌است. بنای این گنبد که بعد از گنبدهای سانتاماریا دلفیوره و ایاصوفیه سومین گنبد بزرگ دنیاست

امکانات گردشگری

سلطانیه
معمولا گردشگران برای دیدن شهر زنجان و دیدنی هایش این شهر را به عنوان مقصد بر می گزینند چرا که زنجان علاوه بر گنبد سلطانیه اماکن دیدنی فراوان دارد

موزه مردم شناسی رختشویخانه ، غار کتله خور، مسجد جامع، معبد داش کسن، بازار زنجان، کاروانسرای سنگی،قسمتی از دیدنی های شهر زنجان هستند . زنجان همچنین 5 هتل دو تا چهار ستاره دارد.

4646

 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 406013

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
3 + 0 =