بالا گرفتن دعوای اردوغان و ترامپ؛ پای ریاض در میان است؟

زهره نوروزپور: روز جمعه، ایالات متحده آمریکا همراه با افزایش تعرفه های واردات فلز، ترکیه را تحریم کرد. روز شنبه رسانه های خبری جهان و سیاستمداران، ترامپ را به باد انتقاد گرفتند و امروز یکشنبه تحلیل هایی از آینده منطقه و جهان ارائه داده اند. سایت بلومبرگ به تنش میان آمریکا و ترکیه تاخت، همچنین خبرگزاری سی ان ان، نیویورک تایمز، وال استریت ژورنال، فاینشنال تایمز تصمیم ترامپ علیه ترکیه را محکوم به شکست تلقی کرده اند، این رسانه های خبری معتقدند ترکیه متحد آمریکا در منطقه دو دستی در آغوش روسها و چینی ها جای گرفته و واشنگتن متحد مهم خود را از دست داد. اما برخی دیگر معتقد که پای سعودی در میان است.

روز گذشته روزنامه نیویورک تایمز، سرمقاله خود را به رجب طیب اردوغان اختصاص داد، رئیس جمهور ترکیه در این یاداشت، ایالات متحده را به اقدام متقابل و حتی گزینه نظامی تهدید کرد. (اینجا)

در همین حال چاوش اوغلو وزیر خارجه این کشور نیز در واکنش به اقدام واشنگتن اعلام کرد: «از هیچ کسی تهدیدها را هرگز تحمل نخواهیم کرد.حاکمیت قانون بدون استثنا برای همه یکسان است». همچنین وزارت خارجه این کشور در بیانیه ای اعلام کرد اقدامات آمریکا را تلافی خواهد کرد. (اینجا)

کشیش ما را پس بدهید!
اما ماجرای تنش میان ترکیه و ایالات متحده آمریکا از آنجایی آغاز شد که ایالات متحده خواستار استرداد کشیش آمریکایی شده بود. روز 5 شنبه 19 جولای سال جاری مصادف با 28 تیرماه، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا رئیس جمهوری آمریکا از همتای ترکیه‌ای خود خواست تا برای آزادی کشیش آمریکایی که به اتهامات تروریسم و جاسوسی در ترکیه بازداشت شده، کاری انجام دهد.

در راستای این امر دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در توییتر نوشت: اینکه ترکیه اندرو برانسون کشیش آمریکایی محترم را از زندان آزاد نمی‌کند، یک رسوایی کامل است. او مدت طولانی است که در حقیقت گروگان گرفته شده است. وی افزود:این کشیش هیچ کار اشتباهی انجام نداده است.

کاردار آمریکا در ترکیه نیز در پی حکم دادگاه مبنی بر متهم کردن این کشیش به جاسوسی و تروریسم ابراز ناامیدی کرد. پیشتر دادگاه ترکیه دستور بازداشت موقت او را در چارچوب موضوعی صادر کرده بود که منجر به تنش بین آنکارا و واشنگتن شد.(اینجا)

اما ماجرا تنها به یک کشیش ختم نمی شود، تنش میان آمریکا و ترکیه به کودتای نظامی در این کشور باز  میگردد زمانی که اردوغان از باراک اوباما رئیس جمهور وقت درخواست کرد که فتح الله گولن را به ترکیه استرداد کند و واشنگتن درخواست اردوغان را نپذیرفت. حتی دونالد ترامپ نیز درخواست ترکیه را عملی نکرد ولی با اینحال خواستار آزادی کشیش آمریکایی که به جرم جاسوسی در زندان ترکیه است شده بود.

اما باز هم ماجرای تنش به همین جا ختم نمی شود، رئیس جمهور ترکیه روز 7 مرداد سال جاری مصادف با 29 جولای رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد اگر واشنگتن از واگذاری جنگنده‎های اف ۳۵ به آنکارا امتناع کند، موضوع را در دیوان بین‎المللی داوری پیگیری خواهد کرد.

