امروزه ابزار ماهواره، از کارآمدترین رسانه‌های ارتباطی محسوب می‌شود. این وسیله به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود قادر است پیام‌های متنی، صوتی و تصویری را در کمترین زمان به دورترین نقاط جهان منتقل و تعداد بی‌شماری را مورد خطاب قرار دهد. هزاران شبکه ماهواره‌ای با رویکردهای اقتصادی، علمی، ورزشی، سیاسی، هنر و سینما، مذهبی، خبر و.... به‌طور روزانه به برنامه‌سازی و اطلاع‌رسانی اقدام می‌کنند. در این بین چند سالی‌است شاهد رشد قارچ گونه شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان به‌منظور تهیه خوراک فکری، سرگرمی و خبری برای مخاطبان ایرانی و فارسی زبانان هستیم از جمله شبکه‌های جم‌تی‌وی و فارسی وان .
جم‌تی‌وی (GEM TV) یکی از مهم‌ترین شبکه‌های ماهواره‌ای است که سریالهای دنباله‌دار تلویزیونی ترکیه را روی آنتن می‌برد. این شبکه تا چند سال قبل صرفا موسیقی پخش می‌کرد، به تدریج گسترش یافت و در کنار کانال موسیقی، شبکه‌هایی هم برای پخش سریالهای نمایشی، ورزش، فیلم سینمایی، کودک، مستند، آموزشی و... راه‌اندازی کرد.
رقابت سریالهای دنباله‌دار
جم‌تی‌وی سال 2006 و با شعار «جم همه شما را دوست دارد» آغاز به کارکرد. مرکز پخش آن در لندن و دفتر اصلی آن در دبی است. این شبکه که 9 سال پیش تنها یک شبکه پخش موسیقی بود، امروزه به چند شبکه از جمله جم‌اسپورت برای پخش رقابت‌های ورزشی، جم‌مووی برای پخش فیلم، شبکه جم‌می برای پخش برنامه‌های متنوع و مسابقات تلویزیونی، دو شبکه جم‌میوزیک و جم‌دری برای پخش موزیک ویدئوهای گوناگون، جم‌جونیور برای پخش کارتون، جم‌لایف برای برنامه‌های سرگرمی، جم‌کلاسیک برای پخش فیلمهای قدیمی، اونیکس، ریور، روبیکس، میفا، جم اس‌تی و جم‌بالیوود افزایش پیدا کرده است. جم‌تی‌وی با پخش سریالهای طولانی‌مدت همچون عشق ممنوع، عمرگل لاله، نور و مهند، عاصی، عشق و جزا، از بوسه تا عشق، ایزل، سلطان‌سلیمان، کوزی‌گونی، کارادایی، برگ‌ریزان و... علاوه بر کمرنگ کردن برخی مفاهیم و مظاهر اسلامی و اعتقادی، سعی در قبح‌زدایی از مفاهیمی چون خیانت زن و مرد به یکدیگر، اشاعه فحشا، چندهمسری، عادی‌سازی روابط آزاد و بی‌بند و بار، تجاوز و نوشیدن شراب، تجمل‌گرایی و... دارد.
مهم اینجاست که شبکه جم‌تی‌وی با به نمایش گذاشتن فیلم‌هایی که بعضا ساخت کشور ترکیه است، تلاش می‌کند ساختار فرهنگی ایران و تعاملات خانوادگی را تغییر دهد؛ آن هم تغییری از جنس غربی.
125 شبکه فارسی‌زبان
در تحقیقی که دکتر فردین علیخواه، جامعه‌شناس سال 1392 به سفارش سازمان صدا و سیما انجام داد و انتشارات سروش آن را منتشر کرد، آمده است: «حدود ۹۰ ماهواره در جهان فعال و امواج حدود ۷۰۰۰ شبکه تلویزیونی را ارسال می‌کنند. از این ۹۰ ماهواره، حدود ۳۵ ماهواره آسمان کشورمان را پوشش میدهند و امواج حدود ۳۰۰۰ شبکه را بر آسمان ایران می‌‌گسترانند. اگر شبکه‌های کارتی یا کدشده را از این تعداد شبکه کم کنیم، حدود ۱۷۰۰ شبکه کدنشده و به اصطلاح «باز» در ایران قابل دریافت است که از این تعداد 125 شبکه، فارسی زبان است و در حوزه‌های فیلم، سریال، کارتون، موسیقی، تفریح و سرگرمی، زنان، سیاست، دین و مذهب و ارائه اخبار و تحلیل‌های روز فعالیت می‌کنند.»
