۱. پاییز سال ۱۳۸۷، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران؛
دوساعت پیش از افتتاح برج میلاد، مقابل شهردار تهران نشسته بودیم برای یک گفتگوی اختصاصی؛ «چطور شهر را می‌چرخانید؟»
این سوال آن روزها بسیار مهم بود؛ محمود احمدی‌نژاد در کسوت شهرداری که رییس جمهور شده بود، تره هم برای شهرداری تهران خرد نمیکرد، خبری از کمک و حتی پرداخت سهم قانونی دولت در اداره امور تهران، نبود.
اما محمدباقر قالیباف، پروژه‌های عمرانی زمین مانده پایتخت را یکی یکی افتتاح می‌کرد و حتی پروژه های جدیدی هم برای شهر تعریف کرده بود، ظاهرا در اوج بی‌پولی.
تکمیل برج میلاد با ۲۶۰ میلیون دلار هزینه تمام شده هم از جمله این هزینه‌ها بود.
او در پاسخ به سردبیر هفته‌نامه اصلاح‌طلب درباره استقلال شهرداری از دولت گفت: «یکی از اتفاقاتی که در دوره ما افتاده، این بوده که به هر دلیل دولت توجهی که مانند گذشتگان باید می‌کرده نداشته. این از نظر مدیریتی برای من سخت بوده است. اما در کل به سود شهر بوده. ما به گونه‌ای خودمان را برنامه‌ریزی کرده‌ایم که خودمان می‌توانیم خودمان را اداره کنیم. بحث دیگری داریم که بحث مدیریت واحد شهری است و باید 23 وظیفه دولت به شهرداریها واگذار میشد که این اتفاق نیفتاده است. اینکه شهرداریها را به عنوان یک دولت شهر ببینیم و حکومت‌های محلی را درست کنیم که قانون اساسی ما این را دیده، ما درباره زیر ساخت‌ها بحث خودمان را کرده‌ایم، ولی روز به روز هم دولت هم مجلس شورایها او شهرداریها را محدود کرده‌اند. با این حال من به مردم قول دادم که نگران نباشند، ما از تمام ظرفیت خود برای پیشبرد کارها استفاده می‌کنیم. عدم کمک دولت به ما، ما را عقب نمی‌اندازد. اما اگر دولت کمک کند، کارهای ما با سرعت پیش می‌رود. شما می‌گویید چکار کردید در همین تهران با همه کمکی که دولت به شهرداری کرده، سالی دو کیلومتر مترو ساخته می‌شده، در 25 سال گذشته 50 کیلومتر. اما به سالی 15 کیلومتر رسانده‌ایم.»
و شهرداری از تمام ظرفیت خود برای پیشبرد کارها استفاده کرد؛ فروختن شهر به مردم و تازه سرمایه‌دارانی که مولود دولت نهم و دهم بودند، آنهایی که در پروژه‌های عریض و طویل شهر تهران، سهم داشتند و برای پیشبرد پروژه‌های عمرانی و رویایی پایتخت، سرمایه‌های کلان خرج کرده بودند. نتیجه سال ۹۲ و پس از آن مشخص شد؛ شهر به پیمانکاران طلبکاری فروخته شده و هر کدام به فراخور طلبی که داشتند، در حال و دراندیشه ساخت یک مال و یا برج و یا قدمی فراتر، شهرک مسکونی بودند.
کافی است افشاگری‌های هفته‌های گذشته علیرضا دبیر و رحمت‌اله حافظی که از دل گزارش حسابرسی شرکت‌ها و سازمان‌های شهرداری بیرون آمده است را بخوانید.
از سوی دیگر، برخی اعضای شورای شهر چهارم فاش کردند باغات تهران محو شده‌اند، عمدتا در منطقه‌های یک و سه؛ محدوده‌ای که قبلا کلونی باغ‌های تهران بود، شد محله برجهای تهران؛ اعیان نشینی شمال شهر ادامه پیدا کرد. البته با دود و ترافیک اضافه.
