شمارش معکوس برای تعیین سرنوشت اردوغان

زهره نوروزپور: سکوت انتخاباتی در ترکیه از صبح امروز آغاز شده است. فردا روزی است که ترک ها سرنوشت خودشان را پای صندوق های رأی رقم خواهند زد. انتخابات ترکیه در این دوره از آن جایی بسیار اهمیت دارد که رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه، طی اقداماتی پس از کودتا، سیستم حکومتی ترکیه را از نخست وزیری به ریاستی بدل کرد. به این معنا که ریاست جمهوری مانند سابق یک مقام تشریفاتی نباشد. تغییر قانون اساسی ترکیه مربوط به ریاست جمهوری و نوع حکومت این کشور در پارلمان ترکیه با جنجال بسیاری بالاخره تصویب شد اما با آرایی ناچیز، همین طور اردوغان در انتخابات پارلمانی نیز آرای چشمگیری نداشت.

از زمان روی کارآمدن اردوغان، اقتصاد ترکیه به طور قابل توجهی رونق گرفت،  اما پس از بحران سوریه و عراق و دخالت مستقیم ترکیه و مهمتر از آن کودتای نظامی در این کشور باعث شد که اقتصاد و لیر ترکیه به شدت سقوط کند. به طوری که کارشناسان اقتصادی سقوط ارزش پولی این کشور را در طول تاریخ معاصر خصوصا در دروه اردوغان، نادر  و بی سابقه  خوانده اند.

در فضای داخلی و خارجی، اردوغان بار دیگر امیدوار به تصاحب کرسی ریاست جمهوری است. فعالان حقوق بشر و دموکراسی در ایام انتخابات به شدت علیه اردوغان کمپین های تبلیغاتی به راه انداختند، آنان که در داخل ترکیه بودند بازداشت شدند و ان هایی که در اروپا علیه رئیس جمهور ترکیه تبلیغ کردند تهدید به پیگرد قانونی شدند.این فضای متشنج داخلی ترکیه است اما در فضای منطقه ای و خارجی، اردوغان به مراتب مشکلات بیشتری خواهد داشت. مهمترین آن مساله اردوغان با اعراب خلیج فارس بر سر مساله قطر و همین طور با مصر بر سر مساله اخوان المسلمین است؛ این اختلافات به گونه ایست که اردوغان کودتای نظامی و سقوط ارزش لیر را از دسیسه های عربستان سعودی و امارات متحده عربی می داند.

اردوغان برای ریاست جمهوری دور بعد با چالش های فراوانی پیش روست؛ مساله کردها، سوریه، پاکسازی در داخل ترکیه، مساله ورود ارتش به عراق، مناسبات با اتحادیه اروپا خصوصا تنش های جدی با آلمان و اتریش، همین طور با آمریکا بر سر مسائله کردی و تسلیحات، اما نگرانی اصلی ترک ها فی الحال اقتصاد این کشور است. چراکه شاخص اقتصادی ترکیه در سراشیبی قرار گرفته است.

وضعیت داخلی این کشور حاکی از آن است که اردوغان رقیب بسیار جدی پیش روی خود دارد در حالی که در دوره های قبل اردوغان از محبوبیت بیشتری برخوردار بود. عمده نارضایتی داخلی از رئیس جمهوری ترکیه خفقان و آزادی بیان و متعاقب آن پاکسازی گسترده در نهادهای دولتی و نظامی این کشور است همچنین بازداشت گسترده روزنامه نگاران صدای مردم را به اعتراض گشوده است.

اصلاحات قانون اساسی چه بود؟

انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری ترکیه روز یکشنبه ۲۴ ژوئن (سوم تیر) برگزار می‌شود. ۵۶ میلیون شهروند ترک در داخل کشور پای ۱۸۰ هزار صندوق رای می‌روند تا ۶۰۰ نماینده پارلمان و یک رئیس جمهوری را انتخاب کنند. بیش از ۳ میلیون شهروند دارای حق رای ترکیه در خارج از کشور نیز می‌توانند آرا خود را در ۶۰ کشور جهان به صندوق‌های رای بیندازند. در آلمان بیش از ۱ میلیون و ۴۸۶ هزار شهروند ترک حق رای داشتند که از این میان ۴۹ درصد رای داده‌اند.

