نشست نقد و بررسی «تصویر مناطق محروم» شامگاه پنج‌شنبه، ۱۰ اسفند در تالار امیرخانی خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
در ابتدای جلسه، سیف‌الله صمدیان، دبیر جشن تصویر سال و عکاس و فیلمبردار توضیح داد: «امسال اتفاقی افتاد که دست کم در ۴۰ سال گذشته بی‌سابقه بود؛ نه به خاطر این که کسی از مناطق محروم عکس گرفته است، چراکه همان زمان که من شروع به عکاسی کردم، حدود سال‌های ۱۳۵۱ و ۱۳۵۲، دل ما به حال اقشار فرودست جامعه می‌سوخت و عکاسی‌های‌مان بیشتر طرف ستمدیدگان بود. به این عکاسی اصطلاحا «گداگرافی» می‌گفتیم، یعنی مدام دنبال دستفروشان و گداها بودیم و فکر می‌کردیم با عکس و دوربین با بی‌عدالتی در جامعه مبارزه می‌کنیم. بزرگ که شدیم، بی‌عدالتی‌ها هم بزرگتر شد و باید راه‌های دیگری را پیدا می‌کردیم.»
او ادامه داد: «امسال، یک سال استثنایی بود از این نظر که بعد از انقلاب، عکس‌های زیادی از ثروت و فقر، خوشی و ناخوشی گرفته شده که در جاهایی به نمایش درآمده، ولی خیلی عجیب بود که این کار سازمان‌دهی شود و حیدر رضایی یک تعداد عکاس را جمع کند و نهادی که مسوول این فقرزدایی است یعنی کمیته امداد امام خمینی کمک کند تا تورهای عکاسی از مناطق محروم برگزار شوند.»
صمدیان یادآوری کرد: «امسال از بین ۲۹۳ عکس پروژه مناطق محروم، ۸۰ عکس در یکی از گالری‌های خانه هنرمندان در قالب جشن «تصویر سال» به نمایش درآمده است. خیلی خوشحالم که «تصویر سال» یکی از زیباترین حرکت‌های اجتماعی‌اش را با مشارکت گروه آقای رضایی انجام داده است.»
ما نمی‌خواستیم فقط محرومیت را نشان دهیم
حیدر رضایی، مدیر پروژه عکاسی گروهی از مناطق محروم نیز در ابتدای سخنانش از همراهی صمدیان برای اجرای پروژه عکاسی از مناطق محروم تشکر و اظهار کرد: «ما نمی‌خواستیم فقط محرومیت را نشان دهیم، بلکه براساس نیازهای جامعه عکاسی ایران، کار را شروع کردیم و کمیته امداد امام خمینی در این راه به ما کمک کرد.»
او ادامه داد: «ما در این پروژه با رسانه‌ها کار کردیم، هرچند عکس اولویت نخست رسانه‌ها نیست. در این میان، عکس و جامعه عکاسی ایران دغدغه اصلی ما بودند. متاسفانه بسیاری از مراکز فرهنگی کشور که بودجه قابل توجهی دارند، از حرکت‌هایی مانند این تور حمایت نمی‌کنند. به همین دلیل، تلاش کردیم با تعدادی از مراکز همکاری کنیم تا بخصوص از نظر مالی برای عکاسان و خبرنگاران بستری فراهم شود که بتوانند تجربه‌های متفاوت‌تری داشته باشند. در این راستا بود که با کمیته امداد استان تهران ارتباط گرفتیم.»
او اظهار کرد: »ما نقاط اشتراک را رصد کردیم تا به ازای گرفتن عکس از مناطق محروم، بتوانیم خدمات مالی و معنوی بگیریم. تلاش ما این بود که عکاسان علاقه‌مند به داشتن تجربه در فضاهای متفاوت بتوانند در بخش‌هایی که اسپانسر شرایط آن را فراهم کرده است، حضور یابند.»
رضایی با بیان این که «محرومیت» عنوان کلی برای این پروژه بود و باید در زمینه‌های مختلف بررسی شود، گفت: «این مساله اهمیت دارد که جامعه عکاسی از نظر دانش و تجربه ارتقا یابد. نخستین تور عکاسی از مناطق محروم در یک خبرگزاری اجرا شد و بعد به دیگر رسانه‌ها هم اطلاع دادیم و در گروه‌ها، کانال‌ها و انجمن‌های مرتبط نیز اطلاع‌رسانی کردیم. هنگام برگزاری تورها سعی کردیم از مستندات و اطلاعات استفاده کنیم و هر شب نیز عکس‌های بچه‌ها توسط متخصصان بررسی می‌شد.»
