ما ایرانی‌ها با مصرف روزانه ۷۰ میلیون لیتر، بنزین را می‌بلعیم؟!

نیو صدر: رشد عجیب مصرف بنزین در چند سال گذشته پیامدهای اقتصادی و زیست‌محیطی زیادی برای کشور به همراه داشته؛ ماه به ماه مصرف بنزین رشد پیدا کرده، سال به سال هوا آلوده‌تر شده و در پایان هرروز سلامت مردم در وضعیت خطرناک‌تری قرار گرفته‌اند.

به طور کلی، میانگین مصرف بنزین ایرانی‌ها هر روز بیش از ۷۰میلیون لیتر است، از سویی اطلاعات مختلف نشان می‌دهد که به دلایل مختلف این میزان مصرف روبه رشد است.

چقدر بنزین مصرف می‌کردیم؟‌ چقدر مصرف می‌کنیم؟
آمار شرکت ملی پایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران نشان می‌دهد که برخلاف اواخر دهه ۸۰، از سال ۹۱ تا ۹۴ مصرف بنزین در کشور روند روبه‌رشدی داشته است. براساس آمار اعلام شده در دو سال گذشته این روند تاکنون به شدت افزایش پیدا کرده است.

میزان مصرف بنزین از سال ۸۸ تا ۹۴ (آمار شرکت ملی پایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران):

براساس گزارش خبرگزاری تسنیم میزان مصرف بنزین در سال‌های ۹۵ و ۹۶ هم افزایش پیدا کرده است؛ رشد مصرف بنزین در سال ۹۵ و ۹۶ به ترتیب ۲ و ۵.۱درصد است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که وضعیت مصرف بنزین از ابتدای سال تاکنون نسبت به مدت مشابه در سال پیش رشد قابل توجهی داشته است.

آخرین آمار موجود نشان می‌دهد که متوسط مصرف روزانه بنزین در شهریورماه سال جاری به ۸۸میلیون و ۲۰۰هزار لیتر رسیده که این میزان مصرف بنزین نسبت به متوسط مصرف این فرآورده در مدت مشابه سال گذشته ۹.۲درصد رشد داشته.

بنزین ارزان، مصرف زیاد؛ این دو ارتباطی دارند؟
اما نه تنها در مقایسه با گذشته، در مقایسه با دیگر کشور هم وضعیت ایران در زمینه مصرف بنزین خوب نیست. مقایسه آمار مصرف روزانه بنزین در ایران با دیگر کشورها  نشان می‌دهد که مصرف بنزین در بیشتر کشورهایی که جمعیتی مشابه با ایران دارند کمتر از ایران است.

حامد حوری جعفری مشاور مدیر عامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت ایران درباره همین موضوع در مهرماه سال ۹۵ گفته بود: «در مصرف انرژی با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم؛ به گونه‌ای که متوسط مصرف سوخت کشور ۸.۵ درصد ولی متوسط جهانی آن چهار درصد است.»

مقایسه میزان مصرف روزانه بنزین در ایران و برخی دیگر کشورها با جمعیتی مشابه:

یکی از اصلی‌ترین دلایل این موضوع که در مدت اخیر به آن‌ بارها اشاره کردند ارزانی قیمت بنزین نسبت به دیگر کشورها است، این موضوع حتی باعث شده در چند سال اخیر میزان قاچاق بنزین هم به شدت افزایش پیدا کند. مقایسه قیمت بنزین ایران و دیگر کشورها هم این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد؛ ایران بعد از ونزوئلا ارزان‌ترین بنزین جهان را دارد.

مقایسه قیمت بنزین ایران و دیگر کشورها (منبع: خبرگزاری تسنیم):

*در جدول بالا، بنزین ایران بر اساس نرخ دلار ۱۶۵۰۰ تا ۱۷۰۰۰ تومان محاسبه شده است. اگر این قیمت با نرخ امروز دلار و یا نرخ شبکه نیما حساب شود باز هم ایران همین رتبه را خواهد داشت.

در واقع به نظر می‌رسد این ارزانی قیمت بنزین در ایران در سال‌های گذشته پیامدهای مختلفی هم برای کشور داشته و یکی از اصلی‌ترین آن‌ها آلودگی‌هوا است، اتفاقی که همه روزه به سلامت مردم و محیط‌زیست آسیب وارد می‌کند و خود پیامدی اقتصادی دارد؛ نتیجه یک پژوهش انجام شده توسط اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران نشان می‌دهد که آلودگی هوا در شهرهای ایران سالانه ۹ میلیارد دلار فقط به حوزه بهداشت هزینه تحمیل می کند، هزینه ای که در ظاهر به چشم نمی‌آید.

