چندی پیش یک خبرنگار عرب و تحلیل‌گر مسائل منطقه مقیم بیروت، در اتفاق نظری تحلیلی در باره تحولات خاورمیانه می‌گفت "مشکلات اصلی عربستان به ویژه طی ۶ سال گذشته (البته آنها خود قبول ندارند) حول دو محور است. اول، خود را وارد باتلاق مشکلات و بحران‌ها می‌کنند. دوم، ناتوان از مدیریت بحران‌ها، از دیگران انتظار نجات خود و در نهایت حل مشکلات را دارند، اما به نام عربستان! در واقع آنها مایلند تنها در بخش خوب و جذاب فیلم بازی کنند". زمانی که به او گفتم وقتی اشاره می‌کنی رهبران عربستان خود قائل به این اشتباهات نیستند پس ما عملا با ۳ مشکل روبرو هستم پاسخ داد "بله!، اتفاقا مشکلی اصلی همین است".
از زاویه چنین نگاهی اکنون حق داریم از نقش تازه درخواست شده مقامات عربستان در تحولات مدیترانه شرقی به ویژه سوریه واهمه و اگر محافظه‌کارانه یک قدم به عقب برگردیم، حداقل نگران باشیم. عادل جبیر وزیر خارجۀ عربستان چندی پیش اعلام کرد "کشورش آمادگی دارد تا نیروهای نظامی خود را در قالب به گفته او «یک ائتلاف گسترده» به سوریه اعزام کند". عادل جبیر این پیشنهاد را در جریان دیدار خود با آقای گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد مطرح و تاکید کرد کشورش حاضر است تا نیروهایی که وی از آنها با عنوان ائتلاف اسلامی علیه تروریسم یادکرد را به سوریه اعزام نماید.
از موضعی دیپلماتیک نکته مهم این پیشنهاد طرح آن در دفتر آقای دبیرکل و درست در زمانی کمتر از سه روز پس از آن بیان می شود که در اوج تنش دیپلماتیک روی داده بر سر بحران ناشی از ادعای حملات شیمیایی به شهر دومای سوریه از سوی دمشق ، سه کشور ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا مواضعی را در خاک سوریه بمباران کردند. اما این پیشنهاد به هر دلیلی نزد آقای گوترش بیان شده باشد نشان می دهد ابعاد اصلی و احتمالا عملیاتی آن در سفر اخیر محمد بن سلمان ولیعهد عربستان به ایالات متحده ابتدا با پرزیدنت ترامپ مطرح وبه تایید او رسیده، آنگاه افشا شده است. رئیس جمهور ترامپ همواره خواستار نقش پررنگ تری از سوی متحدان عرب در مسائل منطقه به ویژه سوریه شده است. برخی منابع دیپلماتیک اروپایی و عرب مقیم نیویورک می‌گویند گرچه طرح سعودی‌ها با تایید کاخ سفید همراه شده، اما مطمئن هستند از موضع شخصی آقای ترامپ ونیز شورای امنیت‌ملی، این طرح در ابعاد نهایی خود چارچوبه یی فراتر از موضوع سوریه دارد:
اولا، این امکان را به رئیس جمهور می دهد که به وعده خود برای بازگرداندن سربازان آمریکایی از سوریه عمل نماید.(البته هنوز از موضع و تحلیل نهایی پنتاگون اطلاعی در دست نیست).
ثانیا، رئیس جمهور ترامپ همواره گفته بگذارید در خاورمیانه آنها خود مسائل شان را حل کنند. ایده هایی مانند پیشنهاد عربستان امکان تحقق این خواست را تقریبافراهم می کند.
ثالثا و از همه مهم‌تر از نگاه ایالات متحده که تطبیق عجیبی هم با استراتژی سعود ها در تقویت بنیان های نظامی شان در منطقه دارد، تشکیل چنین نیرویی ویا موارد مشابه، از یک سو پذیرش کل هزینه بحران های جاری و آتی منطقه رامتوجه ریاض ومتحدانش خواهد کرد
و از سوی دیگر سوداگرانه، آنها را در مدار دائمی و بی بازگشتی از خرید های هنگفت نظامی، تدارکاتی و مشاوره یی قرار خواهد داد. هزینه‌هایی که هم اکنون کاخ سفید می گوید بی‌جهت ازسوی ایالات متحده پرداخت می شود. در خبری مشابه وال‌استریت ژورنال اوایل هفته گذشته نیز افشا کرد رئیس جمهور ترامپ برای جایگزینی ارتش آمریکا با نیروهای عرب در سوریه تلاش های خود را به شدت افزایش داده تا آنجا که با مصر نیز توافقات مهمی کرده است.
در تحولی دیگر برخی منابع خبری در نیویورک به نقل از تحلیل گران ارشد نظامی می گویند عربستان بیش از هر کشوری درمنطقه بودجه نظامی خود را افزایش داده است. همین منابع تصریح کرده اند هر چند تردید هایی در باره ضرورت اینگونه خریدها ویا میزان کار آمدی انسانی و تخصصی نیروهای مسلح عربستان مطرح شده، ولی مسیله این است که اهداف نهایی سعودی ها از این خرید ها به خودی خود میتواند نگران کننده باشد. بودجۀ سخاوتمندانه بخش های نظامی عربستان در سال ۲۰۱۷ حدود۷۵ میلیارد دلار بوده و گفته می‌شود این میزان تا پایان سال جاری میلادی احتمالا با رشدی بین 25 تا 30 درصدی مواجه خواهد شد.
اکنون دلایل نگرانی به وضوح در برابرهمه ما قرار دارد که مستقلا هیچ ارتباطی هم با موضوعی به نام ایران ندارد.استراتژی نظامی نا متعارف و طراحی نامتقارن سیاست خارجی سعودی ها برای هندسه منطقه و ثبات آن، تنها به رقابت منطقه یی عربستان با ایران و یا حتی توسعه دخالت عربستان در فرآیند آتی تحولات سوریه مربوط و محدود نمی شود. مسئله اصلی این است. واقع بین باشیم، به صرف اینکه آنها متحد و مشتری خوبی برای کارخانه های تسلیحاتی هستند و جای نگرانی نیست!! نمی توان برابعاد این نگرانی و واهمه سرپوش گذاشت.اراده معطوف به عمل فاقد تدبیر ریاض با همراهی برخی متحدان عرب،بالقوه آینده منطقه و ثبات بسیاری از دولت های مستقر مانند لبنان، قطر و حتی عمان را با تهدید روبرو کرده است. نتیجه بی توجهی مشابه طی دو دهه 80 و 90 میلادی را فراموش نکنیم.با این تفاوت که امروز شرایط فرق می‌کند.
matinmos@gmail.com
نظر شما