چرا جوایز ادبی بحث برانگیز ​می​شوند؟

با این حال اما کسی نمی​تواند منکر تأثیر‌گذاری جوایز ادبی در ایران شود. جوایزی که عمر چندانی ندارند و تازه در حال طی کردن  مرحله نوجوانی شان هستند.

داستان ما و شکل جدید جوایز ادبی از اواخر دهه 70 آغاز شد، زمانی که جوایز خصوصی یکی پس از دیگری از راه رسیدند و هر کدام سمت و سویی را برای حرکت در پیش گرفتند.البته پیش از این هم (چه قبل و چه بعد از انقلاب ) جوایز ادبی خصوصی پا گرفته بودند، اما هم تعدادشان خیلی کمتر از امروز بود و هم تداوم چندانی نداشتند.

 تحرک جوایز خصوصی در دهه 80 باعث شد تا بخش دولتی هم به فکر راه‌اندازی جوایز دیگری بیفتد. اگر درگذشته فقط جایزه کتاب سال بود که کتاب‌های داستانی را رصد می‌کرد و گاهی به آن​ها جایزه می‌داد و گاهی ادبیات را از قلم می‌انداخت، حالا اما جوایز دیگری هم از راه رسیده‌اند. جوایزی مثل گام اول، جلال آل احمد، پروین و. .

این جوایز هم البته به سبک و سیاق برادر بزرگتر همچنان وفادارند و اگرچه تمرکز شان(مثل جایزه جلال) روی ادبیات داستانی است،اما گاهی رمان و مجموعه داستان را از قلم می​اندازد.

با این حال اما هنوز تعداد این جوایز (چه دولتی و چه خصوصی) در ایران کم است و اصلاً قابل قیاس با کشورهایی مثل آلمان و فرانسه و آمریکا و. . . نیست و شاید به همین خاطر است که هر سال همین وقت‌ها وقتی جوایز ادبی برگزیدگانشان را معرفی می‌کنند، بحث‌هایی در مورد چرایی انتخاب و وجود این جوایز در می‌گیرد. بحث‌هایی که در آنها می‌توان موضوع‌های بسیاری را دید. از اتهام باند بازی که متوجه داوران است تا نبود معیار‌های مشخص برای داوری آثار.

در این بین اما نکته‌ای که فراموش می‌شود این است که هر جایزه‌ای خواسته یا ناخواسته محصول سلیقه داوران آن جایزه است و چه بخواهیم و چه نخواهیم این داوران هستند که باسلیقه خود اثری را انتخاب می‌کنند یا آن را کنار می‌گذارند. این مسئله هم به خودی خود اتفاق بدی نسیت. اگر تکثر جوایز بالا برود، خود به خود تنوع سلیقه‌ها هم بیشتر می‌شود.

از سوی دیگر به هر حال جوایز ادبی هم ناچارند کتاب‌هایی را بر رسی کنند که در ایران منتشر می‌شوند، وقتی کیفیت آثار پایین بیاید (به هر دلیلی) یا جوایز، اثری را برای برگزیده شدن پیدا نمی‌کنند یا اگر اثری پیدا شود و با رأی کمی به جایزه برسد، نتیجه خیلی هم چشمگیر از آب در نمی​آید.

شاید بهتر باشد به جای این همه هیاهو بگذاریم جوایز ادبی ما مرحله رشدشان را پشت سربگذارند و تعدادشان هم بیشتر شود. ادبیات امروز که محصول نسلی جدید است ، به بار بنشیند و دوره فطرتش را طی کند، آن وقت شاید خیلی از مشکلات امروز وجود نداشته باشد.

شکستن همه کاسه کوزه ها بر سر جایزه​ها اگرچه ممکن است، دل خیلی ها را خنک کند، اما  دور از انصاف است.جایزه​هایی که کم و بیش روی تیراژ کتاب​ها تاثیر می گذارند.