مهدی درستی: هرکس که دستی بر آتش تئاتر در ایران داشته باشد و کار صحنه کرده باشد می داند که نمایشنامه نویسی یکی از مهجورترین عناصر این حوزه است و اقبال کارگردانان ایرانی به نمایشنامه های تالیفی بسیار کم است.
در این میان تئاتر کودک و نوجوان هم اوضاع بهتری ندارد بلکه به دفعات شاهد هستیم که نمایشنامه نویسندگان خارجی به صورت گسترده روی صحنه می رود بدون آنکه توجه جدی به آثار نویسندگان ایرانی شود.
با این وجود نمایشنامه نویسان دلسوزی در حوزه تئاتر کودک و نوجوان سال ها مشغول فعالیت هستند تا با تمام نامهربانی ها و بی توجهی ها چراغ این حوزه را روشن نگه دارند.
داوود کیانیان یکی از باسابقه ترین نمایشنامه نویسان حوزه کودک و نوجوان است که به تازگی مجموعه ای از نمایشنامه هایش را در قالب کتابی با عنوان «بیست و یک نمایشنامه و شش طرح نمایشی برای کودکان و نوجوان» منتشر و روانه بازار کتاب کرده است.
انتشار این کتاب فرصتی را برایمان فراهم کرد که با او درباره محتوای اثر و همچنین وضعیتی که نمایشنامه نویسی در حوزه کودک و نوجوان دارد گفت و گویی داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید.
داوود کیانیان درباره کتاب «بیست و یک نمایشنامه و شش طرح نمایشی برای کودکان و نوجوان» و ویژگی آن گفت:«این کتاب در واقع مجموعه‌ای از نمایشنامه‌هایی است که می‌توانستند در دو مجموعه قبلی هم منتشر شوند ولی بنا به دلایلی این اتفاق نیفتاد. نکته دیگر اینکه نمایشنامه‌های جدیدی هم تالیف شده بود که می‌توانست در جلد سوم؛ همسان دو جلد قبل ( که شامل 40 نمایشنامه بود) منتشر شوند. بنابراین با کمک خانه تئاتر موفق شدیم، با انتشار جلد سوم؛ تمام نمایشنامه‌هایی را که برای کودک و نوجوان از اواخر دهه 40 تا سال 1396تالیف شده بود یکجا در قالب این سه جلد تقدیم علاقه‌مندان کنیم.»
او افزود: «دلیل دیگر انتشار این اثر، این بود که دریچه‌ای به ادبیات نمایشی تئاتر کودک و نوجوان ایران باز شود، نخواستم هیچ تعدیلی در آنها ایجاد نمایم تا سیر تاریخی خود را به طور مستند نشان داده و اگر کسی خواست به لحاظ پژوهشی در این زمینه تحقیقی انجام دهد بتواند سیر تحولات محتوایی و فرم گونه‌های متنوعی از تئاتر کودک و نوجوان را پیگیری کند.»
تئاتر کودک و نوجوان نیاز به آموزش دارد تا تاثیرگذار باشد
این نویسنده درباره علت استقبالی که این روزها
از نمایشنامه‌های نویسندگان خارجی در حوزه کودک و نوجوان می‌شود، توضیح داد: «مجموعه‌ای
از مسایل دست به دست هم می‌دهد و باعث می‌شود تا استقبال کمتری از نمایشنامه‌های کودک
و نوجوان نویسندگان ایرانی شود. مثلا ما چند سالی است که به ترجمه کتاب‌های نظری
کودک و نوجوان و نمایشنامه‌های این حوزه دسترسی پیدا کردیم و بعد از آن تعدادی از
مترجمان ما به آن روی آوردند. وقتی فعالان تئاتر کودک ما متوجه می‌شوند چه
نمایشنامه‌های جدیدی در خارج از کشور در حال نشر و اجراست باعث می‌شود به جهت تنوع
و آشنا نمودن مخاطب با فرهنگ دیگران برای اجرا به سراغ آنها بروند.»
کیانیان اضافه کرد: «همچنین، رسانه‌های جمعی و گروهی که به صورت بین‌المللی فعالیت می‌کنند تا حدودی دست اندرکاران نمایش کودک و خانواده‌ها را تشنه این امر می‌کنند که در خارج از کشور در حوزه تئاتر کودک و نوجوان اتفاقات خوب و چشمگیری در حال رخ دادن است. نکته دیگر اینکه نویسندگان غیرایرانی به دلیل آنکه قدمت بیشتری که در نمایشنامه‌نویسی دارند و در این راه دستشان بازتر است و مشکلات ما را ندارند، آثارشان وسعت و عمق بیشتری پیدا کرده است و راه‌های تازه‌ای را برای ارائه آثارشان پیدا کرده اند که باعث جذب کارگردان و مخاطب داخلی می‌شود. طبیعتا اگر در اینجا امکانات بیشتری در اختیار هنرمندان حوزه تئاتر کودک و نوجوان قرار می‌‌گرفت، چه در زمینه متن و چه در زمینه اجرا واقعا آثار درجه یکی خلق می‌شد. چنان که هم اکنون نیز با امکانات محدودی که داریم، جوان‌های خلاق آثاری دارند که گاه چشم خارجی‌ها را خیره می‌کنند.»