ائتلاف احزاب برای ریاست جمهوری و پارلمان مهم‌ترین ویژگی و تفاوت این دور از انتخابات در قیاس با دوره‌های پیشین است. برای دومین بار رئیس جمهوری به طور مستقیم از طرف رای‌دهندگان انتخاب می‌شود نه از طرف احزاب.

با اصلاحاتی که در قانون اساسی ترکیه انجام گرفت شرایط ائتلاف احزاب سیاسی برای شرکت در انتخابات فراهم شد. حزب جمهوری خلق ترکیه محرم اینجه را به‌ عنوان نامزد خود برای انتخابات ریاست جمهوری این کشور معرفی کرد. این حزب با احزاب سعادت، نیک و دموکرات برای انتخابات پارلمانی "ائتلاف ملت" را تاسیس کرده است.

حزب عدالت و توسعه، حزب حاکم، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور فعلی را نامزد ریاست جمهوری معرفی کرد. اردوغان در انتخابات با احزاب حرکت ملی و حزب اتحاد بزرگ "ائتلاف جمهور" را تشکیل داد.

آرایش و صف‌بندی احزاب و ائتلاف‌ها جامعه را به دو قطب اصلی طرفداران اردوغان و مخالفانش تقسیم کرده است. ۵ نامزد انتخاباتی در مقابل اردوغان صف آرایی کرده‌اند تا مانع پیروزی او در دور اول انتخابات ریاست جمهوری شوند.

انتخابات پارلمانی هم این بار با دوره‌های پیشین تفاوت دارد. در این دور از انتخابات تعداد نمایندگان پارلمان ترکیه از ۵۵۰ به ۶۰۰ افزایش خواهد یافت. افراد بالای ۱۸ سال می‌توانند کاندیدای انتخابات پارلمانی شوند در حالی که در انتخابات قبلی حداقل سن ۲۵ سال بوده است.

حاشیه‌های مهم انتخابات

در این باره وب سایت دویچه وله نوشته است: در بحبوحه انتخابات صف‌بندی و یارکشی میان احزاب هم رونق گرفت. سزگین ییلدیز، کاندیدای اول حزب سعادت از حوزه انتخابیه قارص به همراه تنی چند از اعضای حزب در آن استان از حزب استعفا کردند و به صف حزب عدالت و توسعه پیوستند. ییلدیز دلیل این امر را ائتلاف حزب متبوعش با حزب جمهوری خلق دانسته است.

یکی دیگر از حاشیه‌های مهم انتخابات ترکیه سخنرانی صلاح‌الدین دمیرتاش بود. دمیرتاش، نامزد حزب دمکراتیک خلق‌های ترکیه که هم‌اکنون در زندان بسر می‌برد، از زندان با رای دهندگان خود صحبت کرد و در سخنرانی خود به شدت از سیاست‌های اردوغان انتقاد کرد. این سخنرانی از تلویزیون دولتی ترکیه پخش شد.

پیش‌بینی نظرسنجی‌ها

با توجه به تمامی این ویژگی‌ها و پیچیدگی‌های انتخابات ترکیه، موسسات نظرسنجی درباره شکست یا پیروزی طرفین چه می‌گویند؟ از آنجا که موسسات نظرسنجی ‌پیش‌بینی‌های متفاوتی کرده‌اند، سراغ آن نظرسنجی‌هایی رفته‌ایم که در همه‌پرسی ترکیه برای اصلاح قانون اساسی دقیق‌ترین پیش‌بینی‌ها را کرده بودند.

