ایرنا نوشت؛ چند سالی است که با آغاز فصل گرما و کاهش بارندگی ها، زمینه برای بلند شدن گرد و خاک در آسمان قم فراهم می شود و این پدیده همچون موریانه ای در هوای استان نفوذ می کند.

گرد وغبار یکی ازاثرهای شوم، خشکسالی است که علاوه برایجاد مشکل های زیست محیطی،حیات شهروندان را نیز درمعرض خطر قرار می دهد و ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دارد.
گرد وخاک مساله ای است که در سال های اخیر به یکی از چالش های مهم محیط زیستی قم تبدیل شده و نگاه مسئولان و مردم استان را متوجه خود ساخته است.
خشک شدن تالاب ها و دشت های قم در کنار تخصیص نیافتن حقابه های تعیین شده برای احیای بیابان های استان، باعث شده است، گرد و خاک در تمامی ایام سال به خصوص در فصل گرما، مهمان ناخوانده آسمان باشد و هوا را آلوده سازد.
هوا منبع اصلی تنفس و حیات موجودات است و اگر فکری برای سالم سازی آن از آلودگی های مختلف همچون گردو خاک صورت نگیرد، ممکن است منجر به ایجاد اعتراض شهروندان شود و زندگی در قم را مانند آنچه در خوزستان رخ داده است، با مشکل های محیط زیستی فراوانی رو به رو کند.

** 105 هزار هکتار از بیابان های قم کانون ریزگرد است
در همین رابطه مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری قم پیرامون ابعاد مختلف چالش نفوذ گرد و خاک در آسمان استان، گفت: از وسعت یک میلیون و 123 هزارهکتاری این استان ، 400هزار هکتار در آستانه بیابان شدن، 176 هکتار بیابان و 105هزار هکتار از مناطق بیابانی به کانون تولید گرد و خاک تبدیل شده است.
سید محمد تقی سجادی بیان کرد: در سال های اخیر قم با چالش های زیست محیطی اساسی مواجه بوده است که از مهمترین آنها می توان به کاهش منابع آبی و خشک شدن دشت های استان اشاره کرد.
وی بیان کرد: آورد رودخانه های قمرود و قره چای در منطقه مرکزی ایران به قم، نزدیک به صفر شده و استان نیز در تامین آب مورد نیاز خود با چالش های اساسی از جمله شور بودن آب چاه ها، مواجه است.
وی ادامه داد: در این شرایط تنها راهکار، استفاده از گونه های مقاوم و کم آب بر برای ایجاد پوشش گیاهی در مناطق بیابانی استان است تا از بلند شدن گرد و خاک جلوگیری شود.
سجادی با اشاره به وضعیت بحرانی دریاچه نمک نیز گفت: در نتیجه کاهش ورودی منابع آبی و همچنین برخی فعالیت های انسانی در حوضه آبریز دریاچه نمک، هم اکنون منطقه ای که روزگاری دارای پوشش گیاهی بود به بیابان های خشک و کانون های تولید گرد و غبار تبدیل شده است.
وی ادامه داد: این اتفاق باعث می شود دشت ها و زمین های کشاورزی اطراف دریاچه به دلیل شور شدن منابع آبی و سطح زمین، دیگر قابلیت کشت گیاه را نداشته باشد و به تدریج تبدیل به بیابان و کانون گرد و غبار شود.
وی بیان کرد: اگر حقابه های اختصاص یافته برای دریاچه نمک به آن وارد نشود، نفوذ گرد و غبارهای نمکی به شهرهای مرکزی ایران همچون قم و تهران دور از انتظار نخواهد بود.
دریاچه نمک در ناحیه شرقی استان قم و درحد فاصل سه استان قم، سمنان و اصفهان قرار گرفته و بزرگترین دریاچه فصلی و فراشور کشور است که حدود 200 هزار هکتار وسعت داشته و یک سوم آن در محدوده جغرافیایی قم قرار گرفته است و دارای ساختار زمین شناختی کم نظیر شامل پوسته نمکی و حاشیه باتلاقی است.
این دریاچه که در دهه های گذشته از طریق رودخانه های کرج، جاجرود، شور، قمرود و قره چای کاملا پرآب بوده است، اکنون با قطع حقابه ها، خشکسالی مستمر و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی که باعث پیشروی آب های فراشور در سفره های زیرزمینی به سمت دشت ها و نابودی پوشش گیاهی و اکوسیستم منطقه شده، به یکی از کانون های فعال القاء ریزگردها در منطقه تبدیل شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری قم گفت: با همکاری خیران و مردم ساکن در اطراف مناطق بیابانی استان می توانیم اراضی ملی تحت مالکیت دولت را برای بهره برداری در بخش های مختلف از جمله توسعه گردشگری بوم محور به مردم محلی واگذار کنیم و از این طریق علاوه بر آباد کردن بیابان ها، مانع از خشک شدن کامل پوشش گیاهی منطقه شویم.
وی با تاکید بر این که هرگونه فعالیت عمرانی درسطح استان باید دارای پیوست زیست محیطی باشد، افزود: طبیعت قم به دلیل خشکسالی های اخیربسیار شکننده شده است و خسارت های وارده به آن ازطریق فعالیت های عمرانی می تواند صدمات جبران ناپذیری را به عرصه های منابع طبیعی وارد کند.
وی ادامه داد: خسارت های اجرای هرگونه فعالیت عمرانی به طبیعت در قم باید مشخص و برای جبران آن تلاش شود در غیر این صورت، سطح بیابان های قم افزایش و سلامت مردم به دلیل نفوذ گرد و خاک بیشتر در هوا در معرض آسیب قرار می گیرد.

