در چندسال اخیر، نقد برنامه‌هایی که از آن به عنوان «مدیریت منابع آب» یاد می‌شود، به فضای همگانی راه یافته و خوشبختانه دولت و دستگاه‌هایی مانند مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، مرکز پژوهش‌های مجلس، و نهادهای جامعه‌شناسی و هنرمندان و... هم به این موضوع (و کلا به موضوع محیط زیست) ورود کرده اند.
تحریم‌هایی که بر کشور تحمیل شده و آسیب زیادی به اقتصاد ما وارد کرده است، شاید در یکی دو مورد سبب خیر هم بوده است. یکی از این موردها، متوقف شدن بسیاری از طرح‌های سدسازی و انتقال آب بوده است؛ برای مثال می‌توان از سد بختیاری نام برد که قرار است بلندترین سد بتونی جهان شود! همچنین می‌توان به طرح‌های انتقال آب دریاهای شمال و جنوب کشور به کویر مرکزی اشاره کرد. اما، موضوع نگران‌کننده این است که با اندکی گشایش در وضعیت تحریم‌ها، دوباره پروژه‌های عظیمی که با عنوان فریبنده‌ی «تامین آب» توجیه می‌شوند، در دستور کار قرار گرفته است.
یکی از خطرناک‌ترین این طرح‌ها، انتقال آب از حوزه‌ی دریای کاسپی (خزر) به استان سمنان است که در دولت پیش مطرح شد و گویا رییس جمهور کنونی هم در سفر چندی پیش خود به سمنان بر آن صحه گذاشته اند. در این‌جا فرصتی نیست که به ایرادهای بزرگ این طرح (هزینه‌ی سنگین احداث و نگهداری تاسیسات مربوط، مشکل پسماندهای نمکی در پی شیرین کردن آب دریا، آسیب‌های جدی که به زمین‌های کشاورزی و زیستبوم‌های مسیر وارد خواهد شد، ایجاد توهم فراوانی آب در حوزه‌ی سمنان، شورتر شدن زمین در سمنان به علت آبیاری نامتناسب با اقلیم، و...) بپردازیم. همچنین در این‌جا به این نمی‌پردازیم که قضیه فقط شیرین کردن آب دریا نیست، و طرح‌هایی برای انتقال آب رودخانه‌های مازندران به سمنان و تهران هم مطرح است.
در این‌جا فقط اشاره می‌کنیم که در ایران بازده مصرف آب برای تولیدات کشاورزی فقط در حدود سی درصد است، یعنی هفتاد درصد آب مورد استفاده برای کشاورزی هدر می‌رود. همچنین مقدار تولید ثروت به ازای مصرف آب هم در کشور ما پایین‌تر از میانگین جهانی، و بسیار کمتر از مقدار مربوط به کشورهای پیشرفته است. در ایران به ازای هر مترمکعب آب در حدود بیست سنت به تولید ناخالص داخلی افزوده می‌شود، اما این مقدار درترکیه حدود یک دلار، در چین نزدیک به چهار دلار، و در شماری از کشورهای پیشرفته در حدود چهل دلار است. به بیان دیگر، ما برای تولید ثروت و توسعه‌ی اقتصادی، پنج برابر بیشتر از ترکیه و دویست برابر بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته آب مصرف می‌کنیم. آیا نه این است که در واقع داریم منابع آب خود را دور می‌ریزیم؟ و آیا عقل سلیم نمی‌گوید بهتر است به جای رساندن آب به این‌جا و آن‌جا، درفکر ارتقای بهره‌وری آب باشیم...؟
نظر شما