هفته پیش فرصتی دست داد تا در دانشگاه ایالتی مشارکتی بادن - ورتمبرگ Cooperative State University of Baden Württemberg در شهر هایدنهایم آلمان تدریس کنم و درس اقتصاد خرد را برای دانشجویان سال دوم این دانشگاه ارائه نمایم. از تاسیس این دانشگاه چند سالی می گذرد و بتازگی برنامه بین المللی آن بر اساس دعوت از اساتید برای تدریس در کلاسها به مدت یک هفته راه اندازی شده است. این اولین تجربه من از تدریس در نظام آموزشی آلمان و در یک دانشگاه مشارکتی ایالتی بود. این نکته ها برایم جالب بودند.
1. سازماندهی دوره: شهریه دانشگاهها در آلمان رایگان می باشد. نکته ای که باعث تمایز دانشگاههای مشارکتی ایالتی می شود این است که تمامی دانشجویان این دانشگاهها شاغل نیز می باشند. شرکتهای پشتیبان و طرف قرارداد دانشگاه (در این شعبه Zeiss، Bosch Automatic Steering Systems، VOITH) دانشجویان را به صورت تمام وقت استخدام کرده اند. در 12 ماه دانشجویان 3 ماه درس می خوانند، 3 ماه کار می کنند و دوباره 3 ماه درس و 3 ماه کار. دانشجویان در صورت غیبت از کلاس از محل کارشان اخراج می شوند.
2. سازماندهی درسها: درسها به صورت فشرده ارائه می شوند و هر هفته به یک موضوع اختصاص دارد. در هفته ای که گذشت در مجموع 30 ساعت کلاس تشکیل شد.من مطمئن نیستم این شیوه برای درسی مثل اقتصاد خرد که مباحث مختلفی دارد چقدر مفید است ولی بنظرم آمد بهترین راه حل اختصاص یک روز کامل به یک بخش از درس بود. روز اول نظریه بازار، تعادل در بازار، توابع عرضه و تقاضا و کشش تقاضا نسبت به قیمت، درآمد و قیمت کالاهای مکمل و جایگزین ارائه شد. روز دوم مصرف کننده و نظریه حداکثرسازی مطلوبیت را مرور کردیم که در حدود سه فصل می شدند. روز سوم نظریه بنگاه، ساختار هزینه و توابع تولید پوشش داده شدند. روز چهارم هم روز ساختار بازارها، بازارهای رقابتی، رفتار بهینه بنگاه در کوتاه مدت و در بلند مدت و کاربردهای نظریه رقابت در مطالعه رفتار بنگاهها و فرآیند تصمیم گیری بود. به این ترتیب ظرف یک هفته مباحث اصلی اقتصاد خرد با تمرکز بر مصرف کننده و بازارها ارائه شد. در حالت عادی در چنین درسی برایم وقت ارائه ساختار انحصاری، اولیگاپولی و رقابتی ناهمگن باقی می ماند و حتی کمی هم نظریه بازیها را درس می دهم. ولی این کلاس فشرده بود و واقعا احساس می کردم دانشجویان، که زبان اصلیشان آلمانی بود، عقب می مانند.
3. کیفیت دانشجویان: نشستن سر کلاس به مدت هشت ساعت در روز به نظم و انضباط احتیاج دارد. این واقعیت که غیبت از کلاس باعث اخراج از محل کار می شود باعث شده بود تا همه سر کلاس حاضر باشند. بر خلاف دانشجویان ایران و آمریکایی و مانند دانشجویان فرانسوی دانشجویان آلمانی سر کلاس زیاد حرف می زنند، غذا می خورند و کارهای دیگرشان را هم انجام می دهند. با اینحال هر وقت سراغ تخته می رفتم، جزوه نویسی شروع می شد و خیلی با دقت می خواستند همه حرفهایم را متوجه بشوند. نتیجه ای که گرفتم باید زیاد روی رفتار آنها حساس نباشم ولی از تخته و مثال و مساله استفاده بیشتری بکنم.
4. تجهیزات و امکانات: وقت نشد درست از کتابخانه استفاده کنم ولی همه دانشگاههای ایالاتی مشارکتی یک پایگاه اطلاعات و مقالات الکترونیکی مشترک دارند. چون دانشگاه بیشتر برای دانشجویان شاغل طراحی شده بود امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی خوبی داشت. مدلهایی که دانشجویان ساخته بودند در گوشه و کنار ساختمان به نمایش گذاشته شده بود و حتی یک روز موقع ناهار یکی از کلاسها یک نمایشگاه در کارهایشان را در طبقه همکف برگزار کرد.
5. موفقیت ساختار: بنظر ترتیبی که دانشجو سه ماه سر کلاس باشد، سه ماه سر کار برای خیلی از کارفرماها جالب نباشد. ولی در عمل شرکتهای محل کار دانشجویان از دانشجویان برای کار بر روی مسائلی که بطور روزمره قابل پیگیری نیستند استفاده می کنند. یک گروه از دانشجویان روی پروژه ای برای کاهش زمان مورد نیاز برای دریافت قطعه در شرکتشان کار کرده بودند و موفق شده بودند که هزینه های شرکت را کاهش بدهند. با اینحال این دانشگاهها ادامه سنت کارآموزی (یا استاد و شاگردی) آلمان است. بسیاری از دانشجویان نمی گفتند که کار می کنند می گفتند که سه ماه دانشجویان و سه ماه شاگرد. موفقیت این سیستم در کشورهای دیگر در گرو پشتیبانی صنایع خواهد بود. در ایالات متحده چنین دانشگاههایی موفق نخواهند بود چون شرکتها در بازار رقابتی جذب نیرو می کنند و نظام استاد و شاگردی چندان جا نیفتاده است. در ایران، بنظر می رسد نزدیکترین سیستم دانشگاهی به این دانشگاهها مجموعه دانشگاههای جامع علمی کاربردی است.
شکی نیست چنین سیستمی برای کسانیکه از پتانسیلها و چالشهای آموزش عالی ایران بیخبرند ولی همیشه دوست دارند شعار جدیدی بدهند جالب خواهد بود. ولی فرصتهای خام در آموزش عالی ایران بسیارند و پیوند دانشگاه و صنعت هنوز رشد کافی نکرده است. تا این مدل در ایران بازدهی مناسبی داشته باشد. با اینحال مدل جالبیست که ارزش مطالعه کردن را دارد.
نظر شما