دریاچه نفرین شده‌ای که همه چیز را به سنگ تبدیل می‌کند

محمود حاج‌زمان: در کارتون‌های زمان کودکی ما، جادوگرهای بدجنسی وجود داشتند که می‌توانستند با عصای جادویی خود موجودات زنده را به سنگ تبدیل کنند. اما گویی این جادوگران از عالم قصه بیرون آمده‌اند و پا به واقعیت گذاشته‌اند؛ منتها این بار به جای آنکه به شکل عجوزه‌ای پیر ظاهر شوند، خود را در قامت دریاچه‌ای مرگبار در دل آفریقا در آورده‌اند.
به گزارش نشنال جئوگرافیک، این عکس‌ها در اطراف دریاچه نطرون واقع در کشور تانزانیا گرفته شده است. عکاس این عکس‌های حیرت‌آور، نیک برند است که این عکس‌ها را بین سال‌های 2010 تا 2012 / 1389 تا 1391 گرفته است؛ و اکنون در کتاب جدید خود با عنوان «از میان سرزمین غارت شده» آنها را منتشر کرده است.
برند به طور کاملا اتفاقی به این حیوانات مرده در ساحل دریاچه برخورد کرد؛ حیواناتی که جسد آنها چنان توسط دریاچه حفظ شده است که گویی هنوز زنده و مشغول نفس کشیدن هستند. دریاچه نطرون دارای حجم بالایی از کربنات سدیم (سودا) و نمک است؛ ترکیبات ناملایم و زننده‌ای که از آتشفشان همسایه آن، ال‌دینو سرچسمه می‌گیرد. این آتشفشان ناتروکربنات‌های (کربنات‌های غنی از سدیم و پتاسیم) به شدت قلیایی از دهانه خود به بیرون می‌ریزد، که در نهایت در اثر جریان‌های سطحی ناشی از آب باران سر از دریاچه نطرون در می‌آورند.
تور کرلینگ، استاد زمین‌شناسی و ژئوفیزیک دانشگاه یوتا معتقد است که حیوانات عکس‌های بالا احتمالا به دلایل طبیعی مرده‌اند. اما از آنجایی‌که شکارچیان اندکی در منطقه مذکور وجود دارند، جسد آنها دست نخورده باقی مانده است. پایین رفتن آب دریاچه نیز باعث شده است تا املاح بالای آن، روکشی از جنس نمک روی این اجساد ایجاد کند.
اما برند می‌گوید که مردم محلی بارها شاهد سقوط پرندگان در دریاچه بوده‌اند. به همین دلیل وی عقیده دارد که پرندگان و خفاش‌ها دچار خطای دید ناشی از انعکاس آسمان از سطح دریاچه می‌شوند، و هنگام برخورد با سطح دریاچه کشته می‌شوند.
از نظر فنی، جسد این حیوانات بدشانس کاملا به سنگ تبدیل نشده است؛ چرا که سنگی شدن (Calcified) به معنای پوشیده شدن جسمی با روکشی از جنس آهک (کربنات کلسیم) است. در عوض، بدن این جانوران نگون‌بخت با کربنات سدیم یا بی‌کربنات سدیم پوشیده شده است. کرلینگ که به مطالعه ساختار شیمیایی دریاچه‌های منطقه دره نشستی آفریقا (Africa's Rift Valley) پرداخته است می‌گوید: «اگرچه آب‌های شیرین ورودی به دریاچه دارای کلسیم هستند، اما تقریبا هیچ اثری از کلسیم در این دریاچه وجود ندارد؛ چرا که کلسیم ورودی در اثر ترکیب با آب‌های به شدت قلیایی دریاچه به سرعت رسوب می‌کند.»

گنجشک سنگی
این گنجشگ آهکی درسکوت سنگی شمال دریاچه نطرون آوازی ابدی سر داده است. این دریاچه نه تنها به شدت قلیایی است، بلکه بسیار هم داغ است. دمای منطقه در طی روز معمولا به 40 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.

مومیایی خفاش
نام دریاچه نطرون به خوبی ماهیت آن را نشان می‌دهد. نطرون یا کربنات سدیم آبدار، نمک قلیایی طبیعی است که در مصر باستان برای مومیایی کردن اجساد از آن استفاده می‌شد.

عقاب پادشاه
این عقاب ماهی‌گیر که احتمالا برای شکار به دریاچه آمده بود، سرنوشت خوبی نداشت. اما به تعبیر برند، ظاهرش نشان از «زندگی شاهانه پس از مرگ» می‌دهد. به دلیل قلیایی بودن دریاچه، تنها یک نوع ماهی قادر به حیات در آن است: تیلاپیای قلیایی.

فلامینگو شناور
این فلامینگو صغیر پس از مرگ خود گویی برای ابد در دریاچه نطرون شناور است. دریاچه نمکی نطرون زیستگاه مهمی برای فلامینگوهای صغیر (Lesser Flamingo) محسوب می‌شود: سه چهارم جمعیت این پرندگان از این دریاچه متروکه و منابع غذایی سرشار آن به عنوان محل زاد و ولد استفاده می‌کنند.

فاخته خاموش

این فاخته با بال های تاخورده خود، به آرامشی ابدی در دریاچه نطرون رسیده است. اگرچه در عکس‌های سیاه و سفید بالا مشخص نیست، اما دریاچه نطرون به دلیل وجود «سیانوباکتریا» رنگ قرمز متمایزی دارد.

۵۳۲۷۵