به گزارش رویترز، رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه گفت چنانچه آمریکا مانع از فروش جنگنده‌های اف-۳۵ به آنکارا شود، شکایت خود را نزد دیوان بین‌المللی داوری خواهد برد. (اینجا)

تنش میان ترکیه و آمریکا از آنجایی شدت گرفت که واشنگتن از کردهای سوریه حمایت تسلیحاتی کرد و آنها در عفرین و ادلب مسلح کرد.

روز جمعه دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده یکی از پست های مهم خود را توئیت کرد. مضمون این توئیت به این قرار بود که ترکیه نیز مانند اروپا، کانادا، چین و روسیه وارد یک جنگ اقتصادی با آمریکاه شده است. ترامپ اعلام کرد: همین حالا مجوز دو برابر کردن تعرفه فولاد و آلومینیوم از ترکیه را دادم، همزمان با اینکه واحد پول آنها، لیر ترکیه، به سرعت در برابر دلار بسیار قوی ما در حال افت است. روابط ما با ترکیه در وضعیت خوبی قرار ندارد.(اینجا)

پس از انتشار این خبر لیر ترکیه که قبل از انتخابات ریاست جمهوری این کشور در آستانه سقوط قرار گرفت 30 درصد دیگر کاهش یافت. (اینجا) در همین حال محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز در واکنش به اقدام آمریکا علیه ترکیه گفت: آمریکا باید اعتیادش را به تحریم معالجه کند. ما در کنار همسایگان ایستاده ایم.(اینجا)

تجارت با ایران، روسیه و چین را با ارز ملی ادامه می دهیم
در همین حال اردوغان اعلام کرد برای مقابله با تبعات نوسان قیمت دلار، تجارت با ایران، روسیه، چین و اوکراین را با ارز ملی خود انجام می دهیم.(اینجا)
اردوغان روز شنبه طی سخنرانی در شهر ریزه، این چهار کشور را شریک تجاری مهم ترکیه با حجم بالای مبادلات اقتصادی عنوان کرد و گفت: ترکیه در حال انجام تدارکات لازم برای تجارت با این کشورها با استفاده از ارز ملی است.

وی تاکید کرد: اگر کشورهای اروپایی نیز بخواهند از چنگال دلار رها شوند، آمادگی برقراری روابط تجاری با آنها با استفاده از ارز ملی خود هستیم.
وی تهدیدهای آمریکا در مقابل ترکیه را بی اثر خواند و اظهار کرد: حکومتی را که به همه دنیا اعلان جنگ اقتصادی کرده و کشورها را تهدید به تحریم می کند، به هیچ وجه قبول نداریم.

وی با بیان این که ترکیه یک کشور با حاکمیت قانون است و هیچ وقت از چارچوب قانون خارج نخواهد شد، اضافه کرد: آنهایی که به خاطر خرده حساب های جزئی در برابر کشوری چون ترکیه می ایستند، تاوان آن را هم در منطقه و هم در سیاست خود خواهند داد.

اردوغان با انتقاد از اصرار آمریکا بر آزادی آندرو برونسون کشیش آمریکایی که به اتهام عضویت در گروه گولن و پ.ک.ک و نیز جاسوسی در ترکیه زندانی شده است، گفت: اگر ایالات متحده آمریکا، ترکیه را به عنوان متحد راهبردی خود به یک کشیش ترجیح می دهد، باید بداند که ما در برابر خواسته آنها تسلیم نخواهیم شد.

وی تاکید کرد: آمریکایی ها تهدید کرده و ساعت تحویل متهم زندانی در ترکیه را تعیین می کنند، مگر این کشور قانون ندارد ولی نمی دانند که ترکیه با 81 میلیون جمعیت روی پای خود ایستاده است.
رییس جمهوری ترکیه بیان کرد: در قبال این بازی گفته ایم که می میریم اما اجازه تحقیر نمی دهیم.

وی همچنین فروپاشی ترکیه با افزایش قیمت ارز را تصوری اشتباه دانست و افزود: فکر می کنند با استفاده از ابزارهای مالی این ملت به زانو در آمده و با اعمال قوانین مختلف، ترکیه تسلیم خواهد شد.

