مریم آموسا: مراسم بزرگداشت سعدی افشار «سیاه روسفید تئاتر ایران» شنبه شب درحالی که هیچ یک از مسئولان فرهنگی و نمایشی کشور درآن حضور نداشتند، همزمان با برگزاری آخرین روز نمایشگاه عکس «درپس نقاب» در تالار بتهوون خانه هنرمندان برگزار شد.
عکس‌های رضا موسوی از آخرین نمایش سعدی افشار با عنوان «قلنج» که در تالار سنگلج به روی صحنه رفت، بهانه‌ای شد تا یاد این هنرمند نمایش سنتی ایران که از 15 سالگی در نقش سیاه در تئاترهایی که آن زمان در مولوی و میدان قزوین اجرا می‌شد و بعدها رفته رفته به تالارهای نمایش سنگلج راه پیدا کرد و پس از انقلاب، رفته رفته به انزوا رانده شود، گرامی داشته شود.
نمایشی که همواره بازیگران آن همچون «سعدی افشار» از دل قشر فرودست جامعه برخاسته‌اند و با سیلی روی خود را سرخ کردند تا دل مردمی را شاد کنند و خنده را بر لب‌های مردم بنشانند.
اما جنبه طنز نمایش‌های سیاه‌بازی و تخته حوضی موجب نشد که این هنرمندان در برابر دشواری زندگی سکوت کنند، بلکه در دل سخنان طنز‌آمیز خود، حرف‌های انتقادی نیز را بیان می‌کردند.
دیروز هم بزرگداشت سعدی افشار بهانه‌ای شد تا تئاتری‌ها از مسئولان تئاتری و سیاست‌های فرهنگی کشور گلایه کنند، سیاست‌هایی که به گفته «کورش نریمانی» هر وقت که می‌خواهند، سطح کیفی تئاتری را پایین نشان بدهند، و یا بخشی از نمایشنامه‌ای را حذف کنند، آن را «لاله‌زاری» عنوان می‌کنند.
کورش نریمانی معتقد است، نمایش‌های تخته حوضی از دل مردم برخاسته است و حرف‌های مردم را بیان می‌کند، پس هر نمایشی که حرف مردم را بزند برای تخطئه‌اش، اصطلاح لاله‌زاری را برای آن به کار می‌برند.
کارگردان نمایش به یاد ماندنی «شب‌های آوینیون»، می‌گوید: پیش ازاین برخی از بازیگران اتو کشیده که جرأت بازی مقابل یک سیاه را نداشتند و تنها در طول نمایش لب‌هایش تکان می‌خورد، چنین حرف‌هایی را درباره سیاه‌بازی و تخته حوضی می‌زند، اما کمدی روزگار من این است، امروزه این حرف‌ها را از زبان مدیریت فرهنگی می‌شنویم، مدیریتی که شاید تا به امروز نمایش سیاه‌بازی ندیده باشد.
مهران فرهادی سردبیر ماهنامه سینما و تئاتر هم از عدم حضور مسئولان فرهنگی ونمایشی و بازیگران در مراسم بزرگداشت سعدی افشار انتقاد کرد. به گفته سردبیر ماهنامه «سینما و تئاتر» در دور جدید این نشریه قصد دارند برای احیای هنرهای نمایشی سنتی ایران، همت کنند.
حسین فرخی که خود یکی از نمایشنامه‌نویسان قدیمی ایران به شمار می‌رود، گفت: اگر امشب قرار بود مراسم بزرگداشت «ایبسن»، «چوبک»، «کامو» یا «آنوی» اینجا برگزارشود، حتماً خیلی از دوستان تئاتری در مراسم حاضر بودند.
وی با اشاره به تاریخچه تئاتر سیاه‌بازی، این نمایش را یکی از قدیمی‌ترین نمایش‌های سنتی ایران خواند که بازیگران آن بسیار مبارزتر از بازیگران روشنفکر بوده‌اند و دربرابر مسائل و مشکلات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و خانوادگی سکوت نکرده‌اند.
مدیر مسئول ماهنامه سینما و تئاتربا اشاره به نمایش «کابوکی» در ژاپن و سرمایه‌گذاری‌هایی که برای حفظ این نمایش سنتی می‌شود، گفت: اما متأسفانه در ایران با اینکه خود هنرمندان به‌طور خودجوش، برای حفظ این هنرها مایه می‌گذارند، هیچ حمایتی از آنها نمی‌شود.
