•مبنای قیمت گاز
گاز طبیعی در ایران یا همراه نفت خام تولید میشود و یا از میدانهایی که میعانات گازی NGL غنی دارند به دست میآید. عملا از دیدگاه اقتصاد، گاز پس از جداسازی از نفت خام و یا میعانات، تصفیه و به خطوط لوله تزریق میشود. از آنجا که ارزش روز نفت خام و میعانات، نقدینگی پروژهها را تامین میکند، گاز طبیعی همراه یک محصول جانبی است که اگر برای آن مصرفی نباشد هدرسوزی میشود.
به عنوان مثال کل هزینه های تقریبی یک فاز پارس جنوبی 2500 میلیون دلار که میزان تولید میعانات آن با احتساب 40000 بشکه در روز 14400000بشکه در سال میشود. بهای میعانات نیز با در نظر گرفتن قیمت هر بشکه نفت خام 85 دلاری سالانه برابر 1296 میلیون دلار میشود. بنابراین دوره بازپرداخت (ماهانه) هزینه های سرمایهای هر فاز چیزی حدود 21 ماه میشود.
از طرفی اگر به ازای هر متر مکعب گاز 150 تومان ارزش افزوده شامل مالیات، اشتغال و غیره ایجاد کنیم، این ارزش افزوده از کل بهای درخواستی برای گاز بسی بیشتر است. پس بحث قیمتگذاری گاز برای صنایع، پتروشیمی و تولید برق موضوعیت ندارد. حداکثر بهای قابل درخواست برای گاز تولیدی باید معادل
{بهای گاز خانگی - 150}×65/0
است که اگر گاز خانگی (معدل قیمت) 90 تومان باشد قیمت گاز برای تولید 39 تومان خواهد بود.
39= 60 × 65/0 = (90 - 150) 65/0
استدلال قیمت بهای منطقه ای
2-1- گاز اصولاً بهای منطقهای (Regional) و جهانی (Global) ندارد و قیمت گاز بستگی به شرایط اقتصادی تولید کننده (هزینه تولید) و شرایط بازار مصرف دارد. در صورتی که بازار مصرف کننده وارداتی باشد قیمت گاز به بهای گاز تحویلی از خطوط لوله در نقطه تحویل پایانه (hub) بستگی دارد در صورتی که نزدیکی پایانه (hub) به مرکز باز گاز سازی گاز طبیغی مایع شده (LNG Re-gasification) باشد بهای عمده فروشی گاز به قیمتهای منطقه ای و قراردادهای LNG مربوط می شود.
برای ایران قیمت گاز براساس هزینه تمام شده تولید گاز (صفر) - (به عنوان محصول جانبی که هنوز هم بخشی از آن هدرسوزی میشود) - باید محاسبه شود و فقط هزینههای حمل و توزیع (تابع مسافت) به اضافه رانت دولت (در صورتیکه گازبهاء به سرمایهگذاری اختصاص یابد) برای هر جای مصرف باید در نظر گرفته شود.
2-2- برای کشور ما رقابت منطقهای برای جذب سرمایه در تولید به ویژه برای صنایع پتروشیمی و صنایع انرژیبر دیگر با استفاده از گاز طبیعی، فقط در عربستان و قطر مفهوم دارد. با توجه به شرایط تحریم و دیگر تحمیلها شایسته است قیمت گاز برای تولید (صنعت، پتروشیمی و برق) معادل متوسط قیمت 0.65 گاز قطر و عربستان تعیین شود. متوسط این نرخ فعلا معادل 2.1 سنت برای هر متر مکعب و یا حدود 65 سنت برای هر میلیون BTU در این دو کشور میباشد و لذا قیمت گاز برای تولید حدود 1.4 میشود:
(65*.65)/30=1.4 /سنتmr3
بهای برق
تابع هزینه تولید برق شامل بهای انرژی اولیه (گاز) و هزینه سرمایهای به اضافه هزینههای جانبی است. این هزینهها مخارج تبدیل انرژی سوخت (حرارتی) به الکتریسیته میباشد (Conversion Cost). ولی در ایران یک هزینه بالای هدرسوزی از نیروگاه تا نقطه مصرف هم وجود دارد که یکی از مهمترین موارد هدر روی حرارت برق تولید شده در خطوط انتقالی است.
در قیمت تمام شده فعلی، 25% هزینه سوء مدیریت در تولید و توزیع (هزینههای پرت) وجود دارد. لذا مصرف کننده مسئول این پرتها نیست و نباید هزینه آن را از او مطالبه کرد. پیشنهاد میشود اضافه هزینه توزیع و تولید فقط معادل متوسط نرم جهانی و یا حداکثر معادل 9% ترکیه از مشتری دریافت شود.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران