با توجه به ضرورت تعبیه و تقویت مقوله ی آینده پژوهی در چارچوب سیاست گذاری های کلان کشور ، به ویژه از بعد تأثیرگذاری بر ابعاد انتزاعی تصمیم سازی های یاد شده و سوق دادن آن به سوی ابعاد کاربردی تر، به نظر می رسد که محورهای زیر اثربخش ترین مواردی است که در طول دهه ی پیش رو (1391-2000) ، در سطح ملاحظات کلان خارجی کشور باید مد نظر قرار گیرد:
بازسازی الگوی غرب شناسی ایرانی در سطح محافل سیاست سازی و مراکز پژوهشی
در طول سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، " الگوی غرب شناسی ایرانی " که دامنه ای از امریکا – اروپا شناسی را بر مبنای آموزه های اسلامی - ایرانی در بر می گیرد ، تحت تأثیر طیف متنوعی از مؤلفه های نرم و سخت افزاری در عرصه های داخلی و خارجی، منطقه ای و فرامنطقه ای ،....، قرار داشته و به نظر می رسد که این وضعیت تا آینده ی غیر قابل پیش بینی نیز ادامه یابد. الگوی یاد شده از بعد سیاسی با ملاحظه های خاصی همراه است ، که در این میان، تصمیم گیرندگان و سیاست سازان طرف ایرانی باید برای سال های پیش رو شرایط احتمالی و سناریوهای لازم را طراحی نموده و در ارتباط با هر وضعیت متصور ، منابع ، شیوه ها و مفاهیم مورد نیاز را مدّ نظر قرار دهند. در این میان، نباید از فضای اندیشه ورزی غافل شد ؛ آنچه که در چارچوب "آمریکا – اروپا پژوهی" در سطح محافل دانشگاهی و مطالعاتی جریان داشته و تاکنون از شرایط و فرصت های لازم برای نقش آفرینی مناسب و کارساز خاصه در ارتباط با حوزه ی عملی تصمیم سازی خارجی دور مانده است.
.بازنگری در الگوی روابط منطقه ای ایران:
محیط امنیتی ایران آمیزه ای از تهدیدات و فرصت های پیچیده با دامنه ای از مؤلفه های سخت و نرم افزاری را در بر دارد. در این میان، ناامنی در افغانستان، شرایط درونی عراق ، جاه طلبی های ترکیه ، رویکرد ضد ایرانی عربستان و سرانجام بحران سوریه از اهمیت خاصی برخوردارند. این در حالیست که حضور نافذ بازیگران خارجی به ویژه امریکا در محیط مزبور به تشدید شرایط یاد شده افزوده است. موضوع دیگر، روند پرفراز و نشیب جریان بهار عربی می باشد که طیف خاصی از ملاحظه های اسلام گرا در کنار مطالبات سیاسی، اقتصادی و اقتصادی را نیز به همراه دارد. این شرایط دستگاه سیاست خارجی ایران را با دستورکار نوینی مواجه می نماید ، که در چارچوب آن برخورداری از دیپلماسی واقعگرا، فراگیر و آینده نگر ضرورتی غیرقابل انکار باید تلقی گردد.
. کوشش در مسیر ارتقاء سطح علمی – تکنولوژیک کشور به عنوان یکی از مهمترین منابع نرم قدرت ملی.
همگامی ایران با جریان جهانی توسعه ی علمی و تکنولوژیک و دستیابی به موقعیت های برتر منطقه ای و جهانی ، یکی دیگر از موارد دستورکار نظام تصمیم سازی کشور در دهه ی پیش رو باید دانسته شود. این عرصه ی سرمایه گذاری که در چارچوب الگوی هدف گذاری اسناد بالادستی کشور نیز تأکید شده ، مترادف با تقویت یکی از مهمترین منابع نرم قدرت ملی کشور باید تلقی شود؛ منبعی زاینده که در کنار سودمندی های داخلی، تصویر و نقش خاصی از ایران را در نزد دیگر ملت ها و دولت ها در سطوح منطقه ای و فراتر، ترسیم نموده و دامنه ی اثربخشی قدرت نرم ایرانی را تقویت خواهد نمود.
*دانشیار روابط بین الملل دانشگاه فردوسی مشهد
نظر شما