باشگاه گفتگوهای والدای در سال 2004 بنیاد نهاده شد. نام این باشگاه از دریاچه والدای در نزدیکی شهر نووگراد که اولین نشست گفتگوهای باشگاه درآن برگزار شد، گرفته شده است. هدف از تاسیس این باشگاه تشویق و ترغیب نخبگان و کارشناسان عرصه های سیاست ، روابط بین الملل ، رسانه ها و پژوهشگران دانشگاههای روسیه با دیگر کشورهای جهان در موضوعات مختلف سیاسی ، تحولات جهان و توسعه اجتماعی است.
باشگاه گفتگوهای والدای از بدو تاسیس تا کنون موفق شده است با بیش از 1000 نخبه و کارشناس در زمینه های مختلف تخصصی در 63 کشور جهان ارتباط برقرار کند و آنها را در مناسبتهای مختلف به جلسات والدای دعوت نموده و یا اقدام به انتشار آثار آنان نماید. همکاری با مراکز مطالعاتی و اندیشکده های برجسته جهان و دانشگاههای مختلف در سراسر جهان از دیگر زمینه های فعالیتهای والدای است.
اجلاس سالیانه والدای مهمترین اجلاس آن محسوب می شود که همه ساله با حضور رئیس جمهور روسیه تشکیل شده ودرآن شخصیهای برجسته ای ازنقاط مختلف جهان به همراه تعداد کثیری از نخبگان و کارشناسان همکار مرتبط با والدای شرکت می کنند. با توجه به این که باشگاه گفتگوهای والدای از جمله ابتکارات ولادیمرپوتین رئیس جمهور روسیه به شمار می آید از بدو تاسیس والدای تا کنون آقای پوتین همه ساله در اجلاسیه های سالانه آن شرکت نموده است.
به منظور حمایت و پشتیبانی از فعالیتهای والدای در سال 2011 "بنیاد غیرانتفاعی توسعه و حمایت از گفتگوهای والدی " مرکب از سازمانها ومراکز معتبر روسی تشکیل شد تا به موضوعات مالی و اجرایی باشگاه رسیدگی کند و از سال 2014 این بنیاد که درهیات موسس آن شورای روابط خارجی و امنیتی روسیه ، شورای روابط بین المللی روسیه ، دانشگاه علوم دیپلماتیک ام گیمو ، دانشگاه
تحقیقات ملی و مدرسه عالی اقتصاد روسیه حضور دارند تمامی مسئولیتهای انجام برنامه ها و پروژه های والدای را بر عهده گرفته است.
این بنیاد توسط هیات مدیره ای که آندری بیستریتسکی شخصیت رسانه ای شناخته شده روسی ریاست آن را برعهده دارد اداره می شود. فئودور لوکیانف مدیر تحقیقات بنیاد و خانم نادژدا لاورنتیوا مدیر اجرایی بنیاد است.
اولین دور گفتگوهای ایرانی- روسی در 30 فروردین 96 در شهر مسکو شد که در آن موضوعات مختلف جهانی ، منطقه ای و روابط ایران وروسیه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. در ادامه گفتگوهای مسکو دومین دور گفتگوهای ایرانی - روسی روز دوشنبه 20 فروردین ماه 97 در محل دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی برگزار شد. با توجه به این که جلسات گفتگوهای جلسات بسته و بوده و با توجه به عرف جاری در این نوع جلسات نمی توان گزارش رسانه ای از جلسات با مشخص ساختن نام سخنرانان ارائه نمود لذا در اینجا استباط خودم از روند و محتوای جلسات را می آورم و می پذیرم که ممکن است هریک از افراد ایرانی یا روسی حاضر در جلسه درک متفاوتی از آن چه من داشته ام از محتوای مطالب ارائه شده داشته باشند.
البته در اینجا لازم می دانم این موضوع را نیز مطرح نمایم که به غیر از جلسات گفتگوها هیات روسی دو ملاقات قابل توجه نیز داشت یکی ملاقات با دکتر ظریف وزیر امورخارجه و دیگری ملاقات با دکتر ولایتی مشاور امور بین الملل مقام معظم رهبری .دراین دو ملاقات که در فضایی غیر رسمی و گفتگوی دوستانه روز قبل از گفتگوهای ایرانی- روسی برگزار شد نخبگان روسی ضمن طرح دیدگاههای خود درباره مسایل جهانی ، منطقه ای و روابط ایران وروسیه سوالهای خود را در موضوعات مختلف به شکلی صریح و روشن و بدور از هرگونه ملاحظه سیاسی مطرح نمودند و به همین شیوه آقایان ظریف و ولایتی نظرات خود را مطرح ساخته وبه پرسشهای آنان جواب دادند. این دو ملاقات بسیار مورد توجه هیات روسی قرار گرفت و شخصا معتقدم چنانچه مطالب مطرح شده در این دو ملاقات به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد می توان اساس و بنیان روابط ایران و روسیه را به درستی درک کرد و به دلایل توسعه روابط دو کشور پی برد.
