سپیده سعیدی :بازنگری دوباره مسائل و مشکلات حوزه سلامت شاید تنها بازگو کردن معضلاتی باشد که تا کنون نتوانسته این برای حل آنها راه حلی بیابیم . به نظر می رسد که حوزه سلامت در ایران به ویژه در سالهای اخیر آنقدر دستخوش دگرگونی شده است که منجر به بیراهه رفتن این مسئولان در این حوزه شده است. امروزه مشکلات حوزه سلامت با مسائل بیمه و سازمانها ی بیمه گر ترکیبی پر چالش به وجود آورده که تنها همه سازمانها و ارگانهای مربوط به این حوزه را دستخوش پیچیدگی در اداره امور کرده است و حال مسئولان اجرایی و قانون گذاران در این راستا با دغدغه حل معضلات حوزه سلامت گام در مسیری می نهند که خود از آینده آن چشم اندازی ندارند .در حالی ایرانیان با معضلات حوزه سلامت دست به گریبانند که مسئله افزایش جمعیت و تشویق مردم نسبت زادوولد نیز از عواملی خواهد بود که ایران را با مشکلات جدی تری در رابطه با حوزه سلامت مواجهه می کند گرچه مسئولانی که مردم را نسبت به این امر تشویق می کنند از صحبت از شرع به میان می آورند اینکه مراجع با این موضوع مخالفند دکتر علیرضا مرند ی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی و وزیر سابق بهداشت که جایزه کنترل جمعیت را پیش از سازمان ملل متحد دریافت کرده در این رابطه اظهار می دارد اکثریت مراجع با کنترل جمعیت موافق هستند .در کشور ما حوزه سلامت متاسفانه توسط مسئولان درک نشده است و یا به عبارتی دیگر می توان به جرات اظهار داشت که مسئولان ما درکی از حوزه سلامت ندارند .
بسیاری از مسئولان اظهار داشته اند که در شرع با کنترل جمعیت مخالفت شده است و اینکه این اقدام به نوعی نسل کشی است .این در حالی است که شما اظهار کردید که در دوران وزارت خود این قانون را بارها بررسی کردید . در این رابطه توضیح دهید ؟
به هر حال خود من به عنوان یک مسلمان روی این مسئله حساس هستم و هنگام ارائه طرح قانون کنترل جمعیت بارها و بارها خدمت مراجع رسیدم . در این رابطه باید توضیح دهم که شرع مقدس درباره کنترل جمعیت هیچ ایرادی نگرفته است و نباید این مسئله را دستاویز برای رسیدن به افزایش جمعیت قرارداد . مراجع تقلید هیچ مخالفتی با کنترل جمعیت ندارند . من در مورد کنترل جمعیت به امام خمینی رحمه الله علیه نامه ای نوشتم .در آن زمان مقام معظم رهبری رییس جمهور بودند وآیت الله رفسنجانی رییس مجلس که این نامه به سمع و نظر آنها هم رسید و هیچ کدام نظری مخالف با کنترل جمعیت نداشتند . حتی به یاد می آورم که امام در پاسخ به نامه نوشتند که مسئله تنظیم خانواده و کنترل جمعیت مهم است و باید این مهم را در رسانه ها و مراکز علمی مطرح کرد و اشاعه داد . در واقع ایشان برای اجرای این قانون چراغ سبز نشان دادند .
آیا درآن زمان اکثریت روحانیت و مراجع با این قانون موافق بودند ؟
بله . این لایحه را دولت به مجلس تقدیم کرد که در مجلس تصویب شد و حتی شورای نگهبان نیز آن را حمایت کرد . به هر حال امام ولی امر بودند وحرف ایشان مبنای اقدامات در کشور اسلامی بود و هست
نظر مقام معظم رهبری در این رابطه را جویا شدید ؟
روزی را به یاد می آورم که خدمت مقام معظم رهبری رسیدم .قبل از نماز بود و ایشان به همراه آیت الله رفسنجانی سر سجاده نشسته بودند که من سوال را مطرح کردم اینکه کنترل جمعیت اقدامی غیر شرعیست ؟چرا که من خودم روی این مسئله بسیار حساس بودم. که ایشان فرمودند این قانون خلاف شرع نیست و من تبعیت محض کردم . من مطمئن هستم که مراجع ما با افزایش جمعیت ،فقر ،بی سوادی ،سوء تغذیه و کشوری عقب مانده مخالف هستند.
