جمال الدین احمد بن شمس الدین محمد بن فَهْد حِلّی اَسَدی(۷۵۷-۸۴۱ق)، از فقیهان و محدّثان امامی که شـهـرت او بیشتر در اخلاق، دعا و سیر و سلوك است. اثر مشهور او در این زمینه، كتاب عدة الداعی و نجاح الساعی است كه به دعا و آداب و مسائل مربوط به آن می‌پردازد.
این کتاب، با عنوان «آیین بندگی و نیایش» و «آداب راز و نیاز به درگاه بی‌نیاز» به فارسی ترجمه شده است.
او در ۸۴۱ق در کربلا وفات یافت و در باغ نقیب علویان به خاک سپرده شد. برخی گفته‌اند سیدعلی قاضی بر زیارت قبر او مداومت داشته است.
زادگاه وی به درستی معلوم نیست، اما همین مقدار روشن است كه زمانی در حلّه اقامت داشته و در مدرسه زینیه به تدریس مشغول بوده است. همچنین او بخشی از عمر خود را در كربلا سپری كرده است.
ابن فهد در ۸۴ سالگی درگذشت و بنا به گفته خوانساری مدفنش در كربلا کنارِ خیمه گاه واقع شده است. وی نزد شاگردان فخرالمحققین و شهید اول به تحصیل فقه و حدیث پرداخت.
آقابزرگ بدون ذكر دلیل او را از شاگردان شهید اول دانسته است. اما این مقدار روشن است كه وی در حدود سال ۸۲۴ق به منطقه جَبَل عامِل سفر کرده‌است. در جِزّین از علی بن محمد بن مكی، فرزند شهید اول، به دریافت اجازه نایل شده است.
در سال ۸۴۰، اسپند میرزا، از حاكمان محلی سلسله قراقویونلو كه بر بغداد و نواحی اطراف آن حكم می‌راند، ابن فهد و سایر علمای شیعه را از حله و دیگر مناطق طلبید و از آنان خواست با علمای سنی بغداد مناظره كنند. با پیروزی عالمان شیعه در این مناظره، اسپند میرزا به ترویج مذهب تشیع امر كرد و به نام دوازده امام (ع) خطبه خواند و سكه زد.
از آن رو كه ابن فهد به زهد و تقوا شهره بوده و آثاری نیز در اخلاق و عرفان نوشته، قاضی نورالله شوشتری وی را صوفی و مرتاض خوانده است.
آیت الله جوادی آملی نیز او را از جمله كسانی می‌داند كه مقامات معنوی بسیار والایی داشته است.
وى تاليفات فراوانى از خود بيادگار نهاده است. قاضی نورالله شوشتری ، مدعی شده است كتابی در زمینه علوم غریبه نزد ابن فهد بوده كه هنگام مرگ، آن را به فردی سپرده و از وی خواسته بود کتاب را در رود فرات اندازد. براساس همین روایت سید محمد بن فلاح مشعشعی كه در آغاز، از شاگردان ابن فهد بوده است، آن كتاب را با حیله به چنگ آورد و با استفاده از مطالب آن، بر خوزستان استیلا یافت. آقا بزرگ این كتاب را همان استخراج الحوادث دانسته كه به نظر درست نمی‌آید.
مزار مرحوم ابن فهد حلى در كربلا
نظر شما