چرا نگاه فرهنگی به مصرف شکست خورده است؟

موضوع اختلاف استراتژیست های صنعتی و لیبرال این است که اگر حمایت از صنعت داخلی بی دریغ، دائمی و بلاتبعیض باشد به رانت جویی غیرمولد و اختلال در نظام قیمت می انجامد. متاسفانه سیستم تعریفی ما  این است. در حالی که ما همزمان با کره صنعت خودرو را شروع کردیم؛ صنعت خودروی کره امروز تحت حمایت دولت این کشور نیست و صادرات هیوندایی و چند کارخانه کره ای دنیا را گرفته و روی پای خود ایستاده اند، اما ما بعد از ۴۰ سال هنوز ۸۰ درصد حمایت تعرفه ای از صنعتی می کنیم که ورشکسته و وابسته است.

هر حمایتی به زیان مصرف کننده و به نفع تولیدکننده است، منتها مساله این است که این حمایت به چه قصدی انجام می گیرد؟ آیا دائمی است؟ بلاتبعیض است؟ تجربه کشورهای تازه صنعتی شده نشان می دهد در بخش هایی که حمایت ها هوشمندانه، گزینشی و موقت بوده، موفق هم بوده است. کره از صنایع خود دفاع کرده است، ولی آنها را به صادرات واداشـته است که در صورت عدم صادرات، حمایت را قطع خواهد کرد. در واقع حمایت را مشروط به صادرات کرده است.

 با بالغ شدن خودرو، سراغ الکترونیک رفته و کم کم حمایت را قطع کرده است. اقتصادش این کشور آزاد و عضو سازمان تجارت جهانی است. در ایران اولا باید نرخ ارز تنظیم شود که در این صورت محدودیت های مقداری واردات چندان موردی ندارد.

باید تعرفه داشته باشیم، گزینشی و مشروط به عملکرد و موقت برای برخی از صنایع و نه برای همه.  اگر تنظیم برخی از کالاهای اساسی وارداتی و نهاده های استراتژیک به عهده دولت اسـت. باید به تجارت خارجی نظم و نســقی داد. نرخ ارز را درست کرد، تعرفه ها را اصلاح کرد و واردات را مدیریت نمود. اگر این اصول اجرایی شود،حتما مصرف کننده داخلی دچار مضیقه نمی شود.

نمی توان با نصیحت کردن مردم، مصرف را بهینه کرد؛ چراکه مصرف به عوامل متعددی بستگی دارد؛ سـطح درآمدها و توزیع درآمدی. اگر فاصله طبقاتی زیاد و ضریب جینی بالا باشد و عده ای از مصرف اساسی ترین کالاهایشان که عبارت از غذا، بهداشت، آموزش و مسکن است، محروم باشند و در مقابل عده ای آنقدر داشته باشند کــه بتوانند اجناس خارجی وارد کنند و ماشین پورشه سوار شوند و سفرهای آنچنانی بروند ولباس های مارک‌دار بپوشـند و خانه های ویلایی چندصدمیلیاردی داشته باشند، با نصحیت کردن نمی توان این افراد پولدار را قانع کرد که در خانه ۸۰ متری زندگی کنند. بنابراین نگاه فرهنگی به مصرف کاملا شکست خورده است.

*اقتصاددان و استاد دانشگاه