این اقدام رییس جمهور آیا منجر به رشد جمعیت در ایران می شود چه نظری در مورد صندوق آتیه فرزندان ایران زمین دارید و البته این مطلب که ایران ظرفیت 150 میلیون جمعیت را دارد ،یعنی جمعیتی 2 برابر ؟
من اعتقاد دارم که رییس جمهور فردی است که در جهت عدالت محوری و اشاعه آن در جامعه گام بر می دارد . این مسئله با رها و بارها ثابت شده است . اما در راستای این طرح باید اظهار کنم که اگر در ایران با افزایش جمعیت مواجهه شویم عدالت محوری زیر سوال می رود وبا افزایش جمعیت فاصله طبقاتی زیاد می شود . مطمئن هستم که افرادی که دارای تحصیلات عالیه هستند هیچگاه دست به این اقدام نمی زنند . چرا که آنها دوست دارند فرزندانی را به جامعه تحویل دهند که دارای مدارج عالی تحصیلات و کارایی هستند . ضمن آنکه باید یاد آور شوم افراد ی برای یک میلیون تومان اقدام به دنیا آوردن کودک می کنند ،که نه احتمالا در وضعیت مناسب معیشتی به سر نمی برند .باید در نظر داشت که اگر چنین خانواده ای بخواهد فرزند بیشتری داشته باشد .نمی تواند آن کودک را آنطور که شایسته جامعه اسلامی است به جامعه تحویل دهد .
یکی از همکاران شما در کمیسیون بهداشت در خصوص این موضوع اظهار کرد که چین الگوی مناسبی برای این مسئله است اینکه در این کشور مردم زیادی زندگی می کنند و چین همواره موفق است ضمن آنکه اظهار داشتند که ما با این همه منابع چیزی از این کشور کم نداریم نظر شما چیست ؟
در این راستا باید عنوان کنم که چین نباید برای ما الگو باشد . ما این همه تلاش کردیم و شعار نه سیاست شرقی و نه سیاست غربی دادیم که روزی بیاییم و از چین الگو بر داری کنیم ؟ اگر هم چنین باشد باید گفت که چین قانون تک فرزندی دارد . اما ما قانون کنترل جمعیت داریم در کشور ما تنها از خانواده ها خواسته می شود که 3 فرزند داشته باشند و جمعیت خانواده ها کنترل کنند . در ایران برای چهارمین فرزند خانواده حمایتی از سوی دولت تعلق نمی گیرد . این همان قانون کنترل جمعیت است . اما اینکه بیاییم افراد را برای افزایش جمعیت تشویق کنیم عملی نیست . بلکه قانون را تغییر دهیم .
به هر حال برخی بر این باور هستند که در ایران منابع بسیاری وجود دارد که اگر از آنها بهره برداری کنیم می توانیم جمعیت را هم افزایش دهیم .
این که ما زمینی پر از نفت و گاز داریم که نمی شود دلیل برای افزایش جمعیت .اگر چنین است ،چرا هم اکنون این همه مشکل داریم و چرا نمی توانیم از این منابع استفاده کنیم . چرا نمی شود از جوانان بیکار و پر انرژی برای استفاده از این منابع استفاده کرد .باید زمینه را برای جوانان فراهم کنیم نه اینکه محرومین را تشویق کنیم که خانواده های خویش را پر از جمعیت کنند . از این طرف تشویق به افزایش جمعیت ،از طرفی دیگر تلاش برای کاهش جمعیت از تهران . همانطور که می دانید تهران ظرفیت کافی برای جمعیت ساکن در خودش ندارد مسئله مهاجرت نیز افزون بر همه مشکلات است باید حتما این گفته های رییس جمهور بر اساس کاری کارشناسی شده باشد که یقینا همه ما می خواهیم دلایل این نظریه را بدانیم .
به نظر شما چه تعریفی می توان برای موقعیت مردم درایران با ظرفیت کنونی جمعیت داشت ؟
همین الان با تعداد 74 میلیون مدارس ما غیر استاندارد هستند و کیفیت در آموزش مناسب نیست ما در برخی از اقلام در کشاورزی خود کفا نیستیم . مردم ما در دنیا جرء کم مصرف ترین انسان ها در استفاده از لبنیات هستند چطور می توانیم افزایش جمعیت داشته باشیم وقتی پول نداریم واکسن های مردم را تهیه کنیم و به آنها تحویل دهیم توصیه موکد من آن است که قبل از ارائه هر طرحی ان را کاملا کارشناسی کنیم . در حال حاضر نگاهی به دود و آلودگی بیاندازیم ،نگاهی به ترافیک کنیم .
با توجه به این اظهارات آینده ایران را با افزایش جمعیت چگونه ارزیابی می کنید ؟
من معتقد هستم با افزایش جمعیت در ایران تعداد فقرا بیشتر می شود متکدیان بیشتر در خیابان ها دیده می شوند و بچه های دست فروش را بیشتر ملاحظه می کنیم و این درد آور است آیا می خواهیم که با این مسئله آمریکا از بیچاره شدن ما جشن بگیرد من مطمئن هستم که مراجع ما کشوری اسلامی را آرزومند هستند که کشوری تحصیلکرده باشد ،کشوری مترقی باشد و امنیت و اشتغال در آن حرف اول را بزند .
