عادی‌سازی روابط ترکیه و اسرائیل چرا و چگونه رقم خورد؟

ترکیه و اسرائیل پس از دوره ای تنش و درگیری لفظی حالا ظاهرا قصد دارند مرحله ای از دوستی را آغاز کنند.

محمود فاضلی

به دنبال یک دوره مذاکره طولانی محرمانه میان آنکارا و تل آویو سرانجام توافقنامه‌ای که میان طرفین با هدف عادی سازی روابط در 28 ژوئن سال جاری به امضا رسید، پارلمان ترکیه این توافق را تصویب کرد و به شش سال تنش در روابط دو طرف پایان داد تا راه برای احیای کامل روابط دیپلماتیک، هموار شود. روابط دیپلماتیک ترکیه و اسرائیل در سال‌های اخیر به حداقل رسیده اما روابط تجاری دو طرف همچنان ادامه و حتی رشد نیز داشته است. مناسبات میان دو طرف از سال 2010 و در پی حمله نیروهای اسرائیل به کاروان کمک‌رسان غزه که در جریان آن 9 فعال ترک کشته شدند، به بن‌بست رسید. ترکیه برای عادی سازی روابط با رژیم صهونیستی سه شرط «عذرخواهی، پرداخت غرامت و رفع حصر غزه» را مطرح کرده بود. 

طبق این توافق سازش، اسرائیل باید ظرف مدت 25 روز 20 میلیون دلار به صورت یکجا غرامت به قربانیان حادثه بابت کشتار شهروندان این کشور که در ماه مه سال 2010 میلادی حامل کمک‌های بشردوستانه به مردم محاصره شده غزه بودند، بپردازد. خانواده‌های قربانیان کشتی مرمره با رد پذیرش غرامت از رژیم صهیونیستی خواهان محاکمه عاملان کشتار کشتی مرمره بودند و در این راستا نیز در محاکم قضایی ترکیه چندین دعوا اقامه ارائه شده بود. همچنین طبق این توافق شکایت خانواده‌ قربانیان حمله از نظامیان اسرائیلی پس گرفته می‌شود. اعزام متقابل سفیر نیز از جمله موارد توافق اخیر بود. 

دادستان وقت استانبول که در این ادعانامه که آن را در چهار بخش و 144 صفحه تنظیم کرد، آورده بود که در جریان حمله نیروهای رژیم اسرائیل به کشتی مرمره در آب‌های بین‌المللی دریای مدیترانه 9 تبعه ترکیه کشته و 189 نفر زخمی شدند. این ادعانامه براساس شکایت بازماندگان کشته شدگان ترک و 490 سرنشین این کشتی از جمله 189 زخمی که تعدادی از آنها از اتباع آمریکا، اسپانیا، ایتالیا و اسرائیل  هستند، تنظیم شد. دادستان برای تنظیم این ادعانامه علاوه بر دریافت شکایات شاکیان با بیش از 600 شاهد نیز به طور حضوری دیدار کرده و مکاتباتی با سازمان اطلاعات و امنیت ترکیه «میت» نیز انجام داد. در بخش‌هایی از ادعانامه به این نکات که نیروهای اسرائیل سرنشینان کشتی مرمره آبی را پس از تخلیه مورد آزار و اذیت جسمانی قرار داده، اموال آنان را به یغما برده و با هدف کشتن به سوی آنان آتش گشوده‌اند، نیز اشاره شده است. در این ادعانامه همچنین آمده است دولت ترکیه در دوران جنگ جهانی دوم با صدور 20 هزار گذرنامه ترک برای یهودیان کشورهای مختلف اروپایی مانع از قتل آنان از سوی نیروهای نازی شد.

