قزوینی‌حائری: سفر به ریاض به معنی بیعت با آل‌سعود نیست

زهره نوروزپور: مقتدی صدر رهبر سیاسی جریان صدر در عراق، پس از یازده سال به سعودی سفر کرد. مقتدی صدر طی یک دعوت رسمی از سوی ریاض به این کشور رفته است، آخرین سفر رهبر این جریان شیعی به عربستان به سال 2006 باز می گردد. مقتدی صدر در بیانیه خود این سفر را به فال نیک گرفته است. در این باره با دکتر سیدیاسر قزوینی‌حائری کارشناس عراق و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت‌وگو کرده‌ایم که از نظر می‌گذرانید:

پس از ولیعهدی بن سلمان شایعات مربوط به پادشاهی آینده سعودی پررنگ تر شده است، همین طور که در خبرها شنیدیم ملک سلمان امورات را به ولعهد جدید سپرد، با توجه به این مساله که احتمال می رود بن سلمان پادشاه اینده سعودی باشد، دیدار مقتدی صدر با ولیعهد عربستان پس از 11 سال را چه طور ارزیابی می کنید؟
مطمئنا این سفر به عنوان بیعت نیست. درواقع ما باید بدانیم که دیپلماسی و سیاست بازی صفر و صد یا سیاه و سفید نیست. رفتن مقتدی صدر به عربستان امر خیلی عجیبی نمی تواند باشد. این اولین بار نیست که مقتدی به عربستان می رود. در این روزها به غیر از مقتدی خود عبادی نخست وزیر و همچنین وزیر دفاع عراق نیز به عربستان سفر کرده بودند. سفر مقتدی صدر به عربستان در حالی انجام می شود که جمهوری اسلامی ایران و عربستان هم تلاش می کنند رابطه را کمی بهبود ببخشند. در همین راستا می دانید که تلاش شده تا مسئله حج حجاج ایرانی حل و فصل شود. از طرفی تصویری که امروز ما از عربستان داریم در میان دیگران کمتر به چشم می خورد. پیش فرض بدیهی بسیاری امروز این است که عربستان از گروهی مثل داعش حمایت می کند، حال آنکه خود داعش می گوید که عربستان به نیروهای عراقی علیه داعش کمک کرده است. شاید بر مبنای چنین پیش فرضهاییست که سفر مقتدی به عربستان شگفت انگیز تلقی می شود. هرچند چنین پیش فرض هایی در خود عراق هم هست. اما با این وجود و با توجه به اینکه در هر صورت سفر مقتدی به عربستان در این برهه حساسیت برانگیز است باید این دیدار را در کنار دیگر حوادث تحلیل کرد.

آیا می توان گفت این دعوت رسمی از مقتدی صدر که چهره شیعی عراق محسوب می شود، به معنای یارکشی در بحران عربی باشد؟
به نظرم عربستان خود را نسبت به کشورهای عربی در نقش "پدر خوانده" و مشخصا پدرخوانده فیلم های کاپولا می بیند . پدرخوانده ای قدرتمند ولی رو به زوال که هنوز قدرت زیادی برای تأثیرگذاری دارد. ببینید رفتار کشورها و جریان های عربی با عربستان باید به درستی فهم شود. عربستان اخوان المسلمین و حماس را در فهرست جریان های تروریست قرار می دهد و صبح و شام علیه ایشان تبلیغ می کند ولی باز وقتی محمد بن سلمان ولیعهد شد همین جریان ها برایش تبریک فرستادند. یا وقتی بن علی از تونس فرار کرد و به عربستان آمد هیچگاه ندیدیم در تونس کسی به صورت جدی عربستان را به این واسطه محکوم کند.

در حالی که اوضاع فعلی عراق از نظر سیاسی متزلزل است و از طرفی عمار حکیم هم از جایگاه خود کناره گیری کرده حامل چه پیامی می تواند باشد؟ 
درواقع جریان های عراقی در حال حاضر و در دوره ای که پسا داعش گفته می شود و همچنین در آستانه انتخابات خود را برای انتخابات آماده می کنند. همواره قبل از انتخابات در عراق شاهد یارکشی ها و صف بندی های جدید هستیم درواقع به دلیل عدم ثبات سیاسی در عراق می بینیم که پیش از انتخابات برخی، از گروه های قبلی خود خارج می شوند و با عده ای دیگر ائتلافی جدید درست می کنند. در این اثنا سفرهای خارجی این سیاستمداران جهت توضیح و یا گرفتن حمایت یا هماهنگی با کشورهای منطقه ای بیشتر می شود. در این بین می توان سفر مقتدی صدر به عربستان را در این قالب دید. درواقع عمار حکیم با جدا شدن از مجلس اعلی و شکل دادن به تشکلی جدید سعی دارد تا اعتماد گروه های سنی را به خود جلب کند. چند روز پیش از جدایی بود که همام حمودی که گویا الان به عنوان رئیس مجلس اعلی انتخاب شده به نمایندگی از عمار حکیم به قطر رفت تا بحث های مرتبط با طرح "تسویه" را در قطر به بحث بنشیند. در این بین چه بسا مقتدی صدر در مقابل رقیب خود احساس خطر کرده و جهت ایجاد اعتماد در میان گروه های سنی به عربستان رفته است.
 درواقع بیشتر نیروهای سیاسی در عراق تلاش می کنند اعتماد قدرت های منطقه ای را به خود جلب کنند. در این بین مقتدی صدر را نمی توان استثنا کرد.

ارزیابی شما از پیامد های این دیدار چیست؟
درواقع آنچه باعث شد مشروعیت حضور ایران در عراق در چند سال گذشته در میان مردم و سیاستمداران بیشتر شود مسئله کمک های جمهوری اسلامی ایران به عراق علیه داعش می باشد. قابل پیش بینی بود و هست که در دوره پس از داعش برخی از سیاستمداران بخواهند این امر تغییر کند. چنین خواسته ای از کسی چون مقتدی صدر خیلی هم بعید نیست چرا که او را نمی توان جزء سیاستمداران اولی قلمداد کرد که از سوی ایران حمایت می شوند. درواقع با شکل گیری حشد الشعبی و بروز و برجسته شدن رهبرانی چون قیس الخزعلی، اکرم الکعبی  و اوس الخفاجی که روزگاری از یاران مقتدی بوده و بعدها از او جدا شده و در حال حاضر رقیب او به شمار می روند، طبیعی است که مقتدی صدر بخواهد خود را به قدرت های دیگر منطقه ای نزدیک کند.

 درواقع نمی توان دیدار مقتدی صدر را به صورت جدا و بدون در نظر گرفتن حوادث دیگر تحلیل کرد. به عنوان نمونه الگوی حکومت عراق در این چند ماه به گونه ای بوده که بلافاصله پس از سفر به عربستان به ایران سفر کرده اند هم العبادی و هم وزیر دفاع عراق بلافاصله پس از عربستان به ایران سفر کردند. حالا بنده نمی گویم که مقتدی حتما بعد از عربستان به ایران خواهد آمد اما واقعا نمی توان این دیدار را به صورت یکتا و بدور از دیگر حوادث تحلیل کرد. درواقع می توان این دیدار را در راستای آماده شدن جهت انتخابات جدید و دوران پس از داعش تلقی کرد، به ویژه اینکه بسیاری از گروه های سیاسی عراق به این باور دارند که باید نسبت به اهل سنت در عراق اعتماد سازی کنند تا داعش دیگری به وجود نیاید.

49310