نسرین خسروشاهی: یازده سال پیش و در سال 1997 بود که پیمان کیوتو در چارچوب سازمان ملل متحد و با هدف کاهش اثرات گازهاى گلخانه‌اى در کیوتو ژاپن مورد مذاکره قرار گرفت و سرانجام در سال 2006 توانست به امضای 166 کشور برسد.
حالا در سال 2008 و در کنفرانس محیط زیست در پوزان لهستان، این پیمان با پیش‌نویس تفاهم‌نامه دیگری جایگزین می‌شود که «نقشه راه بالی» نام دارد و قرار است اهداف جدیدی برای کاهش تولید گازهای گلخانهای تعیین کند.
کشورهای عضو سازمان ملل متحد در دسامبر سال 2007 در کنفرانس بالی اندونزی پس از مشاجرات زیاد به این توافق رسیده بودند که تا سال 2009 برای امضای یک پیمان گسترده جهانی مقدمات لازم را تدارک ببینند و به توافق‌هایی برای جایگزینی یک پیمان جدید به جای پیمان کیوتو دست پیدا کنند و این نشست به منزله مرحله نخست تدوین پیمان جدیدی بود که قرار است در دسامبر سال 2009 در کپنهاگ به تصویب کشورهای جهان برسد.
هدف: جایگزینی برای کیوتو
در کنفرانس بزرگ مسائل اقلیمی در پوزان، وزرای محیط زیست 190 کشور جهان شرکت داشتند و هدف اصلی از برگزاری آن، تنظیم قواعدی جایگزین برای پیمان کیوتو بود. هر چند در پایان، این کنفرانس بدون نتیجه مطلوب به پایان رسید؛ اما رئیس بخش حفظ محیط زیست سازمان ملل متحد از تدارک مقدمات تنظیم قرارداد حفظ محیط زیست به عنوان جنبه مثبت فعالیت دو هفته‌ای این کنفرانس یاد کرد. او در عین حال اذعان کرد که پشتیبانی مالی از کشورهای در حال توسعه به منظور اعمال موازین محیط زیست شکست خورد.
آنچه مسلم است مردم فقیر جهان کمتر امکان و توانایى انطباق با شرایط جدید را دارند. شاید کشورهاى ثروتمند بتوانند با امکانات پیشرفته پزشکى از خطراتى که جان انسان‌ها را تهدید مى‌کند، بکاهند؛ اما در مناطق فقیر دنیا، انسان‌ها در برابر فجایعی که در آینده نزدیک گریبانشان را خواهد گرفت، بی‌پناه هستند.
با اینکه سازمان ملل پیش از این اعلام کرده‌بود، بحران مالی نباید بهانه‌ای برای فراموش کردن مسئله کاهش گازهای گلخانهای شود؛ ولی کنفرانس پوزان زیر سایه سنگین بحران مالی جهانی قرار گرفت و منافع اقتصادی مانع از رسیدن به نتیجه مطلوب شد. از سویی کشورهای در حال توسعه برای انجام تعهدات زیست محیطی خود به کمک کشورهای توسعه‌یافته اروپایی امیدوار بودند و از سوی دیگر با وجود بحران مالی، اتحادیه اروپا نمی‌توانست در تامین بودجه تعهد لازم را داشته باشد.
بزرگ‌ترها، غایب‌اند
یکی از موضوعات مورد بحث در این نشست تمایل نداشتن دو قدرت بزرگ آینده یعنی چین و هند برای پیوستن به تعهدات زیست‌محیطی بود. این کشورها به شدت نگران توسعه اقتصادی خود هستند و حاضر نیستند به خاطر حفاظت از محیط زیست از رشد سریع صرف‌نظر کنند. در پیمان کیوتو برای چند کشور مهم به اصطلاح در حال توسعه مانند هند و چین وظیفه‌ای تعیین نشده بود.
در آن زمان ایالات متحده آمریکا نیز از امضای قرارداد سر باز زده بود. البته در این کنفرانس نمایندگان دولت آمریکا، در اقدامی غیر‌منتظره، از مخالفت با پیش‌نویس ارائه شده از سوی تعدادی از کشورها دست برداشتند. باراک اوباما، رییس‌جمهوری منتخب آمریکا در سال 2008 میلادی گفت که کشورش قرار است برای کاهش سطح انتشار گازهای گلخانهای که از سال 1990 میلادی با افزایش فراوانی مواجه بوده، برنامه‌ای تدوین کرده و تا سال 2020 میلادی آن را کاهش دهد.