او بزرگترین مشکل را در اجرای چنین پروژه‌هایی، موضوع آن و مطالعه نداشتن افراد دانست و توضیح داد: «در بیشتر موارد برداشت‌های سطحی از موضوع‌ها وجود داشت و با وجود این که فرصت‌هایی برای مطالعه به عکاسان داده می‌شد، اما متاسفانه آنها انگیزه مطالعه نداشتند و در این زمینه، کاهلی و تنبلی می‌کردند. به همین دلیل، اطلاعات و مستندات عکاسان واقعی نبود و شاید هم بلد نبودند از افراد آگاه اطلاعات کسب کنند تا تصاویری که ثبت می‌کنند در ارتباط با محتوای موضوع باشد. مثلا ذهنیتی که از بوشهر داشتیم این بود که با حجم زیادی از فقر مواجه می‌شویم، اما بعد از ورود به منطقه فهمیدیم که اطلاعات ما کامل و موثق نبود. گاهی ما آنقدر به دنبال فقر مطلق هستیم و ذهنیت از پیش تعیین‌شده داریم که وقتی در فضا قرار می‌گیریم، غافلگیر می‌شویم. گاهی هم معنی زندگی روستایی با زندگی مردم فقیر و محروم اشتباه گرفته می‌شود و این مشکل ناشی از نداشتن اطلاعات عمومی از منطقه و فرهنگ مردم است.»
آمار طلاق در استان بوشهر بالاست
او با اشاره به این که آمار طلاق در استان بوشهر بالاست، گفت: «وقتی ما به این استان رفتیم، یک مرد برای عکاسی از زندگی یک زن، به زندگی‌اش وارد شد، اما وقتی از خانه آن زن رفت، به خاطر مشکلاتی که روز بعد برای زن ایجاد شد، دیگر نتوانست به عکاسی ادامه دهد. بنابراین عکاس برای انجام چنین کارهایی حتما باید با فرهنگ و حساسیت‌های هر منطقه آشنایی داشته باشد. مشکلی که ما در استان‌ها با آن مواجه بودیم، تعصب مردم بومی بود و اینکه آنها تمایل نداشتند واقعیت‌هایی را که اتفاق می‌افتد، بیان کنند و نسبت به رسانه‌ها گارد دارند.»
مدیر پروژه عکاسی گروهی از مناطق محروم با اعتقاد به اینکه عکاسان باید سر و دست بشکند که در تورهای عکاسی از مناطق محروم حضور داشته باشند، ادامه داد: «سوژه‌هایی که در این تورها می‌بینیم، از هر جهت ارزشمندند. جامعه عکاسان می‌گویند که به ما بها داده نمی‌شود، اما در این تورها که به سختی و بدون هیچ چشمداشتی برگزار می‌شوند، شرکت نمی‌کنند.»
صمدیان در این زمینه با یادآوری اینکه تورهای عکاسی از مناطق محروم در مدت دو سال در ۱۱ استان برگزار شد، گفت: «در ذهن هنرمندان و عکاسان اینطور جا نیفتاده که می‌توانند به پروژه‌ها و تورها اعتماد کنند و در بیشتر موارد هم حق داشته‌اند که اعتماد نکنند؛ اما این تورها نشان داده است که شما نمی‌خواهید از حضور عکاسان سوءاستفاده کنید. حالا هم که این نمایشگاه در «تصویر سال» برگزار شده، عکاسان جدی‌تر می‌شوند و می‌فهمند که شما به دنبال امیال اقتصادی یک عده نبوده‌اید. تا اینجا شما نباخته‌اید و از امسال تورهای عکاسی از مناطق محروم جدی‌تر گرفته می‌شود. ناامید نشوید و برنامه‌های خود را در رسانه‌ها اعلام کنید.»
او همچنین اظهار کرد: «درباره مناطقی که از طریق عکس می‌توان به آنها کمک کرد، مجموعه عکس‌ها باید برای نمایندگان مجلس فرستاده شود تا آنها بیشتر با واقعیت‌ها آشنا شوند.»