شهرداری با شدت بیشتر شهر را به مردم عادی و غیرعادی فروخت تا هزینه‌های اداره شهرشان تامین شود، تا جمعیت بیشتری به پایتخت روانه شود. تا تهران جای نفس کشیدن نباشد. تا امروز که همه کاسه چه‌کنم دست گرفته‌اند؛ تهران را دود و خاکستر گرفته است، از دو هفته پیش. عین همه آذرها و دی‌های سال‌های گذشته.
۲. تهران برای پانزدهمین روز پیاپی، در آلودگی هوا غرق شده است، از هفته گذشته مسوولان شهر و هرکسی که خودش را در سرنوشت و مقدرات پایتخت دخیل می‌داند، درباره این وضعیت حرف زده. یکی از مهمترین آنها، محمدباقر قالیباف، شهردار تهران. او و مجموعه تحت فرمانش البته رویکرد کاملا مشخصی برگزیده اند؛ انداختن مسئولیت آلودگی هوا بردوش دولت، پلیس و مردم. گویی دستگاه عریض و طویل شهرداری تهران هیچ دخالتی در مدیریت پایتخت ندارد و منفعلانه هرچه در شهر می گذرد را تماشا میکند.
شهردار تهران دولت را مقصر دانسته؛ خواندن این جملات رک و راست شهردار که در گفتگو با همشهری، رسانه رسمی شهرداری، دولت را تنها مقصر آلودگی‌هوای تهران نشان می‌دهد، خالی از لطف نیست: «متاسفانه باید گفت مدیریت فعلی رفع آلودگی هوا در دست باد و باران است و با این شیوه که پیش می‌رویم حتما روزهای بدتری هم در انتظارمان خواهد بود. بنده با قاطعیت عرض می‌کنم، خیلی زودتر از این می‌توانستیم از بروز این بحران جلوگیری کنیم، اما متاسفانه اراده‌ای برای حل ریشه‌ای این معضل وجود ندارد. واقعیت آن است که رفع معضل آلودگی هوا متولی واحدی ندارد و به‌همین دلیل نمی‌توان امید داشت که با نگاه مقطعی و اقدامات پراکنده شاهد رفع این معضل باشیم. اگر ما حداقل به اندازه صنعت خودروسازی هم برای جان انسان‌ها ارزش قائل بودیم، وضعیت خیلی بهتر از این بود. ای‌کاش یک بسته نجات هم برای رفع این معضل تهیه می شد. اما متاسفانه وقتی بحران آلودگی حاد می شود تازه یادمان می‌افتد که باید به این موضوع توجه کنیم، در حالی که حل این مسئله در گرو همدلی همه نهادها و مراجع مسئول در این زمینه و مشارکت شهروندان است.»
۳. انتقادات به دولت به جای خود که تا حدی درست است. هرچند دولت یازدهم، میراث‌دار بی‌تدبیری‌های دو دولت پیش از خود در آلودگی هوا هم هست.
اما یک سوال از آقای شهردار، باقی می‌ماند؛ شما برای کم شدن آلودگی هوای پایتخت چه کرده‌اید؟ کدام تدبیر و پروژه شهرداری در ۱۰ سال گذشته به کم شدن آلودگی‌هوا منجر شده است؟ ساختن طبقه دوم بزرگراه صدر؟ تونل توحید؟ فروختن باغها و تراکم فروشی بی‌حساب و کتاب در تهران؟ برج‌سازی‌های افسارگسیخته در شمال و غرب شهر؟ دریاچه چیتگر؟ افتتاح نصفه و نیمه و ناقص خطوط مترو؟ نوسازی سیستم حمل و نقل عمومی؟ کدام یک از پروژه‌های شهرداری تهران، برای کاهش آلودگی‌هوا موثر بوده است؟
محض رضای خدا شهرداری در روزهایی که نفس کشیدن در شهر سخت می‌شود، حمل و نقل عمومی را رایگان اعلام کرده است؟ این حداقل کاری بود که شهرداری تهران می‌توانست برای ترغیب مردم به استفاده از حمل و نقل عمومی انجام دهد و البته هیچ وقت این کار را نکرد.
اما در ۱۰ سال گذشته، شهرداری مدام گرفتار درگیری با دولت‌ها بوده‌است؛ چه دولت مهرورز محمود احمدی‌نژاد، چه دولت اعتدال‌گرای حسن روحانی.
نظر شما