** سد سازی مانع کنترل ریزگردهای دشت مسیله قم شده است
سجادی گفت: سدهای احداث شده در مسیر رودخانه های منتهی به دشت مسیله قم مانع ورود آب به این کانون بحران، و کنترل ریزگردها شده است.
وی افزود: بر اساس مطالعات انجام شده از سوی محققان و پژوهشگران منابع طبیعی، کانون های ریزگرد در استان قم شامل 27 هزار هکتار در بخش شمال غربی و سمت کوه نمک، حدود 42 هزار هکتار در قسمت شمال شرقی و ضلع شرقی آزاد راه قم - گرمسار در نزدیکی دشت مسیله و یک عرصه 22هزار هکتاری در حسین آباد میش مس در جنوب شرقی استان و یک بخش دیگر پیرامون دشت قم است.
منطقه شکار ممنوع دشت مسیله با مساحت بیش از 60 هزار هکتار در شرق استان قم واقع شده است و در حال حاضر با قطع حقابه ها، خشکسالی مستمر و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و نابودی پوشش گیاهی و اکوسیستم منطقه، به یکی از کانون های فعال القاء گرد و غبار در منطقه تبدیل شده است.
وی توجه به معضل ریزگردهای قم به دلیل همجواری این استان با مراکز عمده جمعیتی و صنعتی کشور از جمله تهران را امری اجتناب ناپذیر توصیف کرد و افزود: به دلیل سد سازی های صورت گرفته هیچ آبی از رودخانه های قمرود، قره چای، کرج و جاجرود وارد دشت مسیله نمی شود.
سجادی همچنین با اشاره به نقش همراهی طبیعت در کنترل محدود پدیده ریزگردها، آب رودخانه شور را تنها شریان ورودی به دست مسیله دانست و افزود: بواسطه ورود 10 تا 20 متر مکعب آب ناشی از سیلاب این رودخانه در هنگام بارندگی، 14هزار متر مکعب از دشت مسیله به جنگل های انبوه گز تبدیل شده است.
وی ادامه داد: برای پیشگیری از بحرانی شدن بیش از پیش معضل ریزگردها، عملیات بوته کاری یکهزار و 385 هکتار از اراضی استان که از سال گذشته آغاز شده بود، امسال نیز ادامه پیدا می کند.
وی بیان کرد: در گذشته هشت هزار و 500 هکتار از اراضی مستعد بیابانی استان بوته کاری شده که بسیارکم و ناچیز است.
سجادی گفت: رویکرد منابع طبیعی برای توسعه بوته کاری و کاشت درختچه های گز در اراضی استان استفاده از توان خیرین است که در این خصوص از سوی بنیاد برکت بازدیدی به عمل آمده و قرار است در قالب تعاونی هزار هکتار را اجرا کند.

**خشکسالی درقم عامل گرد و غبار در مرکز کشور
همچنین مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم، گفت: تخریب و فرسایش خاک در قم به ویژه در دشت مسیله به دلیل خشکسالی و پیشروی آب شور و در نتیجه از میان رفتن پوشش گیاهی، یکی از مهمترین علت های تولید گرد و غبار در مرکز کشور است.
تورج همتی با بیان اینکه توسعه درختکاری و فضای سبز در جهت تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش بی رویه خاک بسیار مؤثر خواهد بود، گفت: در این جهت باید گونه های مقاوم و کم آب بر در نقاط حساس و کانون های تولید گرد و غبار کاشته شده و با توجه به کمبود شدید منابع آبی، حتما از تصفیه فاضلاب ها برای آبیاری استفاده شود.
وی ادامه داد: دستگاههای اجرایی ذیربط برای مقابله با فرسایش آبی و بادی خاک در قم باید هماهنگی و مشارکت داشته باشند و این مساله در کارگروه مخاطرات زیست محیطی استان، مورد توجه قرار گرفته است.