در رابطه با این قانون کنترل جمعیت بیشتر توضیح دهید ؟
کشور ما در رابطه با رشد جمعیت قانونی دارد که نمی توانیم خلاف این قانون دست به هیچ اقدام دیگری بزنیم که نام آن قانون کنترل جمعیت است و هر گونه اقدامی که با این قانون مغایرت داشته باشد را مجلس پی گیری می کند . همان که عرض کردم خانواده ها می توانند تا 3 فرزند داشته باشد ولی بیش از 3 فرزند را دولت حمایت نمی کند .
در حالیکه دولت بیش از سه فرزند را نمی تواند حمایت کند چگونه چنین طرحی را ارائه می دهد.
به هر حال قانون با مسئله مطرح شده مغایرت دارد این مسئله را باید به صورت جدی و کارشناسی مورد بحث قرار دهیم اما خود من این اقدام را برای جامعه خطر آفرین قلمداد می کنم
حال بپردازیم به مشکلات سلامت این مسئله همواره در کشور ما عمومیت دارد اینکه عموم مردم قدر سلامتی را بدانند و در حفظ آن کوشا باشند و یا آنکه مسئولان گام های مناسبی در جهت سلامتی مردم بردارند به نظر شما حوزه سلامت چرا همیشه با بی توجهی همراه است و چرا درک درستی از سلامتی نداریم ؟
اینطور نیست که تنها بگوییم مسئولان کشور حوزه سلامت را جدی نمی گیرند . عامه مردم نیز سلامت را به درستی درک نکرده اند و متوجه نیستند که ابعاد و عظمت سلامت می تواند زندگی آنها را تضمین کند . این مسئله در صدر اسلام نیز توسط پیامبر اعظم مطرح شده است اینکه مردم دو نعمت را مورد غفلت و جهل قرار می دهند سلامتی و امنیت . این موضوع را نه تنها در اسلام مطرح کرده اند بلکه در جهان امروز نیز کوشیده می شود تا با فرهنگ سازی مردم را به سمت وسویی هدایت کنند که درک درستی از سلامت داشته باشند . به هر حال در ایران نه تنها عوام بلکه خواص هم درکی از اهمیت سلامت ندارند .
چگونه می توان به درک درستی از سلامتی رسید ؟ آیا اقدامات انجام شده تا کنون نتوانسته حوزه سلامت را به وضعیت مناسبی برساند ؟
ما در ایران همواره با روند نامناسبی در حوزه سلامت روبرو بوده ایم و مسئولان نتوانستند آن طور که شایسته است در این رابطه سیاست گذاری کنند .
در مواقع مختلف شاهد هستیم که اقدامات متعددی در رابطه با سلامت در کشور انجام می گیرد مانند بهبود وضعیت تجهیزات پزشکی و ....
اتفاقا مشکل هم دقیقا از همین اقدامات شروع می شود . در نظر داشته باشید که ما در حوزه سلامت موارد مختلفی داریم که می توان با اشراف بر آن موارد حوزه سلامت را به درستی هدایت کرد . باید اظهار کنم که هنر مسئولان در این راستا نباید تقویت تجهیزات پزشکی باشد . پیشگیری که از اهمیت خاصی بر خوردار است را از یاد برده ایم . در گروه های پزشکی به دلیل نحوه آموزش ابعاد مهمی را به دانشجویان ارائه نمی دهیم . در واقع در خصوص پیشگیری هم به جز پزشکان از جامعه دیگری انتظار نمی رود که در این راستا گام بردارند . پزشکان هم در سلامت نقش به سزایی دارند و هم در پیشگیری . به نظر می رسد که ارتقاء سلامت را رها کرده ایم و تنها به فکر درمان هستیم . این حرف من بدان معنا نیست که بخواهیم درمان را فراموش کنیم و یا برای آن گامی بر نداریم بلکه باید همواره پیشگیری را مد نظر قرار دهیم .
