سرنوشت مبهم یک نبرد استراتژیک

نتایج حملات شدید ارتش عراق علیه نیروهای داعش در موصل کم کم در حال نمایان شدن است. ارتش عراق و نیروهای مردمی با تسلط به منطقه غربی موصل و فرودگاه این شهر تروریست های داعش را بیش از پیش تحت فشار گذاشته اند. اما این عملیات که از سال گذشته آغاز شده بود از همان ابتدا به دلیل تاکتیک های جنگی و مرگبار شبه نظامیان داعش در ایجاد سپر انسانی از مردم عادی ، با کندی پیش رفت. همین موضوع به خودی خود این فرصت را در اختیار فرماندهان داعش قرار داد که نه تنها تاکتیک های دفاعی خودرا به تناوب به روز کنند،بلکه به باز نگری نقش عوامل خود درمیان مردم عادی اقدام نمایند. "سرتیپ یحیی رسول" سخنگوی ارتش عراق مدتی پیش در توجیه کندی حملات ارتش گفت"این کندی وجود دارد. اما حفظ جان غیر نظامیان و مردم عادی برای ما مهم است. نمی توانیم به قیمت تصرف شهر، شرایط کشتار مردم را فراهم کنیم".

شرایط نظامی و شدت جنگی که در موصل جریان دارد، از دو جنبه حائز اهمیت فوق العاده یی ست. از جنبه تحلیل نظامی، بی شک عملیات ارتش عراق در باز پس گیری این شهر استراتژیک موقعیت برتری به دولت عراق و نیز دست بالاتری به ارتش این کشور در نبردهای آتی خواهد داد. ارتش عراق که حدود دو سال و نیم پیش در یک افتضاح عجیب نظامی موصل را تخلیه و آن رادودستی تقدیم داعش کرد، به نظر می رسد در سطوح بالا و نیز به دلیل بازنگری موفقی که دولت آقای عبادی در ستاد هماهنگی عملیات ارتش با ائتلاف بین المللی علیه داعش بوجود آورد، به این نتیجه رسید جز با پس گیری کامل موصل و جبران روانی اقدام خود نزد افکار عمومی، قادر به ایفای نقشی که در مبارزه با تروریسم و تامین امنیت برای خود قائل شده نخواهد بود.

اما از جنبه سیاسی و امنیتی عملیات موصل به دلیل نتایج تعیین کننده آن برای دولت و ارتش عراق حاوی تبعات و نتایجی خواهد بود که در بلند مدت ممکن است امنیت این کشور را با مخاطرات جدی روبرو کند.از همان ابتدای شروع عملیات آزاد سازی موصل این سوال مطرح بود که پیروزی در جنگ (صرف نظر از مدت عملیات) آیا لزوما به معنای پایان آن خواهد بود؟. اهمیت یافتن پاسخی برای این سوال از جنبه نظامی اهمیت کمتری داشت.چه آنکه به دلیل تغییر شرایط منطقه و نیز کاهش توان نظامی داعش، شکست این نیروی تروریستی در یک جنگ تمام عیار امر دور از انتظاری نبود. اما این بخش ملموس از واقعیت جنگی بود که از میانه سال قبل آغاز شد. فرآیند تحلیلی جنگی که با پیشروی کند ارتش با تغییراتی در ساختار عملیاتی مواجه شد، به درستی مشخص نکرد که "اگر داعش تغییر تاکتیک داده و به لایه زیرین جامعه اشغالی خود نفوذ کند، سرنوشت نهایی بقاءتروریست ها و تاثیر آن بر مردم عادی و امنیت مناطق آزاد شده چه خواهد بود؟. به هرحال تروریست ها اگر قرار باشد تغییر ماهیت بدهند (که به احتمال قوی خواهند داد) و خودرا در میان غیر نظامیان جا بزنند ، تکلیف مردم بی گناه و امنیت آنها چیست؟. اعضای داعش که همچون تروریست های القاعده و طالبان نشان داده اند هیچ حدو مرزی برای ارتکاب جنایات جنگی قائل نیستند به احتمال قوی دست به عملیاتی خونین در مناطق آزاد شده و کشتار مردم خواهند زد که از هم اکنون و بالقوه موجب نگرانی ست. ترکیب بزرگ جمعیتی مناطق آزاد شده بی شک راه شناسایی و به دام آنداختن آنها را بسیار مشکل خواهد کرد و ما را دربرابر این سوال قرار می دهد که آیا پایان عملیات آزاد سازی موصل الزاما به معنای خاتمه جنگ خواهد بود؟. این نگرانی نه تنها برای دولت آقای العبادی یک مخاطره جدی تلقی می شود، بلکه ارتش عراق را در تامین و حفظ امنیت آتی شهروندان با چالشی اساس روبرو خواهد کرد. به باور تحلیل گران نظامی و امنیتی حتی اقدامات دولت ،ارتش و نیروهای مردمی حاضر در جنگ برای کنترل مردم و شناسایی تروریست ها از میان آنها با مشکلاتی بس بزرگ همراه است که ارزیابی تبعات آن بسیار سخت خواهد بود.داعش ممکن است در عمل نهایی ساختار فرماندهی خود را از مناطق آزاد شده به دیگر مناطق مثلا شمال سوریه انتقال دهد،اما بی شک بخشی از نیروها ی خود را در این مناطق برای حفظ ناامنی نگه خواهد داشت. به همین دلیل نتیجه نهایی جنگ، احتمالا عراق را درموقعیتی قرار خواهد داد که نمی توان آن را وضعیت نهایی توصیف کرد. این وضعیت نهایی البته تنها به آنچه به داعش مربوط می شود محدود نیست. نگاهی به تقریبا 3سال ونیم جنگ داعش درعراق و بلوک منطقه یی عرب و غیر عرب از آنکارا گرفته تا ریاض به عنوان حامیان این گروه برای تحت فشار گذاشتن دولت عراق، به وضوح نشان میدهد سرنوشت داعش با شکست درموصل تعیین نهایی نخواهد شد.matinmos@gmail.com