اردوغان اظهار کرد: کسانی که برای تسویه حساب با ما چنین ناجوانمردانه ضربه می زنند، فراموش نکنند که سیاستمدار و رهبری در دنیا وجود ندارد که سیاست خصومت با ترکیه پیشه کرده و به سعادت رسیده باشد چرا که آه این ملت دیر یا زود دامن آنها را خواهد گرفت.

وی نرخ هر دلار آمریکا یک روز قبل از کودتای نافرجام دو سال پیش ترکیه را 2,8 لیر اعلام کرد و گفت: دیروز قیمت هر دلار نزدیک به 6 لیر شد و این موضوع چه دلیلی می تواند داشته باشد؟

رییس جمهوری ترکیه اقتصاد کشورش را قوی ارزیابی کرد و ادامه داد: با اهداف بزرگ به پیش می رویم و اقتصاد ما در شرایط بحرانی و فروپاشی نیست.

وی بیان کرد: بزرگترین دشمنان کشور و ملت ترکیه آن دسته از افراد بی کفایتی هستند که می گویند اوضاع اقتصادی رو به وخامت است و اگر کمی بیشتر تنش ایجاد کنیم، از دست اردوغان نجات خواهیم یافت.

وی خطاب به مخالفان داخلی و خارجی خود گفت: هر چه در توان دارید انجام دهید و به وضوح می گویم که از اهداف اقتصادی خود و مبارزه با گروه های تروریستی دست بر نخواهیم داشت و از سیاست خود در سوریه و عراق عقب نشینی نخواهیم کرد.

ایران، چین و روسیه در جنگ اقتصادی کنار ما هستند
وی همچنین پس از ادای اقامه نماز جمعه در استان بایبورد طی سخنرانی در اجتماع مردمی گفت: در جنگ اقتصادی گزینه های زیادی از جمله ایران، روسیه، چین، برخی کشورهای اروپایی و دیگر کشورها را مدنظر داریم و در این مسیر راه زیادی را طی کرده ایم.

وی خطاب به مردم ترکیه بیان کرد: کسانی که دلار، یورو و طلا در خانه دارند، آن را به بانک ها آورده و به لیر تبدیل کرده و در این مبارزه ملی مشارکت کنند.

وی اضافه کرد: این اقدام مردم پاسخی دندان شکن به افرادی است که به اقتصاد ترکیه حمله کرده اند.

رییس جمهوری ترکیه با بیان این که 'آماده مواجهه با هر سناریوی منفی هستیم' گفت: کسانی که از افزایش نرخ ارز، بهره بانکی و تهدیدات خارجی راضی هستند، بیهوده خوشحال نباشند.

وی با اشاره به این که برخی کشورها رویکرد حمایت از کودتاچیان، تروریست‌ها و نادیده گرفتن حق و قانون در مواجهه با ترکیه را در پیش گرفته اند، نوسانات اخیر قیمت ارز در کشورش را دیگر بعد دیگر توطئه علیه ترکیه ارزیابی کرد.
اردوغان همچنین افزود: لابی های بهره بانکی بیهوده امیدوار نباشند چرا که نمی توانند از حق ملت ترکیه سوءاستفاده کرده و آنها را شکست دهند.

وی تاکید کرد: کسانی که سعی دارند دوستی با ترکیه را فدای نقشه کوچک خود کنند، در آینده پشیمان خواهند شد.

رییس جمهوری ترکیه اضافه کرد: ملتی که از سلاح ترسی ندارد، از چنین تهدیدات کوچکی نمی ترسد و اگر کسانی چنین تصوری دارند، هنوز ملت ترکیه را نشناخته اند.

وی با بیان این که ترکیه بر اساس داده های اقتصاد کلان، قدرت تولید، اشتغال و سیستم بانکی کوچکترین مشکلی ندارد، گفت: با این وجود در معرض موج بی ثباتی مالی قرار گرفته ایم و بدون تردید، دلایل این حملات فراتر از یک اختلاف نظر ساده است.