درآمد 200 میلیون دلاری از فروش سریالهای ترک
از نظر اقتصادی هم شبکه جم‌تی‌وی به ابزار اقتصادی مهمی برای کشور همسایه تبدیل شده است. محمدبویوک اکشی، رئیس انجمن صادرکنندگان ترکیه خرداد امسال به خبرنگاران رسانه‌های این کشور گفت: «ترکیه با صدور فیلم و سریال به کشورهای مختلف جهان، در عرصه قدرت نرم ابراز وجود می‌کند. امروز سریالهای ترکیه به بیش از صد کشور جهان صادر می‌شود و درآمدی نزدیک به ۲۰۰ میلیون دلار نصیب این کشور می‌کند. هدف، رساندن این رقم به یک میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ است. همچنین صادرات فیلم و سریال بر دیگر بخش‌ها بویژه بخش توریسم تاثیر بسیاری دارد و باعث معرفی ترکیه و محصولات آن در سراسر جهان می‌شود.»
قصد و غرض سیاسی در سریالهای ترکیه
براساس تحقیقی که چندی پیش در مورد شبکه جم‌تی‌وی با شرکت 201 پاسخگو اعم از 105زن (52 درصد) و 96 مرد (48 درصد) صورت گرفت، بیشترین تعداد بینندگان سریالهای ترکیه‌ای شبکه جم‌تی‌وی افراد بزرگسال هستند. تقریبا 26 درصد پاسخگویان بین دو تا چهار ساعت و 23 درصد بیشتر از چهار ساعت در شبانه‌روز به تماشای سریالهای ترکیه‌ای شبکه جم‌تی‌وی می‌نشینند.
تقریبا 63 درصد پاسخگویان، نزدیکی فرهنگ و همسایگی دو کشور ایران و ترک و 22 درصد دوبله شدن سریال‌ها به زبان فارسی را مهم‌ترین دلیل گرایش آنها به تماشای سریالهای ترک شبکه جم تی‌وی اعلام کردند.
41 درصد پاسخگویان معتقدند سریالهای ترکیه‌ای شبکه جم‌تی‌وی کاملا با اغراض سیاسی ساخته می‌شوند. همچنین با فراوانی 50 درصدی اعلام کرده‌اند که به کارگیری سوژه‌های خط‌قرمز مانند تجاوز و خیانت، بی‌حجابی و شراب و قمار، رقص و ساز و آواز در سریالهای ترک، عامل تفاوت این سریال‌ها با نمونه ایرانی آن است.
نزدیک به 73 درصد پاسخگویان معتقدند که نمایش جذابیت‌های گردشگری و زیبایی شهرهای ترکیه در سریالهای شبکه جم‌تی‌وی عامل مهمی در اغنای لذت بصری مخاطبان ایرانی محسوب می‌شود. در تمام قسمت‌های مختلف سریالهای ترک شاهد این موضوع هستیم که نماهای دور و نزدیکی از اماکنی همچون دریا، اسکله، پل‌های معلق، جنگل، خانه‌های مجلل و بزرگ، خودروهای گران‌‌قیمت و خیابان‌های خلوت و بزرگ، مراکز خرید بزرگ و شیک، محل کار شیک و... به وفور به نمایش درمی‌آید و گویا این موضوع برای فیلمسازان ترکیه یک دستورالعمل در تهیه برنامه‌ها محسوب می‌شود.