** تبدیل شدن قم به کانون ریزگردهای نمکی
معاون فنی سازمان حفاظت محیط زیست استان قم نیز بیان کرد: 200 هزار هکتار پهنه نمکی دریاچه نمک آماده است تا در صورت تخصیص نیافتن حقابه ها و استفاده بی رویه از منابع آبی موجود، با انتشار گسترده گرد و غبار، قم را به خوزستانی دیگر تبدیل کند.
سید احمد شفیعی، افزود: حوزه آبریز دریاچه نمک بیش از نیم قرن است بر اساس برخی فعالیت های انسانی دچار آسیب شده و اگر این روند ادامه یابد در آینده نزدیک مهمترین کانون های سیاسی، اجتماعی و صنعتی کشور که درقلب ایران قرار دارد با بحران انتشار گرد و غبار ناشی از خشک شدن دریاچه نمک رو به رو می شود.
وی بیان کرد: با وجود برداشت بیش از یک میلیارد متر مکعبی از ذخایر آبی دریاچه نمک در سال های اخیر، این دریاچه هنوز نفس می کشد و سطح آن مرطوب است و ریزگردهای نمکی از دل آن بلند نشده است، اگر این ریزگردها در آسمان منتشر و با آلودگی های شیمیایی موجود در هوا ترکیب شود باید گفت سلامت انسان ها و سایر موجودات زنده به شدت در معرض خطر قرار می گیرد.
معاون سازمان حفاظت محیط زیست قم گفت: دریاچه نمک 15 برابر مساحت شهر قم وسعت دارد و گرد و غبار ناشی از خشک شدن آن که در جهت وزش بادهای غالب استان به خصوص در فصل تابستان منتشر می شود، آسیب جدی برای محیط زیست و سلامت شهروندان قمی به همراه خواهد داشت.
وی افزود: گرد و غبار ایجاد شده از دریاچه نمک می تواند طوفان های نمکی در ایران مرکزی به راه بیندازد و شهرهای مختلف کشور را به کانون های بحران زیست محیطی تبدیل کند.

** ضرورت شناسایی دقیق کانون های تولید گرد و غبار در استان
مدیرکل هواشناسی استان قم نیز در این رابطه با اشاره به لزوم شناسایی کانون های اصلی تولید گرد و غبار، گفت: داشتن اطلاعات کافی در مورد منشاء گرد و خاک استان و همچنین استفاده از دیدگاه های کارشناسان، مهمترین اقدام برای حل دایمی این پدیده است.
یحیی زارع بیان کرد: استان قم در سال های اخیر با خشکسالی های متوسط و شدید مواجه بوده و کاهش بارندگی را تجربه کرده است، بنابراین میزان رطوبت خاک در قم کاهش یافته و شرایط برای نفوذ گرد و خاک به آسمان با کمترین وزش باد، مهیا شده است.
وی ادامه داد: اکنون وضعیت استان قم به نحوی است که با قطع شدن بارندگی ها، زمینه برای حضور گرد و غبار درآسمان فراهم می شود؛ برای مثال در سال 94 که میزان بارندگی ها نسبت به سال گذشته کمتر بود، آسمان قم در یک سوم ایام سال آلوده به گرد و خاک بود.
زارع گفت: باید حقابه های مصوب برای احیای تالاب ها و بیابان های استان قم از طریق استان های بالا دست تامین شود و اگر این کار هرچه سریعتر انجام نشود سلامتی شهروندان به خصوص اقشار ضعیف همچون کودکان و سالمندان در معرض خطر جدی قرار می گیرد.
وی افزود: نداشتن اطلاعات صحیح از میزان منابع آبی موجود، باعث شده است که در بسیاری از مناطق استان، برداشت بی رویه آب از سفره های زیر زمینی باعث فرونشست زمین، سست شدن خاک و تبدیل شدن آن به بیابان شود.

** حل مشکل گرد وغبار درقم نیاز به عزم ملی دارد

وی ادامه داد: حل مشکل گرد و غبار در آسمان استان قم نیاز به عزم ملی دارد تا از تبعات منفی آن جلوگیری شود و اگر این موضوع با نگاه کارشناسی مورد توجه قرار نگیرد، بسیاری از استان های همجوار نیز در آینده نزدیک درگیر آن خواهند شد.

 

46

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 780127

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
9 + 8 =