اردوغان بدون اشاره مستقیم به کشور خاصی و با مخاطب قرار دادن تلویحی آمریکا اظهار کرد: آسیب های وارد شده بر روابط ما با کشورهای دارای چنین رویکردی، به نقطه تقریبا غیرقابل جبرانی رسیده است.

آیا باز هم پای عربستان در میان است؟
در هشتم ماه اوت (17 مرداد)، خزانه داری آمریکا وزیران کشور و دادگستری ترکیه را در فهرست تحریم ها قرار داد و دو روز پس آن نیز ترامپ اعلام کرد بر واردات آلومینیوم و فولاد از ترکیه 25 درصد تعرفه وضع می کند.

این مساله باعث شد ارزش لیر در برابر دلار 14 درصد کاهش یابد و بحران اقتصادی ترکیه که از سال گذشته آغاز شده بود، شدیدتر شود.

به گزارش ایرنا، در سال 96 روابط ترکیه و عربستان دستخوش تنش و تشنج شد. به دنبال اختلاف عربستان و قطر و قطع ارتباط سعودی ها با دوحه، پارلمان ترکیه در اقدامی که نشان دهنده بحران و اختلاف ترکیه با عربستان، امارات، بحرین و مصر بود، به دولت اجازه داد تا پنج هزار نیرو به پایگاه نظامی ترکیه در قطر اعزام کند.

اردوغان وجود پایگاه نظامی ترکیه را در دوحه تنها برای پشتیبانی از قطر ندانست و آن را برای حمایت از همه کشورهای حاشیه خلیج فارس توصیف و به گونه ای رفتار کرد که عربستانی ها در وضعیت ضعیفی قراردارند و باید به آنها کمک شود.

در این رابطه روزنامه رای الیوم در همان زمان نوشت: آنچه بر خشم عربستانی ها افزود ایجاد پل هوایی میان آنکارا و دوحه بلافاصله پس از بسته شدن مرزهای زمینی عربستان با قطر و اقدام هواپیماهای ترکیه برای انتقال هزاران تن غذا و میوه و سبزیجات است که واردات قطر از عربستان به ویژه لبنیات و فراورده های آن را جبران کند.

از این رو، پیشنهاد ایجاد پایگاه نظامی ترکیه در عربستان، «متکبرانه»و «توهین آمیز» توصیف شد و روابط عربستان و ترکیه را به زیر صفر بازگرداند؛ امری که منجر به بستن درهای عربستان و امارات و بحرین به روی صادرات ترکیه می شد؛ آن هم در زمانی که ترکیه با دشواری های اقتصادی بزرگی مواجه بود و ارزش لیر این کشور در برابر دلار نصف شد و رشد اقتصادی آن هم به کمتر از سه درصد رسیده بود.

آیکان اردمیر عضو پیشین پارلمان ترکیه و پژوهشگر بنیاد صهیونیستی دفاع ازدمکراسی هم در مطلبی با عنوان «طوفان کامل ترکیه»، شرایط فعلی این کشور را متاثر از سیاست های اردوغان دانست و نوشت «اقتصاد ترکیه به شرایط بازگشت ناپذیر رسیده است، حتی اگر ترکیه در شرایطی که اقتصاد آن به دوران اقتصاد سال های2001 و پیروزی اردوغان درانتخابات بازگشته است، کشیش برانسون را آزاد کند، باز هم نمی تواند اوضاع فعلی را بازگرداند و روابط با واشنگتن را احیا کند».

او می افزاید: اردوغان از کمک به ایران برای دور زدن تحریم های آمریکا تا چشم پوشی از نیروهای جهادی در مرزهای سوریه، باعث آسیب جبران ناپذیری به اعتبار سرمایه گذاری و روابط دیپلماتیک ترکیه وارد کرده است.

