آشوب در منطقه با درک متفاوت بارزانی از تاریخ!

....تورا به مسیح از کندن خاکی که اینجا را در بر گرفته دست بدار!....(شکسپیر)
یک بار مقامی کرد در تهران به من گفت "ریشه بعضی مشکلات مردم کردستان عراق به نگاه شخص بارزانی و اینکه او تاریخ ملت کرد را در خود خلاصه می بیند مربوط میشود". او که می گفت فرد مستقلی ست و اکنون در عراق بسر میبرد و از بیم جانش مایل به افشای هویت خود نبود تصریح کرد"ریشه یک چنین تفکری بعدها و عملا منجر به جداشدن جلال طالبانی از دایره مبارزات کردهای عراق با قرائت بارزانی ها در سال 1975 و تشکیل اتحاد میهنی کرستان شد". او می افزاید"مشکلات ناشی از محاسبات غلط را ببینید. از جد آنها عبدالسلام بارزانی گرفته تا احمد بارزانی ؛تا این اواخر مرحوم ملا مصطفی.شاید مرحوم ملا مصطفی آدم بدی نبود،اما محاسبات او کاملادر دایره محدودی از ارزیابی های نظامی - محلی قرار می گرفت و بر مبنای آنها برنامه ریزی کلی و سیاسی می کرد.ما عملا بازیچه قرار گرفتیم. حتی بازیچه صدام حسین. اعتماد او به صدام حسین و البکر در اواخر دهه 60؛ وقایع سالهای 1973 به بعد و ارتباط آنها با دولت وقت ایران تنها 2 نمونه از این موارد است. مسعود استثنایی بر قاعده بارزانی ها نیست؛گرچه نچیروان فرزند برادر او فردی پراگماتیست تر به نظر می رسد".

اکنون ظاهرا  دایره حزب دمکرات و مسعود بارزانی دوباره بر مدار حرکت قرار گرفته. بارزانی می گوید "اگر مردم کبک در کانادا ؛کاتالونیا در اسپانیا و اسکاتلند در بریتانیا حق دارند در باره استقلال خود نظر بدهند چرا مردم کردستان عراق از چنین حقی نباید برخوردار باشند؟". بارزانی در واکنش به انتشار اخباری مبنی بر قصد دولت تحت نظرش برای برگزاری یک رفراندم به قول او نمادین و غیر الزام آور برای استقلال مناطق کرد نشین شمال عراق گفته " عصر قرار داد 1916سایکس پیکو که خاورمیانه(به بهانه مبارزه با عثمانی)را میان بریتانیا و فرانسه تقسیم کرد سپری شده است. بارزانی در توضیحات خود اما مشخص نکرد اولا باکدام معیار دمکراتیک، ساختار منطقه اقلیم و الیگارشی - سانترالیزیم بسته حاکم بر آن را با ساختارهای سیاسی و عمومی جوامع مدرن غربی قابل قیاس می داند که اورا ناگزیربه بیان چنین نمونه هایی کرده.ثانیا، تعریف جغرافیای سیاسی مدرن بر اساس سوابق تاریخی 100 سال گذشته ماهیتا به چه مخاطراتی در منطقه دامن خواهد زد؟. ثالثا،او چگونه می تواند خود ،کردستان عراق و منطقه را از عواقب آن مصون و از زیر بار مسئولیت های آتی شانه خالی کند در حالی که نتیجه اقداماتش عملا می تواند آشوبی در خاورمیانه و غرب آسیا برپا کند؛ گرچه عواقب آن دقیقا مشخص نیست اما حتما بسیار مخاطره آمیز خواهد بود.