سعدی افشار هم با تشکر از برگزارکنندگان و حاضران در مراسم گفت: با برگزاری این مراسم حال این بنده کمترین را عوض کردید، نمی‌دانم چه باید بگویم، اما زندگی من کش و قوس‌‌های فراوانی داشته است، من حتی 9 زار پول نداشتم تا کتاب و دفتر بخرم و مدرسه بروم.
به گفته این بازیگر نقش سیاه، زمانی هم که فرد خیری پیدا شده تا خرج تحصیل او را بدهد، دیگر سن او از مدرسه گذشته بوده و او تنها توانسته یک هفته اکابر برود و با همین سواد، امروز می‌تواند روزنامه بخواند.
وی در ادامه یکی از دلایل ماندگاری‌اش در تئاتر تخته‌‌حوضی را صبوری خود عنوان کرد و در ادامه به ذکر خاطره‌ای ازاجرای سیاه‌بازی در بیمارستان امین‌الدوله پرداخت. در ایام نمایشگاه، همه روزه تئاتر سیاه‌بازی با کارگردانی «حمید پورآذری» درتالار انتظامی خانه هنرمندان اجرا شد. بخش پایانی مراسم بزرگداشت سعدی افشار با اجرای این گروه همراه بود که در قالب شعر و بازی از زحمات آخرین بازمانده تئاتر روحوضی ایران تقدیر می‌کردند.
حمید پورآذری کارگردان نمایشی که به مدت یک هفته در تالار انتظامی خانه هنرمندان برگزار شد، در گفت وگو با خبر گفت: برای اجرای این نمایش متن از پیش تعیین شده‌ای نداشتیم و دنبال مضامین خاصی در این نمایش نبودیم. درایام نمایش، به شعرها و پیش‌پرده‌هایی که در نمایش‌های سنتی اجرا می‌شد، گذری داشتیم.
وی یکی از دلایل به حاشیه رانده شدن این نمایش‌ها را عدم توجه مسئولان فرهنگی و ظهور و رشد سینما، اینترنت و ماهواره عنوان کرد. به گفته وی باید شرایطی به‌وجود بیاید که جوان‌هایی که علاقمند به بازی و اجرای نمایش‌های سنتی هستند، با دافعه روبه‌رو نشوند.
این کارگردان تئاتر با یادآوری هنرمندانی چون «کریم شیره‌ای»، «مهدی مقدم» و «سعدی افشار»، معتقد است که امروزه روح نمایش‌های سنتی و طنزی که در این کارها وجود داشت را می‌توان در برخی کاریکاتورهای انتقادی و کارتون‌هایی که کشیده می‌شود، می‌توان دید. سنتی که با انتشار پیاپی مجله گل آقا ادامه پیدا کرده است.
به گفته پورآذری گروهی از بازیگران جوان که در قالب سیاه او را در ایام برگزاری همراهی کرده‌اند متشکل از 43 بازیگر بوده‌اند که مدت یک و سال ونیم او در فرهنگسرای بهمن با آنها کار کرده است ودر این راه نیز تا حدودی از حمایت‌های سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران برخوردار بوده‌اند.
در مراسم پایانی این نمایش یکی از عکس‌های سعدی افشار توسط برخی از مهمانان و عوامل نمایش امضا شد. این عکس هم قرار است همچون عکس‌های نمایشگاه «درپس نقاب» به قیمت همت عالی فروخته شود و درآمد حاصل از آن تقدیم به سعدی افشار شود.
مسابقه عکسی نیز به مناسبت برگزاری نمایشگاه عکس و بزرگداشت سعدی افشار، از سوی کمیته اجرایی بزرگداشت برگزار شد و «زمردی مطلق»، «حسینی» و «رضا موسوی داوری» این عکس‌ها را بر عهده داشتند. در این مسابقه 21 عکاس 105 عکس به دبیرخانه ارسال کردند که در نهایت از میان 5 کاندیدا «خسرو چرخیده»، «محمدرضا مصیبی» و «رئوفه رستمی» به عنوان برگزیدگان این مسابقه انتخاب شدند.
در این مراسم از سوی مدیریت روابط عمومی بانک ملت یک سکه بهار آزادی به همراه ملت کارت به سعدی افشار اهدا شد. در فواصل برگزاری مراسم بزرگداشت سعدی افشار، گروه تماشا به سرپرستی خانم روستا نمایشی سیاه‌بازی اجرا کردند و «شیرین امامی» نبرد «سهراب و گرد آفرید» را برای حاضران نقالی کرد.
نظر شما