در دولت عدالت محور شما عدالت در حوزه سلامت را چگونه ارزیابی می کنید ؟
در ابتدا باید بگویم که سلامت زیر بنای توسعه است ،انسانهای نا سالم در جامعه توسعه یافته وجود ندارند و بالعکس هیچ جامعه ای نمی تواند با انسانهای ناسالم توسعه یابد . توسعه به تعریف من یعنی انکه همه جامعه در سلامت باشند . انسان محور توسعه است و سلامت اساس کار برای انسان است . حال باید این سوال را از خود بپرسیم برای 74 میلیون انسان ایرانی چه اقداماتی برای ترویج سلامت ،فرهنگ سازی و پیشگیری انجام داده ایم ؟ اقداماتی که ارزش آن کمتر از درمان در کشور نیست . به طورمثال ما در بخش واکسیناسیون همواره با معضلات جدی روبرو هستیم .. اما در مورد عدالت در حوزه سلامت باید عنوان کنم که آحاد جامعه در حال حاضراز سلامت بر خوردار نیستند . همه دغدغه ما هم باید همین باشد . همه دنیا می دانند اساس و هسته زیر بنای عدالت اجتماعی در عدالت در سلامت است . در دنیا همه قوانین قبل از وضع شدن از دریچه سلامت عبور می یابند . در همه دولتها هر گونه لایحه ای که سلامت را به خطر اندازد مورد تایید قرار نمی گیرد .
اما امروزه در کشورهای پیشرفته دنیا درمان تجهیزات پزشکی حرف اول را در حوزه سلامت می زند ؟
به جرات اظهار می کنم که در آمریکا که پیشرفته ترین تجهیزات را برای درمان بیماران به کار می گیرند . پزشکان و مسئولان حوزه سلامت به بن بست رسیده اند آنها اظهار کرده اند که این اقدام تنها ورشکستگی را عایدشان می کند وای کاش در مورد پیشگیری اقد اماتی جدی انجام می دادند. ضمن آنکه در حال حاضر تمام سعی خود را به کار گرفته اند تا در مورد پیشگیری گام هایی بردارند .
اما در حال حاضر در کشور ما مسئولان به سختی در حال تهیه تجهیزات پزشکی هستند ،این در حالیست که بسیاری از روستاهای ایران و بخش ها هنوز از کمترین امکانات پزشکی برخوردار نیستند ؟
خیلی راحت بگویم ما در این رابطه اغفال شده ایم و این راه روش را به ما تحمیل کرده اند . آنقدر برای تجهیزات پزشکی بودجه صرف می کنیم که برای پیشگیری پولی باقی نماند . این راهش نیست ما هنوز نمی توانیم اولین مراقبتهای بهداشتی را برای سلامت انجام دهیم و مردم در نقاط دور افتاده کشور هنوز از اولین امکانات بی بهره اند .
با این حساب مسئولان کشور این ذهنیت غلط را تبعیت می کنند و این راه اشتباه است ؟
بله متاسفانه در حال حاضر مسئولان در جایگاه های مختلف ذهنیت غلطی را نسبت به حوزه سلامت تبعیت می کنند. در کشور ما سن سکته قلبی پایی آمده و دیابت و سرطان که از جمله بیماریهای غیر واگیر هستند ولی چون بیماریهای واگیر دار کشنده هستند . بیش از اندازه در کشور به چشم می خورند .
منشا معضلات سلامت به طور کلی از کجاست ؟
می توان به اختصار این سوال را اینگونه پاسخ داد ،اول آنکه ارزش سلامت دیده نمی شود ،بودجه ای که برای تجهیزات پزشکی به کار برده می شود بیش از حد اندازه است که البته نقش آن در سلامت تنها 4 در صد است ،عوامل اجتماعی را نیز باید در نظر گرفت که برای رفع آنها نیز اقدامی انجام نمی شود .
در رابطه با همکاری بین بخشی ارگانهای مربوط به هم در حوزه سلامت بگویید آیا با هم در تعامل مناسبی هستند واگر اینچنین است چرا در حوزه سلامت دچار معضلات عدیده هستیم .
اگرهمکاری های بین بخشی هم وضعیت مناسبی نداشته باشد که حوزه سلامت دروضعیت خوبی نخواهد بود و نظارت و برنامه ریزی در این راستا لازم است . وزارت بهداشت و درمان ازکمیسیون بهداشت نباید جدا باشد و همواره باید با هم در تعامل باشند . شبکه های بهداشتی و درمانی باید گسترش یابند ووزارت بهداشت باید اقداماتی در جهت بهبود تعاملات انجام دهد . آگاهی بخشی در سلامت نیز باز با همکاریهای بین بخشی و مشارکتهای مردمی امکان پذیر است .
آیا شما در نهایت و به طور کلی پیشگیری را عاملی بر بهبود وضعیت سلامت می دانید ؟
من می گویم مسئولان از درمان گرایی دست بردارند وتحقیقات و آموزش را در زمینه های پیشگیری بیشتر کنند .در حال حاضر آمار تحقیقات در کشور ما بالاست اما باید در نظر داشت که این تحقیقات مشکلی را حل نمی کند تحقیقات تنها مدرک است . ما مشکلاتمان را نمی توانیم اینگونه حل کنیم .
نظر شما