مشکل ما جامعه سیاست‌زده است
در ادامه این نشست، رضایی تصریح کرد: «مشکل ما، جامعه سیاست‌زده است، مدیران رسانه‌ها افرادی هستند که از جناح‌ها و گروه‌های سیاسی در رسانه‌ها منصوب می‌شوند و همه چیز را سیاسی می‌بینند. خدا لعنت کند کسی را که اولین‌بار از کلیشه «سیاه نمایی» استفاده کرد. من نمی‌دانم اینها سیاه‌نمایی را چطور تعریف می‌کنند؟ آیا هر چیز تلخی را که می‌بینند، سیاه‌نمایی است!؟ چرا یک بار معنی آن را سرچ یا به لغتنامه مراجعه نمی‌کنند!؟ شاید هم معنی آن را می‌دانند، اما برای‌شان صرف نمی‌کند که به معنی واقعی‌اش توجه کنند.»
او ادامه داد: «آیا اینها دردشان نمی‌آید وقتی بفهمند در بوشهر بسیاری از دختران ۱۲ - ۱۳ ساله ازدواج می‌کنند!؟ آنها خبرنگاران و عکاسان خود را در تهران متمرکز کرده‌اند. بروید ببینید مردم در استان‌های دیگر چه وضعی دارند. اگر یک هنرمند شرایط مردم آن استان‌ها را انعکاس دهد تا بقیه ببینند، کار کمی است!؟ در چند تور اخیر که کار تحقیقاتی بیشتر انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که آنقدر فساد، فقر و محرومیت زیاد است که کمیته امداد در این جریان گم می‌شود. مشتری‌های کمیته امداد بنابر دلایل بسیاری در حال افزایش‌اند، مثلا خشکسالی ۲۰ درصد به میزان محرومیت در کشور اضافه کرده است.»
مشکل بزرگ محرومیت در کشور فقر فرهنگی است
او با بیان این که مشکل بزرگ محرومیت در کشور فقر فرهنگی است و نه مسائل اقتصادی، گفت: «به دلیل نادانی و ناآگاهی، مردم نمی‌دانند راهبردهای زندگی‌شان چیست. این مضحک است که مسوولان بعد از رفتن رسانه‌ها به فلان منطقه، از وضعیت آنجا آگاه شوند!؟»
رضایی همچنین اعلام کرد: «در ایران مناطقی را داریم که وضعیت آنها ۱۰۰ برابر از شرایط کشورهای شاخ آفریقا بدتر است. این مناطق از جاهایی که در آفریقا دارای محرومیت دانسته می‌شوند، بدتر هستند، مانند قلعه گنج در کرمان که شرایط آن افتضاح بود. چطور کسی این وضعیت را نمی‌بیند!؟»
مدیر پروژه عکاسی گروهی از مناطق محروم همچنین گفت: «کسانی که در کمیته امداد هستند، دوست ندارند دیده شوند و می‌خواهند رسانه و هنرمندان در این زمینه حساس شوند، خیران به مناطق محروم توجه کنند و تلنگری به مسوولان زده شود. من هم می‌خواهم به جامعه فیلمسازان و مستندسازان بگویم که برخی مسائل را در قالب عکس نمی‌توان بیان کرد، باید درباره آنها نوشت و فیلم ساخت. ما علاقه داریم که خبرنگاران و مستندسازان فعال با ما همراه شوند تا ابعاد دیگری از مناطق محروم نشان داده شود.»
وی با بیان اینکه ما از رسانه‌ها توقع داریم که بیشتر به ما کمک کنند، اظهار کرد: «موضوع‌هایی را داریم که نمی‌توان آنها را به خاطر فضای بسته سیاسی در جامعه منتشر کرد. هرطوری آنها را بیان کنیم، انگی به آن می‌چسبد و اتفاقی می‌افتد. ما در ایران به جای اینکه درد را نشان دهیم تا حل شود، آن را پنهان می‌کنیم.»
رضایی در ادامه تاکید کرد: «موضوع محرومیت زنان و دختران واقعا جدی است و مشکلات بزرگی در این زمینه داریم و بدتر از همه اینکه نمی‌توانیم تصاویر مربوط به این موضوع را نشان دهیم، چون به خاطر محدودیت و اعمال برخی برخی سلیقه‌های سیاسی انعکاس داده نمی‌شود. امیدوارم رسانه‌ها به این قضیه وارد شوند تا درباره این موضوع صحبت شود و در آینده، فضای بازتری داشته باشیم.»
