۱ نفر
۱ مرداد ۱۳۹۷ - ۰۵:۱۴

به صفر رساندن صدور نفت ایران اقدامی خصمانه و غیرمشروع در محروم کردن یک ملت از منافع اقتصادی و بالطبع برخلاف منشور ملل متحد و تمامی قواعد بین المللی است. در چنین شرایطی، بهره بردای از امتیاز ژئواستراتژیک «کنترل حساب شده» تنگه هرمز به ضرر منافع کشورهای متخاصم یک «دفاع مشروع» به حساب می آید.

سیاست اعلامی دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در «به صفر رساندن» صادرات نفت ایران و اعلام آمادگی سعودی ها و اماراتی ها برای پر کردن این خلاء نفتی، واکنش حسن روحانی رئیس جمهوری را در پی داشت که «اگر نفت ایران صادر نشود نفت دیگری هم از منطقه صادر نخواهد شد» که خود اشاره تلویحی به بستن تنگه هرمز است. همین تحول، بحث های جدیدی را در مورد استراتژی عملی ایران در تنگه هرمز در شرایط به خطر افتادن امنیت اقتصادی کشور به همراه داشته است.

بعضی از دیدگاه ها تهدید ایران را بیشتر مبتنی بر نمایش قدرت دانسته و اینکه ایران ممکن است توان لازم برای بستن تنگه هرمز در کوتاه مدت را داشته باشد، اما عملا توان نظامی برتر آمریکا، که در هر شرایطی خود را متعهد به بازنگه داشتن جریان انرژی از این تنگه می داند، مانع از تداوم و عملی شدن یا تاثیرگذاری مورد نظر این استراتژی ایران می شود. ضمن اینکه واکنش نظامی آمریکا مورد حمایت سایر اعضای بین المللی همچون اروپا، چین و هند و ژاپن و غیره هم قرار می گیرد که به نوعی به واردات انرژی و تبادلات اقتصادی از منطقه خلیج فارس هستند و اینکه ایران به باز ماندن تنگه برای صدور کالا و تبادلات اقتصادی خود وابسته است.

دیدگاه دیگر برعکس بر این باور است که ایران در شرایطی که منافع و امنیت اقتصادی خود را در خطر ببیند، تنگه هرمز را می‌بندد و این رویکرد یک سابقه سنتی و کلان استراتژیک در استراتژی دفاعی ایران در خلیج فارس است که همواره به عنوان یک اصل ثابت استراتژیک قبل و بعد از انقلاب اسلامی بر آن تاکید شده است. بر این مبنا، ایران در طی سال های اخیر توان دفاعی متقارن و غیرمتقارن را در منطقه به شدت افزایش داده است و حتی در مواردی تا مرز درگیری مستقیم با نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه، با هدف تاکید بر حق و مسئولیت خود، پیش رفته است.

واقعیت این است که اگر ایران امنیت اقتصادی خود در نتیجه به صفر رسیدن صادرات نفت خود در خطر ببیند، مطمئناً واکنش نشان می دهد. اما هدف اصلی این واکنش بیشتر ورود به یک پویایی جدید در حوزه امنیت انرژی بین المللی و بهره برداری از امتیاز ژئواستراتژیک خود در تاثیرگذاری بر اقتصاد جهانی است. فراموش نکنیم که ورود به هر بحرانی، ضمن اینکه ریسک های خاص خود را به همراه می آورد، به نوعی آغازگر یک پویایی جدید در معادلات قدرت و آرایش جدید نقش های کشورهاست و بهرحال حریف مقابل را وادار به واکنش های محاسبه شده می کند.
بر این مبنا، استراتژی واقعی ایران نه بستن کامل تنگه هرمز، بلکه کنترل «حساب شده» یا حتی مانع شدن از صدور نفت کشورهایی در منطقه است (مشخصا عربستان سعودی و امارات متحده عربی) که با مشارکت با ترامپ و رژیم اسرائیل و تهدید به جنگ آشکارا سعی در اخلال در امنیت اقتصادی و به تبع برهم زدن ثبات و امنیت ملی ایران را دارند. ایران چنین سیاستی را در دهه ۱۹۸۰ در جنگ نفتکش‌ها هم انجام داده بود که البته ریسک های خود از جمله اسکورت نظامی آمریکا از نفت کش های بعضی از کشورهای متخاصم عربی را در پی داشت.

هدف حسن روحانی از اعلام ممانعت از صدور نفت دیگران هم بیشتر تاکید بر استراتژی سنتی ایران در «بهم پیوسته» بودن امنیت منطقه ای است. بر این مبنا، طرح این موضوع در این مرحله به درستی بر مبنای تاثیرگذاری سیاسی و پیشگیرانه و نه الزاما تمرکز بر جنبه سخت و نظامی و بیشتر با هدف توجیه حق مشروع کشورها در بهره برداری از منافع اقتصادی و امتیازهای ژئوپلتیک خود در شرایط بحران است.

توجه داشته باشیم که اتصال امنیت انرژی رژیم‌های عربی متخاصم منطقه به امنیت تنگه هرمز، خود می‌تواند یک اهرم بازدارنده بوده و پویایی جدیدی به معادلات منطقه ای بدهد. مثلا بازرسی کشتی‌ها به تبع هزینه‌های جانبی مانند ریسک بیمه را برای وارد کنندگان انرژی از منطقه افزایش می‌دهد. قیمت نفت را افزایش می یابد و این نارضایتی افکار عمومی جهانی و شرکت های وارد کننده نفت و به تبع فشار به حکومت های آنها را در پی خواهد داشت. یا اینکه شیوع بی‌ثباتی سیاسی‌ ـ امنیتی در منطقه خود پایه‌های مشروعیت رژیم‌های عربی حوزه خلیج فارس را به چالش می‌کشد.

نکته آخر اینکه حفظ امنیت تنگه هرمز و به دنبال آن امنیت و ثبات خلیج فارس بخش مهمی از استراتژی بازدارندگی تدافعی و ثبات و رشد اقتصادی کشورمان است. ایران به طور سنتی موضوع امنیت تنگه هرمز را فرا‌تر از بعد منطقه‌ای در قالب ظرفیت های امنیت بین‌المللی و با عقلانیت و محاسبات دقیق استراتژیک در نظر می‌گرفته است. اما باید پذیرفت که سیاست به صفر رساندن صدور نفت ایران اقدامی خصمانه و غیرمشروع در محروم کردن یک ملت از منافع اقتصادی و بالطبع برخلاف منشور ملل متحد و تمامی قواعد بین المللی است. در چنین شرایطی، بهره بردای از امتیاز ژئواستراتژیک «کنترل حساب شده» تنگه هرمز به ضرر منافع کشورهای متخاصم یک «دفاع مشروع» به حساب می آید.

 

منبع: سرمقاله روزنامه َشرق،دوشنبه، 1 مرداد 1397

 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 791734

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
6 + 5 =