پخش یک فیلم از اتفاقات رخ داده در یک مدرسه غیرانتفاعی این روزها مجدداً آموزش و پرورش را بر سر زبان‌ها انداخته است. در هر ماه از سال تحصیلی خط و خبری از گوشه و کنار سرزمین پهناور آموزش و پرورش مطرح و مدتی بر موج رسانه‌ای و فضای مجازی رونق گرفته و به سرعت هم فراموش میشود و در این میان کسی نیست که بپرسد حال بااین موضوعات باید چه کرد؟
در این مقال نه قصد بررسی ساختار آموزش و پرورش و نه اتفاق رخ داده شده را دارم. بلکه هدفم بررسی موضوع مدارس غیردولتی و آسیب‌شناسی آن‌هاست.
این اتفاق در یک مدرسه غیرانتفاعی رخ داد، مدارسی که در سال ۶۸ با هدف کمک به آموزش و پرورش در جهت کم کردن حجم تعداد زیاد دانش‌آموزان متولد دهه ۶۰ به وجود آمدند. در همان زمان موافقت و مخالفت‌های زیادی با این مدارس مطرح گردید که به دلیل ننوشته بودن دیکته این مدارس در آن زمان، قابل بررسی نبوده اما حال و با گذشت ۲۹ سال می‌توان برداشت درست و واضحی ازکارایی این طرح داشت.
موسس یا موسسین
هر فردی در هر صنف جایگاه و تحصیلات می‌تواند در خواست تاسیس یک مدرسه غیرانتفاعی را ارائه و تنها سد در این میان سوءپیشینه است. این‌که فرد متقاضی تاسیس مدرسه غیرانتفاعی تابه حال چه می‌کرده؟ سرمایه خود را از چه راهی کسب کرده؟ چرا سرمایه خود را به سمت آموزش آورده ؟ و... اصلا محلی از اعراب ندارد بارها به عنوان یک فعال اموزشی با پیشنهادهای افرادی که دارای مجوز بوده‌اند روبرو شده‌ام که خواهان راه‌اندازی مدرسه بوده‌اند ولی به دلیل مشخص نبودن منابع و هدف فرد موسس و شبهات موجود، در این زمینه ورود نکرده‌ام و بعد از مدتی شاهد راه‌اندازی آن مدرسه و بعضا اتفاقاتی در آن‌ها بوده‌ام. نگاه کاملا مادی و ابزاری به محیط آموزش، پول‌شویی، کسب و بهبود وجهه اجتماعی و... از مواردی است که در پس و پشت نیت یا بعضاً سوءنیت راه‌اندازی این مدارس قرار دارد.
فضای آموزشی
آموزش فقط یادگیری درس و مطالب کتب درسی نیست. یکی از کارکردهای مهم مدارس رشد بعد اجتماعی در دانش‌آموزان است این‌که دانش‌آموز در زنگ‌های تفریح و در تعامل با سایر دانش‌آموزان روبط اجتماعی را بیاموزد و یا در زنگ ورزش کار تیمی را آموخته یا در ساعت نماز با فرایض دینی و کارکرد اجتماعی آن‌ها آشنا شود نیز از کارکردهای دیگر مدرسه است. درصد زیادی از این نوع اموزش‌ها در مدارس غیرانتفاعی به دلیل کمبود فضا و مکان مناسب اصلا انجام نمی‌گیرد. منازل مسکونی دارای عمرطولانی تبدیل به مدرسه شده و دانش‌آموزان در آشپزخانه یا اتاق خواب مشغول به فراگیری می‌شوند، ساعت ورزش تقریباً تعطیل و تبدیل به کلاس‌های فیزیک و ریاضی شده و فعالیت‌های پرورشی اصلا جایی در مدرسه ندارند.
سطح پایین کادر آموزشی
وقتی دغدغه کسب سود باشد کیفیت کار کاسته شده تا سود بیشتری نصیب موسس و مدیران دست‌نشانده شود. استفاده از افراد نامناسب در کادر اجرایی بدون بررسی و دقت لازم باعث بروز مشکلاتی می‌گردد که نمونه‌اش را در مورد اخیر دیدیم . در زمینه درسی و وقتی پای امتحانات نهایی به میان می‌آید پایین بودن میانگین این مدارس نسبت به مدارس عادی در حدود ۵ نمره گواه این پایین بودن کیفیت است.
دریافت هزینه‌های نامتعارف
هر سال نرخی به عنوان شهریه مصوب به مدارس غیردولتی ابلاغ میشود اما وقتی در انتهای سال به دریافتی این مدارس دقت میشود متوجه اختلاف فاحش بین این دریافتی و عدد مصوب می‌شویم. هزینه‌های نامتعارف مانند کلاس‌های زبان، فوق برنامه، استخر و... که بار زیادی را به دوش خانوداه‌ها تحمیل می‌کند.
عدم نظارت کافی
در حال حاضر به دلیل تقاضای زیاد، مجوزهای زیادی در حال صدور است و ما به‌زودی با حجم زیادی از مدارس غیردولتی روبه‌رو خواهیم بود که نیاز به نظارت در سطوح مختلف دارند. انتخاب مکان متناسب با مدرسه، انتخاب کادر مناسب زیر نظر واحد گزینش آموزش و پرورش، بازدیدهای دوره‌ای جدی و غیرفرمالیته در غیر وقت ناهار و... می‌تواند به بهبود عملکرد این مدارس کمک کند.
بزرگی در جایی می‌گفت که ما استاد زمین زدن طرح‌های خوب و عالی هستیم. طرحی مانند مدارس غیردولتی یا در سطح آموزش عالی دانشگاه ازاد می‌توانستند فضای مناسبی در آموزش ایجاد کنند اما امروزه خود باری روی دوش آموزش و پرورش و تحصیلات عالی شده‌اند.
شاید بازبینی و بررسی مجدد و به‌روز رسانی چک‌لیست‌ها بتواند هم مانع از بروز اتفاقات مشابه و هم بهبود فضای این مدارس شود.
* فعال حوزه آموزش‌وپرورش - کارشناس‌ارشد روان شناسی
نظر شما