جامعه شناسی همچنان زنده است

از عمر کوتاه این رشتة علمی زمان زیادی نمی گذرد. در این مدت استفاده های ابزاری متفاوتی از آن شده است. از سیاست مداران گرفته تا ارزشمداران(ایدئولوژیست ها) و ... هرکدام به نحوی کوشیده اند تا بر خر مراد جامعه شناسی سوار شده وچندی پای در کفش جامعه شناسی کرده و راه های ناهموار خویش را در کنار او بپیمایند؛ با اوعکس یادگاری بگیرند و از کارت اعتباریش برای خود خرج کنند. اما با همة اینها، جامعه شناسی در نهایت یک رشتة علمی است و پیرایه هایی که بر او می آویزند نمی تواند اصل ماهوی آن را مخدوش کند واز راه بِدرش کند!. نگاهی به تاریخچة این رشته نشان می دهد از تمام این فراز ونشیب ها آنچه که از جامعه شناسی ماندگار مانده است، رگة اصلی آن است که در مسیر یک آرمان علمی  گام برداشته است و پیرایه های دیگر آن نه محل اعتنایند و نه توانسته اند خود را حفظ کنند وبه تاریخ پیوسته اند.

در ایران هم متاسفانه مشاهده می شود، جریان هایی جامعه شناسی علمی را نمی خواهند بپذیرند و بر طبل جامعه‌شناسیِ ایدئولوژیکی می کوبند که تنها توجیه گر ذهنیات آنها باشد. این تلقی ها بیشتر از آن که به آرمان «جامعه شناسی علمی» مقید باشند ، که در تبیین واقعیت های اجتماعی ما را یاری کنند، به دنبال شکلی کاریکاتوری از جامعه شناسی اند که تنها بازنمایی تخیلات آنها باشد، ودر این مسیر اصولاً واقعیت ها را نمی بینند و یا نیازی به دیدن آنها احساس نمی کنند. در حقیقت، جامعه شناسی مورد نظر این جریان فکری ،ابزاری است در خدمت خواسته ها و مطلوب هایشان ، تا گوش به فرمان، به مانند نقاش ها، تمام ذهنیات وتصورات آنها را بر پوستة جامعه رنگ آمیزی کنند، بدون توجه و اعتنا به واقعیت های موجود.

حرکت در مسیر دستیابی به آرمان تبیین علمی در جامعه شناسی را می توان با فلسفة وجودی نهادهایی مانند سیستم قضایی، وانتظامی مقایسه کرد. وجود دستگاه قضایی در جامعه به معنای تحقق مطلق عدالت در جامعه نیست؛ وجود پلیس را نمی توان برابر با مطلق نظم وامنیت در جامعه گرفت. در واقع با مشاهدة بی عدالتی و یا ناامنی هیچکس از بی فایده بودن چنین دستگاه هایی سخن نمی گوید. به عبارت بهتر، بین عدالت وامنیت آرمانی ، با آن عدالت وامنیتی که در واقعیت موجود است فاصله وجود دارد واین فاصله هیچگاه فکر ما را به سمت تعطیلی و آرزوی مرگ برای آن دستگاه ها رهنمون نمی سازد. بر همین قیاس، جامعه شناسی موجود هم در کشف قانونمندی های اجتماعی کاستی های زیادی دارد وبا جامعه شناسی علمی آرمانی فاصله زیاید دارد، اما در عمر کوتاه خود نشان داده است که می تواند در خدمت شناخت بشری قرار گرفته و این قاعده مندی ها را معرفی نماید ودر خدمت رفاه وآسایش بشر قرار دهد. بنابراین نمی توان جامعه شناسی علمی را نادیده گرفت. نادیده گرفتن آن ظلم به خود است و در دنیای پیچیدة امروزی نفی ونادیده گرفتن آن و آرزوی مرگ برایش نمودن نوعی خودزنی است که در اسلام حرام شمرده شده است.

در هرصورت جامعه شناسی ،به رغم این تلاش ها، همچنان زنده است، ودر مسیر آرمان خود که هماناکشف و تبیین واقعیت های اجتماعی است، گام بر می دارد، هر چند این مسیر سخت وناهموار باشد. کسانی هم که در صدد نادیده انگاری خدمات جامعه شناسی اند امیدوارم که در برابر دستاوردهای علمی جامعه شناسی مقاومت ننموده وآن را بپذیرند که این امر بیشتر برای خود آنها و ، در عین حال، برای جامعة در حال تحول ایرانی سودمند است. از جامعه شناسی برای شناخت واقعیت ها بهره ببریم، و هزینه های اجتماعی،سیاسی، فرهنگی واقتصادی کمتری را بر دوش جامعة ایرانی بگذاریم.