چند سالی است که سازمان صدا و سیمااز طریق زیرنویس سه‌سوته دکترا می‌دهد. اشتباه نکنید، دکترایی که صدا و سیما می‌دهد آزمون، ثبت‌نام، تحصیل، دانشنامه و استاد راهنما نیاز ندارد. فقط کافی است به عنوان مسئول دولتی یا کارشناس در یکی از برنامه‌های صدا و سیما شرکت و از آنها دکترا طلب کنید به ویژه اگر «دکترای استراتژیک» باشد، فوری با درج زیرنویسِ این عنوان، حاجت‌تان برآورده می‌شود و از آن پس در جامعه به عنوان «دکتر» شناخته می‌شوید.
اگر اندکی با دقت به برنامه‌های سیما به‌ویژه برنامه‌های خبری و سیاسی توجه کنید این نکته را به روشنی خواهید فهمید.
برای مثال می‌‌گویم که این اتفاق فقط در طول یک شب، سه‌بار تکرار شد. در بخش خبری ساعت 21، کارشناسی در برنامه حضور داشت که از قضا نگارنده کاملاً او را می‌شناخت و با دیدن زیرنویسِ «دکتر فلانی، کارشناس مسائل استراتژیک» بهت‌زده شد. همان شب در یکی از بخش‌های شبکة خبر، فردی را دعوت کرده بودند که زیرنویس، او را «دکتر فلانی، کارشناس مسائل استراتژیک» معرفی کرد. در انتهای همان شب یکی از برنامه‌های تازه‌تأسیس و جذاب صدا و سیما، مهمان ارجمندی داشت که آن موقع ریاست یکی از مهم‌ترین سازمان‌های فرهنگی کشور را عهده‌دار بود و این روزها جای خود را به فرد دیگری داده است. مجری برنامه پس از یک معرفی پرطمطراق که تنها جای نام پدر، پدر جد، غذاها و رنگ مورد علاقة مهمان در آن خالی بود، مدرک تحصیلی ایشان را «دکترای استراتژیک» اعلام کرد. همین کافی بود که بنده و احتمالاً بسیاری از مردم که این سال‌ها عناوینی شبیه به این را زیاد شنیده‌اند به مهمان آن شب، تحصیلات و توانایی‌هایش ـ حتی اگر همه چیز درست سرجای خودش باشدـ بد گمان شوند و ایشان را نیز از تبار کسانی بدانند که برای رسیدن به عنوان دکترا از هر تلاش غیرمتعارفی دریغ نکرده است.
به نظر می‌رسد صدا و سیمای جمهوری اسلامی و به‌ویژه معاونت سیاسی آن، اعطای سه‌سوتة کارشناسی ارشد و دکترا از طریق زیرنویس به‌ویژه برای مقامات دولتی را در دستور کار خود دارد. رشته‌هایی که صدا و سیما از طریق زیرنویس، کارشناسی ارشد یا دکترا اعطا می‌کند معمولاً رشته‌های علوم انسانی و در رأس آنها «دکترا یا کارشناسی ارشد یا کارشناسی مسائل استراتژیک» است. حالا معنای واژة «استراتژیک» چیست که در بین مقامات دولتی و مسئولان صدا و سیما علاقه‌مندان و طرفداران زیادی دارد. «استراتژى یا راهبرد؛ یک مفهوم گستردة معنایی دارد اما در حالت کلی عبارت است از دانش و هنر به خدمت گرفتن قدرت سیاسى، اقتصادى، نظامی و فرهنگی برای رسیدن به اهداف مورد نظر. خلاصه آنکه، استراتژى به یک دانش خاص و در یک حوزة خاص اطلاق نمی‌شود بلکه تلفیقی از چند علم و هنر است».
اما گذشته از مفاهیم کلی و کلان که در مبحث دانش‌های استراتژیک مطرح است، علاقة وافر مسئولان به اخذ دکترای سه‌سوتة استراتژیک دلایل دیگری نیز دارد.
- 1- نخست آنکه در واژة غیر‌فارسی(معادل فارسی آن راهبردی است) و خوش‌ادای «استراتژیک» به دلیل گستردگی معنا، نوعی ابهام وجود دارد. یعنی اگر به اغلب مردم بگویید تعریف دقیق و مشخصی از این واژه یا کارکرد دکترا یا مراتب تحصیلی آن ارائه دهند عاجز خواهند بود. خوب، همان‌گونه که می‌دانید ابهام در مسائل سیاسی پسندیده است حتی اگر در عنوان تحصیلی باشد.
حالا اگر آزمو‌ن‌ها، مراتب تحصیلی، کارکردها، نوآوری‌ها و آثار ارزشمند دانش و مدارج تحصیلی دانش‌آموختگان دیگر رشته‌های تحصیلی مثلاً حشره‌شناسی، جراحی، خلبانی، مهندسی نفت و نظایر آن را با دکترای استراتژیک مقایسه کنیم، مشخص می‌شود که در هریک از این رشته‌های تحصیلی، دانشجو باید بارها در آزمون‌های سخت شرکت کند، سال‌های سال برای تحصیل، تدریس و پژوهش در دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، کتابخانه‌ها و نوشتن پایان‌نامه تلاش کند و خلاصه عمری را صرف کند تا دکترا بگیرد. حالا چنین فردی را از حیث احاطه به دانش تخصصی می‌توان با «آقای دکترای استراتژیک» مقایسه کرد. قدر مسلم چنین مقایسه‌ای عین بی‌انصافی است.