تازه ترین موضع گیری مسعود بارزانی در باره به قول او ضرورت تعیین تکلیف مردم کردستان عراق هر چند سخن تازه یی نیست و به طور رسمی نخستین بار در اواخر جولای سال گذشته مطرح شد،اما طرح مجدد آن در شرایطی که منطقه در وضعیت امنیتی به شدت مخاطره آمیزی به سر میبرد، با تعجب و واکنش های نه چندان مثبتی از سوی جامعه بین المللی روبرو شد. 3 روز پیش از انتشار سخنان بارزانی، اتحادیه اروپا هر گونه اقدام برای همه پرسی استقلال کردستان عراق را ناموجه و در بیانیه یی اعلام کرد" با برگزاری همه پرسی در اقلیم کردستان عراق در شرایط کنونی رسما مخالف است".بیانیه اتحادیه اروپا تصریح کرده" اعضای اتحادیه ترجیح می‌ دهند در شرایط کنونی با استقلال‌ خواهی "مسعود بارزانی" رئیس منطقه کردستان عراق مخالفت کنند".
بارزانی در گفتگو با نشریه بریتانیایی گاردین بدون اشاره به وقایع یکسا ل و نیم اخیر عراق و بحران 5 ساله سوریه و اتهاماتی که به او و دولت اقلیم درارتباط همکاری با آنکارا و نیز بی تفاوتی آشکارشان به سقوط موصل در شمال عراق در ژوئن 2014وارد شده می گوید" جامعه جهانی پذیرفته است که عراق و سوریه دیگر هرگز متحد نخواهند شد و به اثبات رسیده است که همزیستی اجباری در منطقه اشتباه است".
اینکه چرا مسعود بارزانی در چنین شرایط حساسی به طرح چنین موضوع مناقشه برانگیزی اقدام کرده؟با شناختی که از او وجود دارد موضوع غیر قابل درکی نیست. هم با توجه به سابقه وی در طرح مسائل مناقشه برانگیز و هم به علت شرایط بحرانی و امنیتی حاکم بر منطقه که بی شک موجب شده او احساس کند زمان برای طرح موضوع استقلال کردستان عراق مناسب است.
در حالی که جامعه بین المللی مصمم به مبارزه با تروریسم و ناامنی در خاورمیانه شده ،باز کردن جبهه یی جدید که آشکارا می تواند ابعاد ناامنی و بحران را به حوزه یی فراتر از مرز های عراق بکشاند اکنون به یک مسئله بسیار جدی تبدیل،یا دستکم بالقوه چنین زمینه یی وجود دارد. موضوع گیری صریح اتحادیه اروپا در این خصوص و مخالفت سال گذشته ایالات متحده با خواست آقای بارزانی به خوبی نشان میدهد ماهیت تنش زای اقدامات دولت اقلیم و شخص بارزانی نکته یی نیست که حتی از دید سایر دول های مطرح منطقه مانند ایران که درگیر مسائل خاورمیانه هستند پنهان مانده باشد.ژوئن سال گذشته که بارزانی موجی مشابه به راه انداخت و او برای کنترل موج مخالفت های بین المللی اعلام کرد موضوع را به پارلمان اقلیم واگذار خواهد کرد،بسیاری و آنگونه که گفته می شود حتی آقای طالبانی و فواد معصوم نسبت به هرگونه ماجراجویی به آقای بارزانی هشدار دادند. همان زمان به دلیل گسترش مخالفت های داخلی و نیز مخالفت متحدان غربی و مسلما تهران و از همه مهمتر شرایط به شدت بحرانی عراق ناشی از بی کفایتی های نوری مالکی و عقب نشینی شرم آور ارتش این کشور از موصل او مجبور شد از پیگیری خواست خود منصرف شود.
در هر صورت به باور بعضی از تحلیل گران امنیتی مقیم منطقه" مشکل دولت اقلیم و شخص بارزانی تنها در عدم محاسبه دقیق آنها ازواکنش دولت های غربی محدود نمی شود.مشکل اصلی دستکم در 3حوزه دیگر است. نخست، فکر می کند می تواند جزیره تنهایی خود را در منطقه برپا و همه را درکار انجام شده قرار دهد!. دوم،واکنش کشور هایی مانند ایران و حتی ترکیه و روسیه به موضوع تجزیه عراق و تشکیل دولت به قول خودش کردستان مستقل را ارزیابی نکرده .سوم ،موضوع به شرایط و ساختار درونی منطقه کردستان عراق و گروه های سنتی مستقر در کردستان و منطقه بر می گردد که بارزانی تصور می کند قابلیت تسلط و مهار آنها را دارد".