در حالی که آقای ایلدیریم، نخست وزیر ترکیه اعلام داشته است تل آویو تمامی شرایط کشورش برای عادی سازی روابط را پذیرفته است، گروهی از کارشناسان کناره گیری احمد داوداوغلو از نخست وزیری و در نتیجه ترمیم روابط با اسرائیل و همسایگان و همچنین موضوع عادی سازی روابط با مسکو در دستور کار سیاست خارجی این کشور را مرتبط می‌دانند. مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه در دیدارهای جداگانه با رهبران احزاب اپوزیسیون، حزب مردم جمهوری خواه و حزب جنبش ملی گرا این توافق را با آنها در میان گذاشته و طرفین درباره این توافق گفت‌وگو کرده بود. اوغوز کان سالیجی نماینده حزب جمهوری خلق ضمن اشاره به این که طرفدار بهبود مناسبات ترکیه – اسرائیل می باشد، به قبول پرداخت غرامت فقط به خانواده‌های قربانیان حادثه مرمره آبی از سوی کمیسیون روابط خارجی مجلس، ادامه مسیر انتقال کمک‌های بشردوستانه به غزه از همان مسیر قبلی و تا حدودی ادامه تحریم‌های اسرائیل علیه غزه واکنش نشان داد. نخست وزیر ترکیه نیز در نشستی با حضور سفرا و نمایندگی های دیپلماتیک کشورهای خارجی در آنکارا تاکید کرده است اساس و پایه سیاست خارجی ترکیه افزایش دوستان و کاهش دشمنان است و در این چارچوب ترکیه مناسبات خود با اسرائیل را به حالت عادی درآورده است. در حالی که کابنیه اسرائیل نیز در گذشته این توافق را تایید کرده بود. دفتر نخست وزیر رژیم صهیونیستی با انتشار بیانیه‌ جدیدی اعلام داشت ما از تصویب توافق عادی سازی روابط دیپلماتیک توسط پارلمان ترکیه استقبال می‌کنیم و به دنبال ادامه اجرای آن هستیم. توافق مذکور با تعیین سفیر جدید دو طرف ادامه داشته و به اجرایی شدن نزدیک تر می‌شود.

به دنبال حادثه فوق ترکیه سفیر اسرائیل را اخراج و همکاری‌های نظامی با این رژیم را متوقف کرد. اما به گفته مقامات دفاعی اسرائیل كشورهای در حال توسعه همانند تركيه در رديف بازارهای صادرات تسليحات نظامی اسراييل قرار داشته و بحران اخير در روابط آنكارا - تل آويو خللی به اين بازار وارد نياورد! روابط سياسی تركيه و اسراييل بمانند سابق نبود اما نگاهی به ارقام صادرات تسليحات نظامی اسراييل به تركيه نشان می‌داد اين صادرات هيچگاه به نقطه صفر نرسيده بود.

همچنین شروط مطرح شده از سوی آنکارا از سوی اسرائیل مورد قبول قرار نگرفت. مساله اصلی که باعث توقف فرآیند مذاکرات شده نحوه تعیین غرامت براساس قانون است. به عقیده مسئولان اسرائیلی پرداخت غرامت به آسیب دیدگان حمله به کشتی ترکیه در واقع «بخششی» از جانب اسرائیل به خانواده‌های قربانیان این حمله است اما ترکیه این استدلال را نمی‌پذیرد و پرداخت غرامت را «وظیفه» اسرائیل دانست. از دیدگاه مقامات وقت ترکیه، اسرائیل باید بپذیرد هزینه‌ای که پرداخت می‌کند به خاطر اقدام اشتباهش است و چیزی کمتر از این قابل پذیرش نیست. ترکیه همچنین در آن دوره زمانی آسان کردن شرایط زندگی برای فلسطینی‌ها را نیز مورد تاکید قرار می‌داد که گروهی آنرا صرفا ژست آنکارا در حمایت از مردم فلسطین معرفی کردند. 

۵۰۵۰

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 572714

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 0 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 1
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام IR ۱۰:۳۶ - ۱۳۹۵/۰۶/۰۷
    7 1
    ما هم باس یاد بگیریم از ترکیه کار خودش رو پیش می بره و برای فلسطینیهام کار مثبت می کنه. همه می دونن که اسرائیل عذرخواهی قبلا کرده پرداخت غرامت رو هم قبول کرده و به ترکیه دسترسی داده به غزه برای کمکهای غذایی و بازسازی. حالا یه سری افراد و جریانات که کار مثبتی از دستشون برنمیاد مرتب منفی بافی می کنن و سعی می کنن وانمود کنن که اتفاق مثبتی نیافتاده.