سابقه :
مقدمه:اگر چه واقعیت های دنیای کنونی در اثر توسعه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، بشر امروزی را بیش از گذشته با تئوری دهکده جهانی مک لوهان بیشتر آشنا ساخته ولی این تئوری در تعریف و تبیین با واقعیت آنچه در جهان میگذرد تفاوت بسیاری دارد. اگر در قرون گذشته سفر به نقاط مختلف دنیا به این راحتی نبود و ارتباطات نیز بدینگونه تسهیل نشده بود ولی هیچ محدودیتی نیز برای طالب علم نبود تا حسب تعلق خاطر، علاقه و نیاز خود رحل اقامت بیفکند و علم اندوزی کرده و علوم مورد نیاز کشورش را فرا گیرد و به خدمت مردم خود در بیاورد. چه بسا کسانی خود مشتاقانه به ثمن بخسی آنچه اندوخته علمی یک فرهنگ و ملت بود نیز دو دستی تقدیم غیر میکردند و خست به خرج نمیدادند و ایرانیها خود در طول تاریخ سر امد این روش بوده اند و از طرف دیگر نیز غرب به میزان زیادی از این روابط بهره برده است. ولی در این واقعیات جدید دهکده جهانی فقط دارنده علم و مخصوصا" صاحبان صنایع و کمپانیها هستند که به لطایف الحیل تعیین میکنند که دسترسی به چه علمی و صرفا" برای چه کسانی مجاز و برای دیگران ممنوع است. در این حالت خود علم و دانش موضوع پیدا کرده و تبدیل به کالائی شده است که نه تنها خرید و فروش میشود بلکه دارنده آن تعیین میکند که به چه کسی میفروشد و چه کسی حق دسترسی به آن را ندارد!بدین سبب میبینیم که فراگیری علم و موضوعات علمی و تولید آن نیز جنبه استراتژیک بخود گرفته و با فاصله افتادن با واقعیات علمی به صبغه سیاسی آراسته شده است. گره خوردگی و پیچیدگی اقتصاد عصر جدید با فن آوری و ارزان تمام شدن کالا و طبعا" دسترسی راحتتر برای مصرف کننده از طرفی و نقش کمپانیهای چند ملیتی برای اخذ سود که درصد بسیار پائینی از آن به سمت تحقیق برمیگردد بر اهمیت استراتژیک این قضیه افزوده است. یکی از بزرگترین مشکلات بخشهای مختلف اقتصادی همچون صنعت، کشاورزی، بازرگانی و پروژه های زیر ساختی کشورهای در حال توسعه که باعث کندی و عدم مقرون به صرفه بودن و در یک کلام عدم بهره وری آنها می شود فقدان فن آوری مناسب است که در کنار دو عامل دیگر یعنی مدیریت و تامین مالی که مجددا" خود نیاز به دانش و فن آوری هستند تمامی این عوامل دست به دست هم داده و روند توسعه و استقلال یک کشور را رقم میزنند.چالشهای توسعه علمی جمهوری اسلامی ایران با نگاهی به مشکلات فرا روی توسعه علمی کشور به دو دسته از عوامل داخلی و خارجی بر میخوریم[2]. برای حل مشکلات داخلی در این زمینه نه تنها برنامه ریزی منسجم و عزم ملی و مدیریتی همه جانبه نیاز است بلکه نیازمند یک روابط خارجی فعال و تاثیر گذار است. زیرا این مقوله از طرفی با تمامی ابعاد سیاسی اجتماعی فرهنگی و اقتصادی کشور پیوستگی عمیقی دارد و بقولی از مقولات چند ساحتی است و از طرف دیگر نیازمند تبادل برای زایش و توان افزائی است. این بخش که سازنده نیروی مدیریتی کشور نیز هست به تنهائی نمیتواند کاری از پیش ببرد. از آنجا که سیاست خارجی و اعمال دیپلماسی برای تحقق اهداف خارجی پیوستگی تنگاتنگی با سیاست داخلی دارد لذا در بررسی چالشهای خارجی نیاز مبرمی به بررسی و حل مشکلات داخلی توسعه علمی نیز هستیم. در عوامل خارجی ما با مشکلاتی از سوی دولتهای خارجی روبرو هستیم که با توسعه علمی کشور نه تنها موافق نیستند بلکه با لطایف الحیل در این روند سنگ اندازی میکنند و لذا برای رویاروئی با این روند نیز باید دارای برنامه منسجم بوده و مدیریت همه جانبه ارگانهای دخیل در ارتباطات خارجی از طریق یک دیپلماسی همه جانبه و هدفمند و استفاده از پتانسیلهای حقوقی و بین المللی شاهد باشیم.