مرحوم افشار بر گردن همه ایران‌شناسان و فرهنگ‌دوستان حق دارد و کتابخانه مجلس جهت پاسداشت زحمات و خدمات این نازنین مرد عرصه کتاب و آگاهی تلاش می‌کند در زمینه «افشار‌شناسی» قدمی بردارد. رسول جعفریان به عنوان رئیس کتابخانه مجلس که زیارتگاه همیشگی مرحوم ایرج افشار بود همیشه احترام و بزرگی او را رعایت می‌کرد و قدوم وی را برای کتابخانه مجلس مایه خیر و برکت می‌دانست؛ بر این کتاب مقدمه‌ای به شرح زیر دارد.
«از دست دادن آقای ایرج افشار برای کشور ما یک خسارت بود. از این بابت سخت متأثر و متأسف شدیم، اما خوشحالیم که وی در طول عمر خویش توانست کارهای علمی سترگ و درخوری در خدمت به فرهنگ ایران عزیز داشته باشد و اگر امروز جسمش در میان ما نیست، روح و نام و یادش میان ما زنده است. مرحوم افشار ویژگی‌هایی داشت که جمع آنها را به طور یکجا در کمتر کسی می توان سراغ گرفت. طی ماه‌های گذشته درباره بسیاری از این ویژگی‌ها سخن گفته شد، اما به بهانه‌ی این مجموعه ارزشمند و تنها در حد یادآوری به چند تای آنها که مورد نظر هست اشاره می کنم.
مهم‌ترین ویژگی افشار این بود که صرفا به کار علمی می اندیشید و این اندیشیدن تنها نوعی غصه خوردن و کار نکردن نبود، بلکه، به جای حرف زدن، تلاش می‌کرد در هر عرصه‌ای که توانی از خود سراغ دارد، کاری ارائه دهد. کم نیستند کسانی که مرتب اظهار نظر کرده و حرف می‌زنند و از این و آن انتقاد می کنند و از نقص‌ها و کمبودها سخن می‌گویند، اما خود دست به کاری نمی‌برند و از توانایی‌ها و امکانات خویش به درستی بهره نمی‌گیرند.
نکته دیگر این که افشار از کسانی بود که عمر خود را تلف نکرد، به عکس از هر فرصتی برای تولید یک مقاله، کتاب، یادداشت، معرفی کتاب، راهنمایی دیگران، و نیز مدیریت یک کار فرهنگی بهره می‌برد و به همین دلیل، ذخیره با ارزشی از خود برجای گذاشت که با کمتر کسی در این حوزه‌ها قابل مقایسه است. برخی اگر نتوانند کتاب بنویسند گویی کار دیگری نمی‌توانند انجام دهند. اگر یک باب بسته شود، گویی باب دیگری را نمی توانند باز کنند. افشار مرد همه میادین فرهنگی برای پژوهش، گزارش، معرفی کتاب و نشر و انتشار مجله و جز اینها بود و از هر فرصتی برای نگارش چیزی که در همان فرصت ممکن و مقدور بود استفاده می کرد.
یکی دیگر از ویژگی‌های افشار این بود که همیشه در دستگیری از دیگران برای انجام کارهای پژوهشی پیشگام بود. به همین دلیل در اطراف خود جمعی از پژوهشگران را داشت که در عین پاسخگویی به پرسشهای آنان، کارهای مشترکی نیز با آنان انجام می‌داد. کم نبودند جوانانی که با حمایت‌های معنوی استاد افشار وارد عرصه پژوهش شدند یا اگر بودند، امیدوار به انجام کارهای بیشتر شدند. نکته دیگر این که افشار محل اعتماد بود و به همین دلیل، بسیاری از خانواده های قدیمی که دوستدار نشر اسنادشان بودند و یا به دنبال محلی مطمئن برای نگهداری آنها، به ایشان مراجعه می‌کردند. همین امر سبب شد تا آقای افشار توفیق بیشتری در نشر برخی از آثار داشته باشد.
مرحوم افشار هر کار تصحیحی یا تألیفی که داشت، با پیگیری و همراهی ناشران و دوستانش، به چاپ رساند و جز چند کار که در شرف نشر و چاپ بود، چیزی برای بعد از درگذشت خویش نگداشت. این رفتار درست، عبرت برای کسانی است که کارها را نگاه داشته و بسیاری از آنها به دلیل مرور زمان و بی توجهی به دست فراموشی و حتی نابودی سپرده می شود. سه دهه آخر آقای افشار، یعنی از زمانی که کارهای اداری وی کم شد، یکسره به کار پژوهش و جستجو گذاشت و و جزو بهترین دوره‌های زندگی آقای افشار شد. دور شدن از شرایط اداری و سیاسی را همیشه نباید بد دانست، گاه برای برخی از اشخاص که استعداد انجام کارهای پژوهشی و علمی دارند، این وضعیت بهترین است. این تجربه‌ای است که برای بسیاری از رجال فرهیخته ایرانی رخ داده و نمونه شاخص آن دهخداست.
در طول ماه‌هایی که از درگذشت ایشان گذشته، دوست عزیز و دانشمند پرکار جناب سید فرید قاسمی مقالات چندی در باره استاد نوشت که در ویژه‌نامه‌های مختلف چاپ شد. این مقالات با اصلاحاتی در اینجا به صورت یک جا به دوستداران مرحوم افشار ارائه شده است. کتابخانه مجلس که مرحوم افشار سابقه همکاری با آن را داشت، می بایست دین خود را نسبت به آن مرحوم ادا می کرد. اکنون خوشحالیم که توانستیم این مجموعه را درباره آن دانشمند از دست رفته منتشر کنیم.»
«کتاب‌ورز اطلاع‌رسان» جدید‌ترین کتابی است که درباره زندگی و خدمات فرهنگی مرحوم ایرج افشار به خامه‌ی سید فرید قاسمی و توسط کتابخانه‌ی مجلس منتشر شده است.
این کتاب که عنوان فرعی «برگی از شناخت‌نامه‌ی ایرج افشار» را به دنبال خود دارد مجموعه مقالات و دیگر نوشته‌های سید فرید قاسمی است که با ویرایشی نو و مطالب تکمیلی به اهل فرهنگ و کتاب ارائه می‌گردد. کتاب حاضر در 267 صفحه، در سال 1390 منتشر شده و تصاویری از مرحوم افشار از یک‌سالگی تا 85 سالگی نیز در آن به چاپ رسیده است.
/6262
نظر شما