اردمیر به دستگیری های پس از کودتای نافرجام ترکیه به ویژه اتباع آمریکایی هم اشاره وازآن به عنوان دیپلماسی گروگان یاد می کندومی افزاید: «تاکتیک استفاده از زندانیان بی گناه به عنوان برگ های چانه زنی، سیاستی که از تهران و پیونگ یانگ آموخته شده است، نه تنها تصویر جهانی ترکیه را مخدوش کرد، بلکه موجب راه اندازی بدترین بحران بین واشنگتن و آنکارا از زمان تحریم تسلیحاتی 42 ماهه بین سال های 1975 و 1978 شد».

نگاه این پژوهشگر عضو اف دی دی و اظهاراتی که تاکنون مقامات آمریکایی مطرح کرده اند، موید آن است که همراهی ترکیه با ایران و روسیه در موضوع سوریه، خرید سامانه ضد موشکی اس 400 و نادیده گرفتن تحریم های آمریکا علیه ایران، عوامل نارضایتی واشنگتن و سعودی ها است.

حضور همزمان ترکیه در ناتو و سازمان همکاری اسلامی در کنار افزایش قدرت منطقه ای، ناتوی عربی را ضعیف وهمراهی این کشور با برخی مخالفان سعودی، بر نقش منطقه ای عربستان سایه افکنده است که با همکاری محور ریاض، ابوظبی، تل آویو با واشنگتن، تلاش شده است نقش ترکیه کم رنگ شده و رفته رفته با گرفتار شدن در شرایط اقتصادی و سیاست های داخلی، محو شود.

اما از سوی دیگر، رفتار آمریکا با متحد خود و عضو ناتو که در قبال کانادا و آلمان هم بروز یافته است، این ذهنیت را در جوامع مختلف شکل داده است که ترامپ با جنگ اقتصادی علیه بسیاری از کشورها که ترکیه مورد اخیر آن بوده، هزینه شراکت با آمریکا را واضح ساخته است.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که ترامپ با جنگ اقتصادی علیه ترکیه، عملا این کشور را به سمت روسیه سوق داده و یکی از متحدان مهم منطقه ای خود را از دست داده است.

آنها می گویند که در فاصله چند روز دو وزیر ترکیه تحریم و بر واردات از ترکیه تعرفه اعمال می شود که باعث شد ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه بلافاصله به سمت این عضو ناتو و متحد استراتژیک غرب، حرکت کند، «همه اینها چندی پس از دیدار در هلسینکی روی داده است».

آنها با یادآوری حادثه سقوط جنگنده روسی توسط ترکیه در دو سال گذشته و تنش روابط میان دو کشور معتقدند که اکنون متحد سنتی آمریکا به روسیه نزدیک تر شده است و «ترامپ در حال ایجاد دشمنان زیادی برای آمریکا» است.

ریچارد هاس رئیس اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا می نویسد: «تعرفه های ایالات متحده علیه ترکیه، اجازه می دهد که اردوغان نقش قربانی را بازی کند وقتی که او اقتصاد و دمکراسی ترکیه را تضعیف کرد، به روسیه متمایل شد و در سوریه به صورت غیرمفید مداخله کرد».

وی در جملاتی که درس سیاست خارجی به ترامپ می دهد، می افزاید:«تعرفه ها و توئیت ها اخبار را ایجاد می کنند، اما هدف سیاست خارجی این است که آنچه را که می خواهید به دست آورید».

حال باید دید جنگ تجاری آمریکا علیه ترکیه همزمان با عملیاتی کردن خروج از برجام که مورد تحسین آبشخور اصلی این تفکر یعنی بنیاد دفاع از دمکراسی واقع شده، تا چه اندازه در راستای تضعیف دو قدرت منطقه ای و دوشیدن بیشتر دولت بن سلمان و آل نهیان برای فروش سلاح های زیبا و کسب درآمد صاحبان مجتمع های صنعتی نظامی آمریکا است؟

در این میان، راه برای سلطه بیشتر صهیونیست ها و پیشبرد طرح صلحی که جرد کوشنر داماد و مشاور ترامپ در حال طراحی و دنبال کردن آن است، چگونه خواهد شد و آیا با تضعیف ترکیه، مدل منطقه ای جدیدی در راه است؟
52310