این هنرمند درباره اینکه نبود آموزش آکادمیک در حوزه نمایشنامه نویسی تئاتر کودک و نوجوان عامل توسعه نیافتن و کم رونقی این حوزه شده است، توضیح داد: «آموزش رشته‌های تئاتر کودک و نوجوان می‌تواند فوق العاده در روند گسترش و عمق بخشیدن به این حوزه تاثیرگذار باشد. حرکتی که تا به امروز رخ نداده است، ولی در عین حال علاقه‌مندان این حوزه به دلیل نداشتن پیشینه آکادمیک از فعالیت دست نکشیده‌اند و این هنر را زنده نگه داشته‌اند. ما امیدواریم این رشته‌ها در دانشگاه‌ها ایجاد شود همانطور که ادبیات و نقاشی کودکان چند سالی است تدریس می‌شود و شاهد رشدشان هستیم. تئاتر کودک و نوجوان هم چنین نیازی دارد و در صورت ایجاد می تواند به شکل همه جانبه‌تری بر کودکان و نوجوانان تاثیر گذار باشد زیرا که نزدیک‌ترین هنر به زندگی ماست.»
کیانیان همچنین بیان کرد: «امیدواریم مسئولان بتوانند این رشته‌ها را در دانشگاه‌ها ایجاد کنند ولی در حال حاضر متاسفانه نه تنها در دانشگاه‌ها رشته‌ای با محوریت تئاتر کودک و نوجوانان تدریس نمی‌شود بلکه در حال حاضر حتی یک نشریه هم نداریم که با محوریت این حوزه منتشر شود، نبود سالن‌های ویژه اجرای تئاتر کودک، بی‌تفاوتی نسبت به «تئاتر دانش آموزی»، عدم توجه به تئاتر در کلاس درس، مسائلی هستند که می توانند تاثیر منفی بر رشد تئاتر کودک و نوجوان بگذارند.»
نمایشنامه‌ها روی دست مولفان باد میکند و چاپ نمی‌شود
او ارزیابی خود را از وضعیت امروز نمایشنامه
نویسی در حوزه کودک و نوجوان چنین بیان کرد: «متاسفانه حمایتی از مولفان نمی‌شود و
تمام آثار، حاصل تلاش و علاقه فعالان این حوزه است که در نوع خودش بسیار ارزشمند
است. اما علی‌رغم محدودیت‌ها و مشکلاتی که برای چاپ و نشر آنها وجود دارد، آنان
همیشه نگذاشته اند چراغ آن خاموش شود.
انتقادات زمانی بر یک امری وارد است که تمام امکانات را برای آن فراهم کرده باشیم و به نتیجه نرسیده باشد. وقتی که در حوزه تئاتر کودک و نوجوان نه مجله‌ای منتشر می‌شود، نه دانشگاهی داریم که تئاتر کودک در آن تدریس شود، نه سالن‌های ویژه برای اجرای این تئاتر ها به جز تعدادی انگشت شمار وجود ندارد و نمایشنامه‌ها روی دست مولفان باد می کند و جایی برای چاپ آنها نیست، وقتی جایی برای آثار نظری و نقد آثار نداریم و... چه انتظاری می‌توانیم داشته باشیم که به رشد ایده آل برسیم.»
کیانیان ادامه داد: «اما با توجه به ظرفیت های موجود هنرمندان تئاتر کودک، و با عشق و علاقه ای که این هنرمندان به کارشان نشان می دهند باید گفت: تئاتر کودک و نوجوان خوبی داریم و با افزایش امکانات مطمئنا نتایج بهتری را شاهد خواهیم بود.
تئاتر و هنر به زندگی آدم‌ها در جامعه باز می‌گردد، در جامعه آدم‌های بسیار مختلفی به لحاظ فرهنگی و اجتماعی وجود دارند که هر کدام خوراک فرهنگی خاص خود را طلب می‌کنند، عده ای از تئاتر کودک انتظار سرگرمی و لذت دارند، بعضی علاوه بر سرگرمی اهداف آموزشی را پیگیری می کنند. افراد دیگری هستند که از تئاتر توقع تربیت و پرورش دارند. و همه این ها نیز برای جامعه کودک و نوجوان ما لازم است. نباید وقتی می بینیم که سلیقه ما در یک تئاتر لحاظ نشده این نوع تئاتر ها را به باد انتقاد بگیریم. هرکس می بایست آزاد باشد تا نیاز منحصر به خود را از تئاتر ویژه خود دریافت کند و این البته به حمایت و آموزش نیاز دارد.»
شاهد موازی کاری موسسات در حوزه تئاتر کودک هستیم
او در پایان بیان کرد «انتقاد از تئاتر کودک و نوجوان نباید به هنرمندان این عرصه باز گردد، بلکه به مسئولان تئاتر مرتبط است. این مسئولان هستند که باید در دانشگاه‌ها رشته تئاتر را ایجاد کنند یا امکاناتی را برای گسترش و رونق آموزش تئاتر و ایجاد سالن‌های نمایش فراهم کنند.
متاسفانه بسیاری از سازمان‌ها و موسسات فرهنگی در مسیرهای موازی راه ویژه خود را در حوزه تئاتر کودک طی می‌کنند، حدود 10 نهاد مطرح را می شود نام برد که در حوزه تئاتر کودک و نوجوان برنامه‌های منحصر به خود را دارند: مثلا نمایشنامه برای خودشان چاپ می‌کنند، جشنواره برگزار می کنند، اجرا می گذارند، و...در حالی که اگر این نهاد ها دور هم جمع بشوند و امکاناتشان را روی هم بگذارند خواهیم دید که این تئاتر چقدر رشد خواهد کرد. امروزه اما اینطور نیست، هر نهادی ساز خودش را می زند، یک ارکستر ناهماهنگ با حرکت‌های فردی و جدا از یکدیگر. وقتی سئوال می کنیم که متولی تئاتر کودک کدام نهاد است؟ متاسفانه هیچ نهادی پاسخگو نیست. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل!»
58243
نظر شما