وحید حسینی دبیر کارگروه ملی آلودگی‌هوا در همین رابطه به خبرآنلاین گفت: «یکی از دلایلی که ما خودروهای تک سرنشین زیادی دارم همین است که قیمت حاملان انرژی و بنزین کشورمان نسبت به دیگر کشورها بسیار ارزان است.»

گرانی بنزین می‌تواند راهکاری برای مقابله با آلودگی هوا باشد؟

پاسخ شماره یک: افزایش قیمت میزان تردد را در گذشته کاهش نداد
حالا برخی مدعی شده‌اند که گران شدن بنزین می‌تواند تا حد زیادی به این مسائل را حل کند، تعداد خودروهای تک‌سرنشین کاهش پیدا کند و به نوعی جلوی آلودگی‌هوا گرفته شود. حسینی در این باره توضیح داد: «اگر فرض کنیم افزایش قیمت بتواند باعث کاهش استفاده از خودروهای شخصی شود و مردم را ترغیب کند تا از حمل و نقل عمومی استفاده کنند قطعا می‌توانیم بگوییم این موضوع در کاهش آلودگی هوا هم نقش دارد.»

او البته براین باور است که برای اینکه متوجه شویم این فرض گرفته شده صحیح است یا نه باید به سوال دیگری پاسخ داد: « پاسخ اینکه واقعا این موضوع چه تاثیری می‌تواند بگذارد در این است که آیا گرانی تاثیری در کاهش مصرف دارد یا نه؟ اینکه با افزایش قیمت بنزین، میزان مصرف هم کاهش پیدا می‌کند یا نه یک مسئله اقتصادی و اجتماعی است. قبلا هم چنین اتفاقی افتاده و می‌توانیم به آن نگاه کنیم و ببینیم واقعا تردد کم شده یا نه.»

به گفته دبیر کارگروه ملی آلودگی‌هوا در زمانی که قیمت بنزین در ایران زیاد شد هم مصرف برای زمان کوتاهی کاهش پیدا کرد و دوباره روند افزایش پیدا کرد اما او براین باور است که «شاید آن گران شدن در گذشته خیلی جدی نبوده.»

پاسخ شماره دو: افزایش قیمت بنزین شاید بتواند سهمی از محیط‌زیست را بدهد
اما موضوعی که در رابطه با افزایش قیمت سوخت شاید بتواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند تخصیص بخشی از درآمد آن به محیط‌زیست است.

این موضوع که در کشورهای زیادی به عنوان مالیات زیست‌محیطی شناخته می‌شود اتفاقی عادی در بسیاری از مناطق است؛ بنزینی که هر شهروند برای تردد استفاده می‌کند هزینه زیادی برای محیط‌زیست و سلامت مردم شهر دارد و به همین دلیل آن شهروند باید این هزینه را پرداخت کند.

حسینی توضیح داد: «اگر قرار است افزایش قیمتی به بهانه آلودگی‌هوا و حفط محیط‌زیست انجام شود پس بخشی از آن هم باید در محیط‌زیست صرف شود. این هزینه می‌تواند برای سرمایه‌گذاری در سیستم‌های جدید، در خودروهای بهتر، سوخت‌های بهتر، توسعه فناوری برقی و هیبریدی مفید باشد. بالاخره با مصوبات متعددی از دولت در زمینه آلودگی‌هوا داریم که اجرا نشده چراکه بودجه و اعتبارات ندارند.»

مالیات‌های زیست‌محیطی موضوعی است که در کشورهای دیگر هم درآمد زیادی دارند در کشورهای ترکیه، ایتالیا، اسلوونی و دانمارک میزان این نوع مالیات بیش از ۳درصد تولید ناخالص ملی است.

دبیر کارگروه ملی آلودگی هوا در همین رابطه گفت: «اگر قرار است این موضوع درآمد اضافه‌ای داشته باشد ما درخواست داریم که این هزینه به دستگاه‌هایی داده شود که در کاهش آلودگی‌هوا نقش دارند، مثلا در نوسازی ناوگان‌های اتوبوس‌رانی از آن استفاده شود. در صورتی که این اتفاق بیافتد می‌توانیم بگوییم اتفاق خوبی افتاده البته اکنون هنوز هیچ پیشنهاد یا درخواستی برای اظهار نظر هم اعلام نشده.»

42237