موسسه نظرسنجی "کندا" (KONDA) در همه‌پرسی برای تغییر قانون اساسی که در ۱۶ آوریل ۲۰۱۷ برگزار شد، پیش‌بینی کرده بود که ۳۹/ ۵۱ درصد مردم ترکیه به رفراندوم پیشنهادی دولت اردوغان رای مثبت خواهند داد. بر اساس نتایج رسمی در آن همه پرسی، ۴۱/ ۵۱ درصد مردم ترکیه به تغییر قانون اساسی رای مثبت دادند و این موسسه دقیق‌ترین پیش‌بینی را کرده بود.

حال بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی این موسسه، اردوغان نامزد ائتلاف جمهور با ۹/ ۵۱ درصد آرا در مرحله اول پیروز خواهد شد. محرم اینجه کاندیدای حزب جمهوری خلق ۲۸ درصد، مرال آق شنر کاندیدای حزب نیک  ۲/ ۱۰ درصد و صلاح الدین دمیرتاش حدود ۹ درصد آرا را به خود اختصاص خواهند داد. بر اساس این نظرسنجی اردوغان پیروز انتخابات ریاست جمهوری خواهد بود. شرکت کندا این نظرسنجی را بر اساس توزیع آرای افراد مردد بین کاندیداها اعلام کرده است.

سانسور مطبوعات هم یکی از موضوع‌های کارزار انتخاباتی بود

برخلاف این موسسه نظرسنجی، موسسه "گزیجی" پیش‌بینی کرده است که انتخابات ریاست جمهوری ترکیه به دور دوم خواهد کشید.
بر اساس گفته‌های مراد گزیجی رئیس این موسسه، رجب طیب اردوغان کاندیدای ائتلاف جمهور با  ۲/ ۴۸ درصد و محرم اینجه کاندیدای حزب جمهوری خلق با ۱/ ۲۹ درصد آرا به دور دوم راه خواهند یافت. بر اساس این نظرسنجی این انتخابات با ۹۰ درصد بالاترین نرخ مشارکت را خواهد داشت و مرال آق شنر ۴/ ۱۱  درصد آرا، صلاح الدین دمیرتاش ۱۰ درصد آرا، تمل کاراملا اوغلو کاندیدای حزب اسلام‌گرای سعادت ۲/ ۱ درصد  دوغو پرینچک ۱ دهم درصد آرا را به خود اختصاص خواهند داد.

مراد گزیجی رئیس موسسه یادشده که بیشتر به حزب جمهوری خلق گرایش دارد، در مصاحبه‌ با کانال "خلق تی وی" اعلام کرد که در دور دوم انتخابات محرم اینجه کاندیدای جمهوری خلق با ۵۳ درصد آرا به عنوان رئیس جمهوری ترکیه انتخاب خواهد شد.

نظرسنجی یا نظرسازی؟

بر اساس اکثر نظرسنجی‌ها به نظر می‌رسد مهم‌ترین مسئله مردم ترکیه در حال حاضر مسائل اقتصادی است و بعد از آن مسئله مبارزه با تروریسم و حفظ امنیت کشور دغدغه دوم مردم ترکیه است.

اما تاچه اندازه این نظر سنجی‌ها می‌تواند درست باشد؟

در پاسخ به این پرسش محمد صالح خاتم، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل ترکیه از استانبول به دویچه وله فارسی گفت: «بسیاری در ترکیه عقیده دارند که نمی‌توان برای نظرسنجی‌ها در ترکیه اعتبار چندانی قائل شد چرا که این موسسات نظرسنجی بر اساس منافع حزبی و تمایلات سیاسی صاحبان موسسات، نظرسنجی انجام می‌دهند و حتی بسیاری از این شرکت‌ها و موسسات بیشتر دنبال نظرسازی هستند تا نظرسنجی. همچنین بسیاری از موسسات نظرسنجی می‌گویند مردم در بیان نظرات خود و پرکردن فرم نظرسنجی‌ها تردید دارند یا به هیچ عنوان نظرات واقعی خود را بیان نمی‌کنند.»