البته تا حدود زیادی می توان تحلیل ها و نگاه هایی از این دست را قبول کرد. چراکه هم به دلیل نوع نگاه کشور هایی مانند ایران وحتی ترکیه و روسیه و هم به علت ساختار نامتوازن توزیع قدرت سیاسی و حزبی در کردستان عراق، حداقل تا آنجا که به حزب اتحادیه میهنی جلا ل طالبانی مربوط می شود، مشکل بتوان پذیرفت آقای بارزانی به صرف ایجاد بحران خود ساخته و سوار شدن بر احساسات عمومی قادر به پیگیری آرام و به قول خودش دمکراتیک خواستی باشد که عملا می تواند به آشوبی غیر قابل کنترل در خاورمیانه عربی و غرب آسیا منتهی شود. کما اینکه ائتلاف بسیار شکننده او در سال 2005 با حزب اتحادیه میهنی آقای طالبانی همانند شکاف سال 1975 محاسبات اولیه اورا برهم زد.
اما اکنون آنچه که به نگرانی های بسیار شدید دامن زده و تا حدودی این دیدگاه قبلی که دولت اقلیم و آقای بارزانی با هدف بحرانی کردن شرایط منطقه وبهره برداری از آن، در قضیه داعش و ورود بی دردسر آنها به شمال عراق و مشخصا موصل در ژوئن 2014تعمدا چشمان خود را بستند تایید می کند بر حول 2 محور قرار گرفته است. نخست، تداوم بازی با مهره داعش و حفظ کنترل شده حرارت تا زمان حصول نتیجه یی که دولت اقلیم احساس می کند به دست خواهد آورد. دوم، تولد موج جدیدی از مهاجرت و پناهندگی در منطقه ناشی بیرون راندن افراد غیر کرد از مناطق کرد نشین. موضوعی که دولت های اروپایی ماههاست به شدت با آن درگیرند.آیا آمادگی پذیرش موج جدیدی از مهاجران وجود دارد؟،با توجه به اینکه افزایش و تداوم بحران در خاورمیانه دیگر نکته غیر قابل پیش بینی نیست؟؟. احمدالجبوری یک مقام ارشد در دولت عراق چندی پیش یا دآور شد" به ساکنین عرب سني اجازه نمیدهند به منازل خود بازگردند". نمایندگان سنی پارلمان عراق از استان نینوا نيز انتقاد خود را از نیروهای پیشمرگه علنی کرده اند و آنها را به اتخاذ"استراتژی زمین سوخته" متهم می کنند". "لتا تیلر" پژوهشگر ارشد امور مبارزه با تروریسم و عضو ارشد سازمان دیده بان حقوق بشر نیز به خبر گزاري فرانسه گفته " اقدام به محصور کردن ساکنان عرب و ممانعت از بازگشت آنها ،به نظر مي رسد اقدامي بسیار فراتر از یک واکنش امنیتی باشد".
پس در نگران بودن خود كه منطقه عربي و خليج فارس تا مرزهاي غرب آسيا به زودی شاهد بحراني از نوع ديگري خواهد بود محق هستیم!. آيا اين به آن معناست که بحران و نا امنی بالقوه در حال گسترش است؟. مایل به پاسخ به این پرسش نیستم و شاید هم خودم را گول میزنم، نمی دانم!!

(پس از انتشار این مطلب ایرادی به نسبت جناب نچیروان بارزانی با آقای مسعود بارزانی گرفته شد. دلیل این اشتباه و عدم دقت بعدی من نسبت به آن احتمالا به ترجمه همزمان سخنان ناقل خبر بر می گردد. که یا مترجم در زمان گفتگوی اشتباه کرده است یا من بد متوجه شده ام. که در هرصورت این اشتباه را اینجا و در متن تصحیح و از دقت نظر خواننده تشکر می کنم. اما خواننده محترم را نه به چنین اشتباهی سهوی که به کلیت مطلب توجه می دهم). تشکر متین

matinmos@gmail.com