احترام به حریم خصوصی شهروندان

تلاش می‌کنم هر شب درباره یکی از حقوق تصریح‌شده در منشور حقوق شهروندی بنویسم. نوشته‌ها و گفته‌های ما درباره حقوق شهروندی در عصری که همگان از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌توانند وارد گفت‌وگوی فراگیر شوند، مؤثر خواهد بود. اگر مایل بودید، شما هم این نوشته‌ها را با دیگران به اشتراک بگذارید.

ماده 36- حق هر شهروند است که حریم خصوصی او محترم شناخته شود. محل سکونت، اماکن و اشیاء خصوصی و وسایل نقلیه شخصی از تفتیش و بازرسی مصون است، مگر به حکم قانون.

بحث:
بند خ از منشور حقوق شهروندی مواد 36 تا 42 این منشور را شامل می‌شود و «حق حریم خصوصی» نام گرفته است. مندرجات این بند به واقع یکی از بنیادی‌ترین حقوق و منشأ بسیاری از نارضایتی‌های جامعه ایرانی را نشانه گرفته است. ایرانیان بسیاری هنوز به یاد دارند روزهایی را که تعدادی نظامی یا شبه‌نظامی به یکباره خیابان را می‌بستند و بازرسی اتومبیل‌ها بدون حکم قانونی آغاز می‌شد.

گشت‌های شبانه صفی از خودروها درست می‌کردند که منتظر بودند بازرسی شوند. حضور چند جوان در خودرو بهانه‌ای کافی برای بازرسی آن بود.

شهروندان ایرانی هنوز یاد دارند شهروندانی را که به‌واسطه نگهداری ویدئو در منزل مجازات شده‌اند. ماده 36 اگرچه درباره اموری صحبت می‌کند که امروز برای جامعه ایرانی بدیهی پنداشته می‌شوند، اما نه امروز همه این حقوق رعایت می‌شوند و نه تاریخ روشنی از رعایت این حقوق وجود دارد.

حریم خصوصی چیست؟ دولت بهتر است به دقت حریم خصوصی را تعریف کند و آن‌گاه از اعمال هرگونه رویکردهای خلاف شرع و قانون در تأمین امنیت که تجسس در حریم خصوصی مردم، محدودسازی امنیت شغلی و جان و مال شهروندان برخلاف قوانین کشور را تجویز یا توجیه کند جلوگیری نماید. مداخله در حریم خصوصی مردم اغلب با توجیه تأمین امنیت صورت می‌گیرد.

مناسب است دولت، رویکرد فکری درستی در قوۀ مجریه راجع به الزامات قانون اساسی برای حمایت از حریم خصوصی مردم در پیش بگیرد که به‌جز حریم خانوادگی و مسکن افراد و حریم فکری و اعتقادی و شخصی و حریم اطلاعات هویتی و احوال شخصیۀ افراد، حریم خصوصی در حوزۀ ارتباطات و مکاتبات و مذاکرات افراد را نیز تحت پوشش قرار دهد.

دولت برای تحقق ماده 36 باید از اِعمال رویکردهای اجرایی که دخالت در حریم خصوصی مردم ازجمله حریم ارتباطات را امری غیرمهم و معمولی جلوه می‌دهد جلوگیری کند.

جامعه ایرانی اگرچه به‌واسطه توسعه‌نیافتگی اقتصادی و اجتماعی، مشکلات معیشتی، و زیرساخت‌های مادی زندگی دارای نارضایتی‌های گسترده است، اما نباید از یاد برد که بخشی از نارضایتی محصول حس مردم از مداخله قدرت سیاسی در زندگی و حریم شخصی ایشان است. تعریف‌نشده ماندن حریم خصوصی نیز بر احساس نارضایتی ذهنی افزوده است.

*جامعه‌شناس، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و معاون پژوهشی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری

نکته: این یادداشت در روزنامه ایران منتشر شده است.