در ترکیه ۶ حزب برای انتخابات ریاست جمهوری نامزد معرفی کردند

آخرین تحولات دو روز پیش از انتخابات

این کارشناس از استانبول که کارزار انتخاباتی را از نزدیک دنبال می‌کند بر این باور است که آخرین تحولات در کارزار انتخاباتی می‌تواند بر سرنوشت انتخابات "در دقیقه ۹۰" تاثیر بگذارد.

این کارشناس در این ارتباط اشاره می‌کند که اردوغان روز جمعه ۲۲ ژوئن دو روز قبل از انتخابات با انتشار ویدیویی از طریق حساب کاربری خود در توئیتر گفته است که تعداد وزارتخانه‌های کشور از ۲۶ وزاتخانه به ۱۶ نهاد تقلیل پیدا خواهد کرد. اردوغان وعده داد که قصد دارد صادرات کنونی ترکیه را تا ۵۰۰ میلیارد دلار افزایش دهد.

حسین زمانلو کارشناس دیگر امور ترکیه براین باور است که مهم‌ترین مسئله مردم ترکیه مشکلات اقتصادی است. او در این ارتباط به دویچه وله گفت که وضعیت موجود در ترکیه تغییری نخواهد کرد.

زمانلو تاکید کرد: «اکثر گروه‌های سیاسی بعد از ظهور حزب عدالت و توسعه در رشد اقتصادی ترکیه سهیم هستند. منافع اقتصادی اینها یکسان است و در انتخابات ریاست جمهوری اگر به مرحله دوم هم بکشد پیروزی از آن اردوغان خواهد بود.»

به گفته آقای زمانلو حزب حاکم در پارلمان ترکیه از اکثریت  خواهد افتاد و مجبور خواهد شد با احزاب دیگر برای تشکیل دولت ائتلاف کند.

 در انتخابات ریاست جمهوری، نامزدی که موفق به کسب حداقل۵۰ درصد به اضافه یک رأی از آرا شود، به عنوان رئیس جمهوری ترکیه انتخاب خواهد شد. درغیر این صورت دو نامزدی که بیشترین رای را آورده‌اند، به دور دوم انتخابات راه خواهند یافت. مرحله دوم انتخابات در تاریخ ۸ ژوئیه برگزار خواهد شد. به گفته اغلب کارشناسانی که باور دارند انتخابات به مرحله دوم کشیده خواهد شد رقابت در این مرحله بین اردوغان و اینجه خواهد بود.

 آینده سیاسی اردوغان

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین این انتخابات آینده سیاسی رجب طیب اردوغان را تعیین خواهد کرد. قرار بود این انتخابات اواخر سال ۲۰۱۹ انجام گیرد اما رئیس جمهور ترکیه به امید افزایش قدرت خواستار برگزاری زودهنگام آن شد.

طی پانزده سالی که رجب طیب اردوغان برسرکاربوده است در تمام انتخابات رای آورده است؛ اما با توجه به شرایط بد اقتصادی ترکیه در این انتخابات با احزاب مخالف بسیار قدرتمندی روبروست.

رجب طیب اردوغان با پشتوانه حزب حاکم اسلام‌گرای «عدالت و توسعه»، از زمان پایه‌گذاری ترکیه مدرن تاکنون بیش از هرکس دیگری باعث تغییر در کشورش شده است.

در این باره بی بی سی می گوید: اردوغان شخصیت بحث‌انگیزی است که بعد از کودتای نافرجام ۲۰۱۶ اقدام به تحکیم پایه‌های قدرت خود کرد. از آن زمان تاکنون ترکیه در وضعیت اضطراری قرارداشته است.

تحت مقررات وضعیت اضطراری ۱۰۷ هزار کارمند دولت و سرباز اخراج و بیش از ۵۰ هزار نفرزندانی شده‌اند که از ماه ژوئیه سال ۲۰۱۶ تاکنون منتظر محاکمه هستند.

رجب طیب اردوغان بعد از دو دوره که نخست‌وزیری ترکیه را عهده دار بود در اولین انتخابات ریاست جمهوری کشورش پس از سال ۲۰۱۴ به این سمت انتخاب شد که تصور می‌رفت یک نقش تشریفاتی باشد.