او تاکید کرد که تصمیم دارد برنامه‌ای دیگر را برای کاهش 80 درصدی انتشار گازهای گلخانهای تا سال 2050 میلادی به اجرا درآورد. پیش از این جورج بوش در سال ۲۰۰۱ به دلیل آن که این پیمان را مانعى در رشد اقتصاد آمریکا مى‌دانست، از این پیمان خارج شد. اعضاى دولت بوش همچنین به دلیل آن که در این پیمان از کشورهاى در حال توسعه خواسته نشده بود که از میزان گازهاى گلخانه‌اى بکاهند، این پیمان را «اشتباه مرگبار» لقب داده بودند.
شاید تنها دلیل تمایز این نشست با نشست پیمان کیوتو در این بود که آمریکا همراه با چند کشوری که به عنوان بلعندگان انرژی معروف بودند، برنامه‌هایی برای تطابق صنایع خود با محیط زیست طرح‌ریزی کرده بودند.
تحسین برای پیوستن آمریکا
بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد برنامه‌های دولت باراک اوباما را در رویکرد به انرژی‌های جایگزین‌شونده، شجاعانه خواند و گفت: این شانس وجود دارد که جهان راه‌حل مشترکی برای مبارزه با بحران مالی و گرمایش زمین پیدا کند. حل بحران مالی جهان نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است. بخشی از این سرمایه می‌تواند در عرصه تولید انرژی‌های جایگزین شونده به کار افتد. این سرمایه‌گذاری، میلیون‌ها فرصت شغلی ایجاد می‌کند.
تاثیر بحران اقتصادی بر این کنفرانس به حدی بود که برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا که باید برای کاهش تولید گازهای گلخانهای تعهداتی بدهند، به بهانه مشکلات اقتصادی با طرح‌های ارائه شده مخالفت کردند تا جایی که معاون پیشین ریاست جمهوری آمریکا، ال‌گور، که برنده جایزه صلح نوبل است، در سخنرانی خود در این کنفرانس از نمایندگان کشورهای جهان خواست، حفظ محیط زیست را فدای مصلحت‌های کوچک سیاسی نکنند و آن را یک وظیفه اخلاقی بدانند.
در این میان این سوال پیش می‌آید که آیا حفاظت از شرایط اقلیمی و رشد صنعتی و اقتصادی در تضاد با یکدیگر قرار دارند؟ آرتور رونگه-متسگر، مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا در کنفرانس اقلیمی پوزان به این سوال اینگونه پاسخ می‌دهد: «تضادی نباید وجود داشته باشد، چنانچه با آنها هشیارانه برخورد شود. اگر بخواهیم دوباره به اقتصادمان سر و سامان بدهیم، باید سرمایه‌گذاری کنیم و چه چیزی بهتر از اینکه در راه استفاده معقول از انرژی سرمایه‌گذاری کنیم؛ امری که هم‌زمان معضلات جوی را نیز حل می‌کند.»
می‌پزیم؛ سالی 2 دهم سانتیگراد بیشتر
آخرین گزارش‌های هیات بین المللی بررسی تغییرات آب و هوایی (IPCC)، نشان می‌دهد دمای کره زمین طی سال‌های 1997 تا 2007 با رشد 2 دهم درجه سانتیگراد مواجه بوده است.
پیش‌بینی می‌شود دمای زمین تا پایان قرن حاضر شاهد افزایش 1.4 تا 5.8 درجه‌ای باشد. ممکن است نتایج بحران مالی جهانی چند سال با ما همراه باشد؛ اما آنچه مسلم است عوارض گرم شدن زمین، ده‌ها سال با ما خواهد بود. بنابر این، رشد اقتصادی باید به موازات حفاظت از محیط زیست تحقق پیدا کند.
موضوع دیگری که مطرح است این است که بحران مالی می‌تواند موجب کاهش فعالیت‌ها و در نتیجه کاهش گازهای گلخانهای بشود. نیکولا استرن، اقتصاددان انگلیسی امیدوار است بحران مالی باعث انتخاب فن‌آوری‌های ارزان و ناپاک نشود، زیرا این نوع فن‌آوری‌ها چه در بخش انرژی و چه در بخش صنعت، 30 تا 50 سال طول عمر خواهد داشت.
چهاردهمین کنفرانس جهانی محیط زیست جمعه در پوزان لهستان در حالی در میان اعتراض طرفداران محیط زیست به پایان رسید که در سال ۲۰۰۹ در کپنهاگ، پایتخت دانمارک، نشستی برپا خواهد شد که در آن رهبران کشورهای جهان قرار است قرارداد جدیدی را در مورد حفظ محیط زیست به تصویب برسانند. شاید تا آن زمان شرکت‌کنندگان در کنفرانس به این نتیجه برسند که تاخیر‌های مرگبار و قوانین جاه‌طلبانه می‌تواند موجب شود هیچ محیط زیستی برای حفاظت وجود نداشته باشد.
نظر شما