دعوای اسلام آباد-واشنگتن از کجا آغاز شد؟

این روزها رابطۀ اسلام آباد و واشنگتن به شدت تیره و تار است. آمریکا هر از گاهی از تعلیق کمک صدها میلیون دلاری خود به اسلام آباد خبر می دهد و در مقابل پاکستان نیز، واشنگتن را از خطر حملات انتحاری طالبان و تشدید تروریسم می هراساند. فارغ از همه تنش هایی که امروز شکل حادتری به روابط اسلام آباد- واشنگتن داده، واقعیت آنست که باید ریشه های این تیرگی را در متغیرهای مختلفی جستجو کرد که بعضاً ریشه در تاریخ داشته است.
به لحاظ تاریخی، روابط پاکستان و آمریکا تقریبا از پایان جنگ سرد یعنی از سال 1990 به سمت کم اهمیت شدن سمت و سو یافت و هم اکنون نیز جلوه های بارزتر و مشخص تری از این ناهمسویی در روابط دو کشور مشاهده می شود. آنچه که در یک سال اخیر موجب تیرگی روابط آمریکا و پاکستان شده است، حضور اسامه بن لادن در ابوت آباد پاکستان و متعاقب آن نقش آی اس آی(سرویس امنیتی پاکستان) در تداوم ناآرامی های افغانستان بوده که صحت این مسئله برای آمریکا مسجل شد. تا پیش از این آمریکا تصور می کرد، پاکستان در جنگ علیه تروریسم صادقانه با واشنگتن همکاری می کنند. اما بعد از این حوادث سوء ظن ها در میان دولتمردان آمریکایی نسبت به سیاست دوگانه اسلام آباد بیشتر شده و متعاقبا در کنش و واکنش های صورت گرفته میان طرفین، روابط به شرایط فعلی رسید. اما به نظر می رسد این تیرگی، معلولِ علت های بیشتری است که ریشه در تاریخ دارد.
از سال 1999 تا به امروز تحولاتی در جنوب آسیا و حتی در سطح بین الملل رخ داده است که در تشدید تنش ها در روابط پاکستان و آمریکا تأثیر گذار بوده است:
1- پایان جنگ سرد: در زمان جنگ سرد، پاکستان دارای اهمیتی استراتژیک برای آمریکایی ها در مواجه با کمونیزم بوده است. اما با فروپاشی کمونیزم این اهمیت از دست رفت و پاکستان به یکباره خود را تنها یافت.
2-آزمایش های اتمی پاکستان: آمریکا از دیرباز نسبت به فعالیت های هسته ای اسلام آباد حساس بوده و سلاح های موجود در این کشور را بمب های کثیف قلمداد می خوانده است. با اینکه این فعالیت ها در واکنش به آزمایش های اتمی هند و برای ایجاد بازدارندگی و توازن قدرت بوده است، علی ایحال آمریکایی ها نسبت به این آزمایش های اتمی نظر مساعدی نداشته و ندارند.
3-کودتاهایی که در پاکستان اتفاق افتاد: کودتاهایی که طی سالهای اخیر در پاکستان رخ داد از دید آمریکا مخل دموکراسی است. هرچند آمریکا در یک مقطع زمانی، از این حکومت های کودتایی دفاع می کرد، اما امروز چون این حکومت ها مغایر منافع ملی آمریکا شکل می گیرد آمریکایی ها چندان با آن موافق نیستند.
4- حادثۀ 11 سپتامبر: از آنجایی که در حملات 11 سپتامبر برخی از اتباعی که در وقوع این حوادث نقش داشتند، پاکستانی و از جریان طالبان بودند و متعاقباً به دلیل حمایت پاکستان از طالبان، آمریکا بخش عمدۀ دلایل وقوع این حادثه را اسلام آباد دید. آمریکایی ها انتظار داشتند در نتیجۀ همکاری پاکستان با آمریکا در جنگ علیه تروریسم این نقش پاکستان نادیده گرفته شود ولی به هر حال تداوم حمایت پاکستان از طالبان نشان داد که آمریکایی ها نسبت به پاکستان سوء ظن دارند.
5-چرخش آمریکا به سمت هند: آمریکا بعد از جنگ سرد تا سالیان طولانی سیاستی سنتی در جنوب آسیا در پیش گرفت که هدف آن برقراری نوعی موازنه در روابط با هند و پاکستان بوده است. اما چرخش آمریکا به سمت هند طی سالهای اخیر سبب نگرانی پاکستان شده و در واقع فاصله های میان دو کشور را زیاد کرد.
مجموع این عوامل به عنوان بسترهای تیرگی روابط و همچنین حضور اسامه بن لادن در خاک پاکستان و تداوم حمایت آی اس آی از طالبان از مهمترین عوامل و زمینه های تیرگی روابط میان دو کشور بوده است.
اینکه "سرانجام دعوای اسلام آباد-واشنگتن به کجا خواهد کشید؟" سوالی است که امروز ذهن بسیاری از ناظران و تحلیل گران شبه قاره را به خود مشغول داشته است. این احتمال وجود دارد پاکستان با تشدید حمایت از طالبان و با تحرکاتی برای ناامن کردن فضای افغانستان دست به اقدامات تلافی جویانه در برابر سیاست های آمریکا بزند. تمام تلاش اسلام آباد این خواهد بود زین پس هر آنچه را که آمریکایی ها طراحی و بنا نهاده اند، مانع از تحقق و اجرای آن شوند. لذا ایجاد ناامنی در افغانستان و کارشکنی در فرایند صلح افغانستان از احتمالات آینده خواهد بود تا اسلام آباد تلافی اقدامات آمریکا را کرده باشد. با این حال روابط اسلام آباد-واشنگتن از حد مناقشه ای لفظی و برخی اقدامات عملی اما نمادین فراتر نخواهد رفت، چرا که ملاحظات موجود در روابط پاکستان و آمریکا بسیار از عمیق تر آنست که این روابط دچار تنش های نظامی شود.