- 2- واژة غیر‌فارسی «استراتژیک» در ظاهر دارای حروف خوش‌آهنگی مثل«س» و «ژ» است که با سر زبان ادا می‌شوند و تکرار حرف «ت» به تناسب این آهنگ می‌افزاید تا این واژه در عین ابهام، خوش‌آهنگ، دهن پرکن و به خاطر سپردنی شود و آقای فلانی در پشت آن به‌راحتی برای عوام‌الناس، تظاهر به دانش و تحلیل و اظهار نظر کند.
- 3- راحتی اخذ عنوان دکترای استراتژیک
از قدیم دانشگاه عالی جنگ ارتش جمهوری اسلامی ایران، دوره‌ای را برای امیران ارتش(سرتیپ به بالا) با عنوان دورة دانشکدة استراتژیک(دا- اس) که امروز به آن «دورة مدیریت راهبردی» می‌گویند برگزار می‌کرد.
پس از آنکه یک افسر، دورة چهارسالة دانشکدة افسری (دا- اف) را پشت سر می‌گذاشت و سال‌ها در حوزه‌‌ها و رسته‌های نظامی خدمت می‌کرد تا به درجة سرهنگ تمامی می‌رسید آن موقع اجاز می‌یافت دورة فرماندهی و ستاد (دا- فوس) را بگذراند و سرهنگ ستاد شود که معادل کارشناسی ارشد است. حالا اگر خدمات ارزنده‌ای می‌داشت و به درجة امیری نائل می‌شد اجازه می‌یافت دورة دانشکدة استراتژیک(دا- اس) را بگذراند که حقوق و مزایا و مراتب آن معادل دکتراست.
در این دوره دربارة چگونگی به خدمت گرفتن و هماهنگی قدرت سیاسى، اقتصادى، نظامی و فرهنگی برای رسیدن به اهداف مهم کشور در شرایط بحرانی، جنگ‌ها، تهدیدهای نظامی، نحوة کنترل شورش‌ها و تأمین انرژی، غذا، آب به عنوان منابع راهبردی در شرایط بحرانی و بلایای طبیعی و نظایر آن بحث می‌شود، مسائلی که به آن مسائل راهبردی یا استراتژیک می‌گویند.
در مقاطعی علاوه بر امیران ارتش، عده‌ای از سیاستمداران، مثل وزرا و معاونان‌شان، رؤسای نهادهای دولتی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، استانداران و حتی ائمة جمعه در این دوره شرکت کرده‌اند. معمولاً افرادی که این دوره را می‌گذرانند (به جز امیران ارتش و سرداران سپاه) در پست‌های کلیدی شاغل هستند و زمان زیادی برای مطالعه ندارند و بیشتر به تجربیات‌شان در حوزة مدیریت متکی هستند. لذا این دوره ممکن است به دانش و اطلاعات کسانی که خارج از دایرة نیروهای نظامی و دفاعی مشغول‌اند بیفزاید اما ارزش و اعتبار علمیِ دانشنامة دکترای سایر رشته‌های تخصصی را ندارد. گذراندن این دوره به هیچ وجه مرارت‌های معمول اخذ دکترا در دیگر رشته‌های تخصصی که برای آنها زمان و انرژی فراوانی صرف می‌شود را ندارد. از این رو غیر‌نظامیانی که این دوره را می‌گذرانند نباید برای استفاده از عنوان «دکتر» متوقع باشند.
اکنون نیز دانشگاهی به نام دانشگاه دفاع ملی از طریق آزمون، تعدادی از مدیران نظامی و غیر‌نظامی را در این دوره می‌پذیرد. معمولاً شرط پذیرفته شدن در این دوره، نوع مدرک تحصیلی در مقطع کارشناسی یا کارشناسی ارشد نیست بلکه سوابق سیاسی و اجرایی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
پس از فاش شدن آنکه صدها مسئول کشور در رده‌های مختلف با مکاتبه یا ارائه سوابق و تجربیات‌شان از دانشگاه‌های نامعتبر خارجی مثل دانشگاه هاوایی دکترا(؟) گرفته‌اند و حتی سوء‌ظن نسبت به برخی از دانشگاه‌های داخلی (دولتی و غیردولتی) در این باره، مسئله مدارک نامعتبر تحصیلی وارد مرحلة جدیدی شد. عده‌ای خواستار بررسی مدارک و عناوین تحصیلی ارائه شده از سوی دولتمردان و مجلسیان در دوره‌های پیشین و فعلی شدند که به نظر می‌رسد هنوز اراده و قدرتی برای این کار وجود ندارد. در این میان فقط مرحوم«کردان» مظلومانه قربانی این مسئله شد و بقیة آقایان هنوز نان مدارک تحصیلی نامعتبرشان را می‌خورند.
کمترین عواقب ترویج مدارک تحصیلی نامعتبری که سهل به دست می‌آیند، پایمال شدن حقوق مسلم جوانان مستعد و نخبه‌ای است که علی‌رغم تلاش چندساله برای تحصیل و کسب مدارج عالی علمی در زیر سایة سنگین مدارک نامعتبر برخی از مسئولان، فرصت خودنمایی نیافته‌اند.
این بلایی است که مدت‌هاست بر سر تحصیلات تکمیلی به‌ویژه در برخی از رشته‌های علوم انسانی به ویژه شاخه‌های مختلف مدیریت، علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، حقوق، روانشناسی، جامعه‌شناسی و علوم دفاعی آمده است و ارزش و اعتبار تحصیل دانش را نازل کرده و بسیاری از جوانان دانشمند و لایق را ناامید و مجبور به ترک وطن کرده است.
با این همه، صدا و سیما هنوز از دادن دکترای سه‌سوته، بدون بررسی مدارک و مدارج تحصیلی و رسیدن به صحت و سقم آن دست‌بردار نیست.
نظر شما