جلسه گفتگوهای ساعت 9 صبح روز دوشنبه با سخنرانیهای افتتاحیه دکتر سجادپور رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امورخارجه ، آندره بیستریتسکی رئیس هیات مدیره بنیاد والدای ، مهدی سنایی سفیرجمهوری اسلامی ایران در روسیه و فئودور لوکیانف مدیر تحقیقات بنیاد شروع شد و در چهار جلسه تخصصی مسایل جهانی ، تحولات خاورمیانه ، تحولات اوراسیا و روابط ایران وروسیه ادامه یافت. پایان بخش گفتگوهای ایرانی - روسی جلسه ویژه ای با عنوان "برجام و نقش روسیه" برگزار شد که در این جلسه دکتر عراقچی معاون سیاسی وزرات خارجه آخرین تحولات مربوط به برجام را در جلسه مطرح کردند و به سوالات حضار پاسخ دادند.
سوال محور بودن جلسات تخصصی گفتگوهای ایرانی - روسی مهمترین ویژگی این دور از گفتگوهای محسوب می شود. بدین معنی که برای هریک از جلسات تخصصی از قبل تعدادی سوال محوری طراحی شده و از شرکت کنندگان در بحث در خواست شده بود تا نظرات خود را درباره سوالات مطروحه ارائه نمایند. البته مشخص شدن سوالهای به معنی محدود شدن آنها نبود و شرکت کنندگان می توانستند سوالات جدیدی را نیز مطرح کنند ولی همزمان انتظار می رفت که پاسخی هم به سوالات مطرح شده ارائه نمایند.سوالهای اصلی و محورهای جلسات تخصصی چهارگانه به شرح زیر است:
تحولات جاری درنظام بین الملل
- چگونگی تغییر و تحول درسیاستهای امریکا در سالهای اخیر و پیش بینی آینده این تغییرات
- چشم انداز موفقیت اتحادیه اروپا در مقابله با بحرانهای جاری و درپیش خود
- اهداف جدید چین و نقش اینده پکن در جهان
- تغییرات در نظام اقتصاد جهانی
تحولات خاورمیانه
- آینده تحولات سوریه و چگونگی همکاری ایران ، روسیه و ترکیه در منطقه
- احتمال تشدید بحرانهای قدیمی و بروز بحرانهای جدید
- چشم انداز آینده خاورمیانه در پرتو شناسایی بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی توسط امریکا
تحولات اوراسیا و افغانستان
- اوضاع کلی اورسیای بزرگ در چه جهتی است ؟
- آینده اتحادیه اقتصادی اوراسیا و دیگر سازمانهای منطقه ای
- آثار روابط روسیه و چین بر اوضاع کلی اوراسیا
- چشم انداز صلح و ثبات در افغانستان
روابط ایران و روسیه
- الزامات مشارکت راهبردی ایران و روسیه
- روابط اقتصادی و تجاری ایران وروسیه و طرحهای حمل و نقل منطقه ای
- همکاریهای ایران و روسیه در بازار جهانی انرژی
- فرصت‌های بالقوه و نقش منفی عوامل خارجی
در هر جلسه 3 ایرانی و 2 روسی به عنوان سخنران انتخاب شده بودند که نظرات خود را در پاسخ به سوالات فوق یا موضوعاتی که مهم می دانستند اظهار می داشتند و پس از سخنرانی ها سایر شرکت کنندگان نظرات و سوالات خود را درباره سخنرانیهای انجام شده یا موضوع جلسه بیان می دانشتند. فشردگی زمان و محدودیت وقت سخنرانان و اظهار نظرکنندگان باعث شده بود تا همه تلاش کنند از پرداختن به تعارفات و مباحث حاشیه ای پرهیز کنند و مستقیما حرف اصلی خود را بیان کنند.