نگاهی به عوامل و روند داخلی توسعه علمی کشوریکی از مهمترین مشکلات موجود در توسعه علمی کشور علیرغم پیشرفتها در این روند، سیاست‌گذاری و اقداماتی برای توسعه تحقیقات کاربردی برای راحت نمودن زندگی مردم و چگونگی تبدیل علم به فناوری و سپس کاربردی کردن آن در تأمین نیازهای جامعه و صنعت و تجاری سازی فناوری میباشد. این امر از مهمترین و اساسی‌ترین مراحلی است که رفع کاستی‌های آن میتواند کمک شایانی به پیشرفت کشور خصوصاً در توسعه توانمندی‌ها در زمینه فناوریهای پیشرفته و نوین، عزت و اقتدار و ایجاد ثروت ملی برای جامعه نماید. عدم اهتمام کافی دانشگاه‌ها برای حل مشکلات و مسائل اصلی صنعت و محیطهای کاربردی و نیز کوتاهی در جلب اعتماد صنعت و در نتیجه کمبود حمایت مالی و اقتصادی جهت به مرحله صنعتی رساندن فناوریهای تولیدی دانشگاه‌ها یک حلقه و دور باطل را تشکیل داده است که دائما" همدیگر را تشدید میکنند. خوشبختانه با تمرکز اکثر نخبگان در دانشگاه‌ها از یک سوی و انجام تحقیقات و پژوهش ارزان و کم‌هزینه از طریق دانشجویان، اساتید دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی توجه و سیاست‌گذاری خاص و جهت دار در امر تحقیقات و پژوهش یک امر اساسی و بنیادی است. در این زمینه کاربردی نبودن محتوای پایان‌نامه‌های دانشگاهی در بسیاری از موارد و نبود تناسب لازم میان محتوای پژوهش‌های تعریف‌شده با نیازهای واقعی کشور، عدم ارتباط اعضاء هیأت علمی دانشگاه‌ها با محیطهای کاری و مراکز تحقیقاتی و عدم استقبال حوزه‌های کاربردی و مراکز تحقیقاتی آنها از دانشگاه و دانشگاهیان ارتباط بین صنعت و دانشگاه را تنها به یک ارتباط شکلی تبدیل نموده است که از ارتباط ماهوی در راستای حل مشکلات صنعت کمتر اثری میتوان دید و یا راهی پر از سنگلاخ است.حل مشکلات این بخش و نیز فراهم نمودن بستری آرام و بدور از تشنج در محیطهای علمی میتواند تاثیر بسزائی در حل مشکلات بخش بعدی یعنی مشکلاتی که در خارج از کشور وجود دارد نیز داشته باشد. وجود محیطهای علمی بدور از تنشهای سیاسی اجتماعی که معمولا" در جامعه وجود دارد و زمانیکه تحقیقات دانشگاهی پیوند عمیقی با زندگی مردم بخورد این امر به یک فرهنگ تبدیل خواهد شد که ضمن زایندگی آن بعنوان یک استراتزی ملی در خواهد آمد و ارگانهای دست اندرکار توسعه علمی کشور و سیاست خارجی چاره ائی جز اولویت ملی قائل شدن برای این امر ندارند. از طرف دیگر هم به تحصیلات دانشجویان در خارج از کشور جهت میدهد و هم در بازگشت به کشور آنها را از سرگردانی و یا جذب در یک سیستم نارسا نجات میدهد که خود باعث امید و تلاش جهتدار بیشتر برای حل مشکلات ممکت در زمان تحصیل دانشجویان در خارج از کشور میشود.
[1] 2]
* در تهیه این مقاله از برنامه های پیشنهادی وزیر علوم، تحقیقات و فن آوری به مجلس شورای اسلامی سود برده شده است.
==============================================================
*همایش علمی ۱۳۹۰ ؛ ایران و تبادلات علمی با جهان : سیاستها، تجربه ها، چالشها در سه محوردانشجویان در خارج ازکشور : سیاستها، چالشها ، تبادلات علمی : مشکلات، راهکارها و ارتباط صنعت با دانشگاه : سیاستها، چالش ها و راهکارها از سوی رایزنی علمی جمهوری اسلامی ایران درانگلستان و ایرلند و بخش علمی انجمن اسلامی دانشجویان منطقه انگلستان با حمایت و مشارکت مراکز آمورشی و پژوهشی داخل کشور در روزهای شنبه تا دوشنبه بیست یکم تا بیست سوم خرداد ماه آنگونه که در سایت ذکر تبلیغ شده است قرار است در غرب ولز برگزار شود[http://www.iran-student.net/conf90/org.php ]. نسخه اولیه مقاله ای که در دو شماره از نظر خوانندگان محترم میگذرد برای همایش علمی مذکور ارسال شده است. از آنجا که هیچگونه پاسخی از جهت اعلام دریافت این مقاله از دبیرخانه برگزار کنندگان آن همایش دریافت نشده است لذا شاید انتشار عمومی این مطالب بتواند به نیت اصلی نویسنده در مشارکت و تضارب افکار در این بحث مهم کمک نماید.
نظر شما