محرومیت فرهنگی نداشتن پول نیست
صمدیان هم در ادامه این سخنان بیان کرد: «محرومیت فرهنگی نداشتن پول نیست، همان طور که الان تلویزیون ایران با داشتن میلیاردها تومان بودجه، محروم فرهنگی است و ذهنیتش محرومیت مزمن پیدا کرده است. چرا وقتی پای داعش به مجلس رسید، دست ما به موبایل و شبکه‌های مجازی بود!؟ کار داشت به جاهای باریک می‌رسید، اما تلویزیون از این حمله داعش خبری نمی‌داد! چرا تلویزیون آگاهانه یا ناآگاهانه به بچه خودش خیانت می‌کند!؟ چرا تلویزیون تصویر واقعی چهره مردم ایران را از صفحه‌اش پاک کرده و به جای آن، تصویری جعلی گذاشته است!؟ آنها باید بیایند جواب بدهند. تلویزیون فکر می‌کند نباید یک چیزهایی را مانند همان موضوع سیاه‌نمایی بگوید. البته رادیو خیلی خوب کار می‌کند و من با آنها سالهاست که همکاری می‌کنم.»
در ادامه این نشست، تعدادی از عکاسان که در تورهای عکاسی از مناطق محروم شرکت کرده بودند، به بیان تجربه‌های خود و همچنین طراحی و اجرای برخی پروژه‌های عکاسی پرداختند.
از جمله مسائلی که یکی از عکاسان مطرح کرد، این بود که پیش از اجرای پروژه عکاسی از دخترانی که در سن کمتر از ۱۸ سال ازدواج می‌کنند، درباره حساسیت‌ها نسبت به زنان تحقیق کرده است. دیگر پروژه اجراشده در این تورها، پرداختن به زنان و کودکان معتاد در زابل بود. همچنین یکی از عکاسان تاکید کرد که هر کسی پیش از شروع کار باید از نظر روانشناسی روی خودش کار کند تا بتواند با مردم بومی ارتباط برقرار کند.
رضایی نیز در این میان، به این موضوع اشاره کرد که بیشتر عکاسان اهل نوشتن و فکر کردن نیستند و معمولا در موضوع‌های محتوایی‌تر با مشکل مواجه می‌شوند. به همین دلیل، باید از نظر ایده، خود را تقویت کنند.
او همچنین گفت: «در تورهای آینده، حتما باید از حضور جامعه‌شناس و روانشناس در گروه استفاده کنیم تا به عکاسان اطلاعات و آشنایی بدهند.»
یک عکاس نیز درباره تجربه‌هایش هنگام گرفتن عکس از کسانی سخن گفت که در عمرشان عکس نگرفته بودند و وقتی عکس‌شان همان زمان چاپ می‌شد، حس و حالی دیدنی داشتند.
عکاس پروژه «دختران پیر» هم که تصاویر آن در «تصویر سال» روی دیوار رفته است توضیح داد: «من به میان عشایری رفتم که همراه دام‌هایشان در یک جا زندگی می‌کردند. دختران آنها خیلی زود ازدواج می‌کنند، زود بچه‌دار می‌شوند و مثلا در سن ۲۴ سالگی سه بچه دارند. زنان در طول روز حدود هفت ساعت وقت صرف می‌کنند تا آب به خانه بیاورند. با وجود اطلاع‌رسانی درباره این مردم، هنوز مشکل آب در آن منطقه حل نشده است.»
رضایی نیز درباره «دختران پیر» توضیح داد: «در زمینه پیری زودرس این دختران سه عامل تاثیرگذار بوده است؛ سن کم ازدواج، کار سخت فیزیکی و تغذیه نامناسب. در برخی مناطق محروم موضوع‌هایی اتفاق می‌افتد که به ارزش‌های خبری و تصویری آنها توجه نمی‌شود.»
براساس این گزارش، مهسا احرابی‌فرد، حسین اسماعیلی، ابوطالب ندری، مهری جمشیدی، حسین معمری، احمد بلباسی، مینا نوعی، مجید حق‌دوست، مجید عسگری‌پور، روح‌الله وحدتی، شهاب قیومی، اصغر خمسه و داوود قهردار از جمله عکاسان حاضر در این نشست بودند.
58242
نظر شما