سخت است جمع بندی مشخصی از مطالب مطروحه در گفتگوها ارائه نمود ولی می توان گفت در این گفتگوها دو طرف تلاش کردند تحلیل ها و برداشتهای خود را از تحولات جاری در عرصه بین الملل در جلسه ارائه نموده و انتظارات خود را از طرف مقابل برای توسعه روابط دو کشور با توجه به منافع متقابل بیان کنند. به طور کلی می توان گزاره های زیر را از جمله موارد شایان توجه این گفتگوها به شمار اورد:
* هردو طرف اوضاع کلی جهان را غیرقابل پیش بینی ، تهدید آمیزو بحرانی تحلیل می کردند البته در این تحلیل ها به نظر می رسید روسها نسبت به آمریکا و به ویژه ترامپ بدبین تر شده اند. در ابتدای روی کار آمدن ترامپ روسها تصور می کردند و امید داشتند که بتوانند با ترامپ کار کنند ولی به نظر می رسد در حال حاضرامیدی به همکاری با آمریکایی ها در آینده ای قابل پیش بینی ندارند.
* روسها به سیاست های منطقه ای و کلا به منطقه گرایی توجه بیشتری پیدا کرده اند. البته توجه به خارج نزدیک یعنی جمهوریهای پیشین شوروی،اتحادیه اوراسیایی و چین در اولویت خاص رویکرد منطقه ای روسیه به شمار می آید.
* اعتماد به طرف مقابل یا بهتر بگویم بی اعتمادی به طرف دیگر یکی از موضوعات مورد توجه نخبگان ایرانی و روسی بود که هرکدام با ادبیات خاص خود آن را بیان داشته و آن را مهمترین عامل تعیین کننده سطح و آینده روابط دو کشور می دانستند. می توان گفت آن چه در کنه فکر بسیاری از ایرانی ها این باور وجود دارد که نمی توان به روسیه اعتماد کرد به همان میزان و شاید هم بیشتر روسها درباره ایرانیان فکر می کنند. این مساله و موضوع ناراحت کننده ای برای طرفین است که می بایست برای چگونگی حل آن چاره اندیشی کنند.
* در مورد خاورمیانه، در موارد مختلفی با هم اختلاف نظر داشتیم: درباره آینده سوریه ، بحران فلسطین و نقش اسراییل در خاورمیانه ، درباره نقش عربستان ، تحولات یمن و بحران بحرین مباحث مختلفی مطرح شد که در مجموع از تقاوت در دیدگاهها و تحلیلها حکایت می کرد ولی در موضوع افغانستان و ضرورت توجه به استقرار صلح و ثبات در این کشور و تهدید دانستن استقرار داعش در افغانستان دو طرف نظرات همسو و تکمیلی داشتند. درمباحث مربوط به اسیای مرکزی و قفقاز هم نکات مورد اختلاف مطرح نشد.
* در نشست اوراسیا کارشناسان مربوطه روسی بطور مفصل ومطول وتخصصی اثار ونتایج مفید مربوط شکل گیری اتحادیه اورسیایی رابر محور روسیه و چین پردازش نمودند و در این بحش مجددا بر اهمیت نقش چین تاکید کردند. گلایه ضمنی طرف ایرانی از نوع رفتار طرف روسی در موضوع درخواست ایران برای عضویت در سازمان همکارهای شانگهای از دیگر مباحث این بخش بود.
* در زمینه اقتصاد مباحث مختلفی در زمینه تجارت ، حمل و نقل ، کریدورشمال و جنوب ، انرژی و همکاریهای بانکی و پولی مطرح شد که شاید بتوان گفت طرح بحث ضرورت جدی تر به موضوع تجارت با پول ملی بجای دلار مهمترین و مشخصترین بحث در این گفتگوها بود.
* به نظر می رسید روسها بهتر از ما مفهوم ضرورت در روابط بین المللی را درک می کنند. آنها به راحتی از ضرورت حفظ و گسترش روابط خود با کشورهایی که با آنها اختلاف دارند صحبت می کردند در حالی که طرف ایرانی بدون این که صریحا بیان کند علائق خود را در تنظیم و گسترش روابط با دیگر کشورها مورد توجه قرار می داد.
و سرانجام آن که نمی شود از حواشی های جالب گفتگوها چیزی ننوشت. از جمله حواشی جالب آنکه وقتی دکتر ولایتی از خاطرات ملاقاتهای خود با رهبران و وزرای خارجه شوروی و روسیه از زمان آندره گرمیکوسخن می گفت طرف روسی گفت باید اعتراف کنیم که در این جمعی که اینجا هستیم هیچ کس به اندازه شما شوروی و روسیه را نمی شناسد. هیچ یک از ما گرمیکو را ندیده ایم شاید برخی از ما پریماکف را دیده باشیم ولی هیچ یک از ما به اندازه شما رهبران شوروی و روسیه را ملاقات نکرده ایم.
نظر شما