اما ۵۱ درصد مردم ترکیه در رفراندم آوریل سال ۲۰۱۷ اصلاحاتی درقانون اساسی را پذیرفتند که به رئیس جمهور قدرت بیشتری تفویض کرده است از جمله:

رئیس جمهور قدرت تعیین و عزل مقامات بلندپایه دولت از جمله وزرا و معاون ریاست جمهوری را دارد.

رئیس جمهور دارای قدرت دخالت در نظام قضایی کشوراست.

رئیس جمهور دارای اختیار برقراری وضعیت فوق العاده در کشور است.

علاوه براین اختیارات تازه براساس اصلاح قانون اساسی پست نخست‌وزیری هم حذف شده است.

بعضی از منتقدان دولت ترکیه بر این باورند که رئیس جمهور جدید دارای قدرت بیش از حد خواهد بود زیرا در ترکیه برخلاف روسای جمهور فرانسه و آمریکا رئیس جمهور یک نهاد نظارتی برای ایجاد موازنه ندارد.

برای تصدی مقام ریاست جمهوری شش نامزد در این انتخابات رقابت می کنند اگر یکی از آن ها بیش از ۵۰ درصد آرا را به دست آورد می تواند مقام ریاست جمهوری را از آن خود کند. در غیر این صورت انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد که تاریخ برگزاری آن هشتم ماه ژوئیه تعیین شده است.

رجب طیب اردوغان براین باور است که می تواند در دور اول به پیروزی برسد.

اما رقیب اصلی او محرم اینجه از حزب جمهوری خواه خلق (CHP) مبارزه انتخاباتی موفقیت آمیزی داشته است و می تواند رقیب خطرناکی برای اردوغان به شمار آید.

تجمع هواداران محرم اینجه

مردم ترکیه هم‌زمان در انتخابات پارلمانی هم شرکت می کنند که می تواند تاثیر بسزایی بر دور دوم انتخابات ریاست جمهوری داشته باشد.

اگر در انتخابات پارلمانی روز یکشنبه آقای اردوغان بتواند ۶۰۰ کرسی حزب خود در مجلس را حفظ کند، می‌تواند در موقعیت محکم‌تری قرار بگیرد در غیر این صورت وجهه اردوغان به شدت لطمه خواهد دید که می تواند در نتیجه انتخابات تاثیر داشته باشد.

ترک‌های خارج از کشور می‌توانند نقش تعیین کننده‌ای داشته باشند.

نتیجه انتخابات همچنین به آرای حزب دمکراتیک خلق (HDP) که از پشتیبانی کردها برخوردار است بستگی خواهد داشت.

این حزب باید ۱۰ درصد آرای ملی را به خود اختصاص دهد.

اگر آرای حزب دمکراتیک خلق کمتر از ۱۰ درصد باشد نمی تواند تحت نظام اختصاص کرسی‌های پارلمانی موفق به اخذ کرسی در پارلمان شود؛ اما درصورت بدست آوردن ۱۰ درصد یا بیشتر آرا می تواند در پارلمان باقی بماند و بر سر اکثریت آرای حزب عدالت و توسعه رجب طیب اردوغان مشکل ایجاد کند.

نتیجه انتخابات هرچه باشد برای آینده ترکیه حائز اهمیت بسیاری است.

اگر آقای اردوغان موفق به کسب آرای ریاست جمهوری شود و حزب او اکثریت خود درپارلمان ترکیه را حفظ کند، در تحکیم قدرت خود موفق خواهد شد.

اما اگر در هر دو انتخابات موفق نشود چشم‌انداز سیاسی ترکیه کاملا دگرگون خواهد شد و اگر نتیجه انتخابات ریاست جمهوری با اکثریت پارلمانی تفاوت داشته باشد برای سال‌ها ترکیه دچار بی ثباتی سیاسی خواهد شد.

شهروندان ترک مقیم خارج که از مجموع آرای کل ۵۹ میلیون دارای سه میلیون رای هستند، قبلا رای خود را به صندوق‌های ریخته‌اند.

52310