به دنبال سبک جدید
در کل اگر سریالهای جم‌تی‌وی را کنارهم قرار دهیم، بدون کمترین تاملی می‌توان به نقاط اشتراک زیادی در میانشان رسید؛ نقاطی که به‌طور تصادفی در سریال‌ها پیدا نشده و طبیعتا اصلی‌ترین دلیل انتخاب آنها از سوی شبکه جم‌تی‌وی است.
1ـ زندگی لوکس و مدرن: در ترکیه هم مثل همه کشورهای دنیا، سریالهای ساده و حتی روستایی ساخته می‌شود، اما شبکه فارسی‌زبان جم‌تی‌وی معمولا روی سریالهایی دست می‌گذارد که بیشتر روی سبک زندگی، خانه، دکوراسیون، لباس، محل کار، خودرو و... مدرن متمرکز باشد و الگوهایی از این نوع زندگی را ترویج می‌دهد. حتی سریالی مثل شمیم عشق که داستانش در روستا اتفاق می‌افتد، باز هم زندگی مرفه روستایی را به تصویر می‌کشد.
2ـ بی‌بندو باری و خیانت: در بیشتر سریالهای جم‌تی‌وی که در سالهای اخیر پخش شده، بی‌اغراق خیانت حرف اول را می‌زند. مهم‌ترین دلیل آن هم این است که مساله خیانت در فرهنگ مسلمانان یک منکر شرعی است و جم‌تی‌وی با عبور از این خط‌قرمز خواسته است به‌واسطه نمایش این امور، خود را شبکه‌ای متفاوت نشان داده و جلب مخاطب کند. همچنین قبح این منکر شرعی را بین مخاطبان خود کمرنگ و بلکه از بین ببرد.
3ـ مثلث دوستیابی: در سریالهای عامه‌پسند شبکه جم‌تی‌وی و آن هم با شمارگان بالای ۲۰۰ قسمت، طبیعتا مثلث عشقی می‌تواند یکی از عوامل اصلی و جذابیت به حساب آید. این شبکه برای همراه کردن مخاطب با سریال، همیشه مثلث عشقی بین سه نفر را در دستور کار تهیه فیلم قرار داد و در بیشتر مواقع، شخصیت‌های مختلف سریال، هر کدام برای خودشان درگیر مثلث یا حتی مربع عشقی هستند و مخاطبان برای گره‌گشایی از رابطه میان آنها هم که شده سعی می‌کنند حتی تماشای یک قسمت آن را از دست ندهند. این فرمول، به عنوان یکی از عناصر اصلی جذب مخاطب، مدام در بیشتر سریالهای جم‌تی‌وی تکرار می‌شود.
درنهایت، کمرنگ کردن مفاهیم و ارزش‌های دینی، قبح‌زدایی از انجام منکرات شرعی و اخلاقی، تجمل‌گرایی و ترویج زندگی لوکس غربی، ایجاد انگیزه مُدگرایی در بین جوانان با تبلیغ انواع مد و لباس و تشویق به رهایی از قیود آداب و سنن از مهم‌ترین اهداف پشت پرده برنامه‌سازی شبکه جم تی وی است.
کمرنگ شدن مظاهر اسلامی
پاسخگویان در 70 درصد اعلام کرده‌اند که سریال‌ها و فیلمهای ترک شبکه (GEM TV) بیشتر با هدف کمرنگ جلوه دادن مظاهر و فرهنگ اسلامی ساخته می‌شود. به روشنی می‌توان فهمید رسانه‌های ترکیه برای آن که ظاهر و تصویری اروپایی از خود و کشور خود به جهانیان نشان دهند به‌طور محسوسی مفاهیم و جلوه‌های دینی را در برنامه‌سازی‌های خود کاهش داده‌اند و اقدام به افزایش مظاهر غیردینی و تبلیغ گردشگری به سبک کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه غیراسلامی کرده است تا جایی که امروزه بیشتر سواحل، جزیره‌ها و شهرهای ترکیه و حتی برخی مساجد آن به محلی برای جذب توریست خارجی تبدیل شده است.
۵۷۲۴۴
نظر شما