سرمایه‌داری تخریب

بازارهای مصرفی بخشی از تولید هستند. نمیتوان تولید را جدای از بازار دانست یا بازار را جدای از تولید. اما ساخت و منش این بازار هم باید مورد توجه قرار گیرد تا بدانیم که چنین ساختی در خدمت چه نوع عاملیت تولیدی است. اگر عاملیت تولیدی برای خدمت به جامعه و ارتقای ارزشهای اقتصادی آن است، که خود به خود بازارها هم به این سمت سوق پیدا خواهند کرد، وگرنه، چنین شرایطی صورت خواهد گرفت که بازارها صرفا به مکانی برای اغوای مصرف تبدیل خواهند شد.

چه مصرفی؟ مصرف کالا، به هر قیمتی که شده و بدون توجه به ویژگی و اهمیت کالا. اقتصاد معاصر، مصرف استاندارد شده ای را برای زندگی روزمره شکل میدهد. غذاهای مشابه، وسایل خانه مشابه و همه چیز مشابه دیگر، البته در عین تفاوت های ذوقی. اما باید بیشتر و بیشتر به بازارها نزدیک شد و دید حجم و انبوهۀ ان ها به دنبال چه نوع مصرفی میگردد؟ ایا بازارها به دنبال ارتقای سطح کیفی زندگی مردم هستند؟ آیا بازارها به دنبال سود رساندن به مردم هستند؟ در آرمانشهر، بازارها به دنبال نیازهای مردم شکل میگیرند، اما در اینجا بازارها خود زبانی برای خلق نیاز دارند.

مصرفی جز آن چه بازار قصد دارد شکل نمیگیرد. لذا بازارها قدرت بلامنازعی میشوند که خرید مردم را باید شکل بدهند. این هم قابل قبول است، اما باید دید بازارها چه چیزی را برای ما به ارمغان آورده اند؟ بازارهای ما عمدتاً نه تولید مواد غذایی با کیفیت و استاندارد که بیشتر به فروش اقلام پرمصرف و افزایش حرص و ولع مردم سوق پیدا کرده اند. از این رو روز به روز سبدهای مصرف کودکان را با رنگهای متنوع بزرگتر میکنند. از سوی دیگر، مصارف خانگی چون دکوراسیون و آرایش را افزایش میدهند.

شهرها پر از فروشگاه مواد غذایی شده است، بستنیها و شیرینیهای مونتاژ شده افزایش پیدا میکنند. درآمدهای خانواده ها و به طور غیر مستقیم پس انداز نفتی، کیسه ای است که مونتاژ ماشین، مبایل و شیرینی، آن را مقصد سودآوری خود قرار داده اند. در کنار دسیسه ای که برای پرورش انسان در حال خرید چیده شده است، کیفیت این مواد هم مهم است که به مردم داده میشود. اگرچه روی تمام این مونتاژها علامت استاندارد قرار داده شده است، اما حجم و شیوۀ تبلیغات و مساحتی که شهرداریها به مبلمان شهری این بازارها میدهند، مصرف بیش از استاندارد خلق میکند. در نتیجه میشود آن چه نباید بشود، سرطانها شعله میکشند، محیط زیست نابود میشود و ما به دنبال نسخه ای هستیم تا با برنامه های مکلملی این تخریبها را حل کنیم. لذا پزشکان و آسیب شناسان در پی طرحهای دیگری هستند که تاولهایی که بازار میزند را فقط پانسمان کنند، اما تخریب به اعماق جان ما رسوخ کرده است.

بدون تغییر رفتار بازار و در واقع تغییر چشم انداز تولید امکان حل مشکلاتی نظیر مسئله محیط زیست میسر نیست. ماشینهایی که در شهرها تردد میکنند، مولود همین بازارند، غذاهایی که موجب اضافه وزن و خستگی مردم میشوند، ناشی از همین استاندارد شدن هستند. به این ترتیب، میتوان شیوه ای از سرمایه داری و عاملیت تولید را که مدام به فکر پروراندن بازارهایی که جز بیماری و بداقلیمی برای مردم به همراه ندارد، را سرمایه داری تخریب نامید. سرمایه داری تخریب، الگویی از عاملیت اقتصادی است که منجر به تخریب زندگی و محیط زیست میشود. زبان این نوع سرمایه داری روز به روز در بازار برنده تر و رنگینتر میشود؛ خودش نیش میزند و پانسمان میکند.