دولت نمی تواند مشاورخانواده خوبی باشد

خانواده کوچک ترین و در عین حال مهم ترین نهاد اجتماعی به شمار می آید. به همین دلیل مطالعات جامعه شناسی خانواده یکی از شاخه های اصلی مطالعات جامعه شناسی به شمار می اید. مطالعه نخستین نوآوری های بشری در آثار به جای مانده از تمدن های کهن، نشان می دهد خانواده از دیرباز، زمینه تشکیل اجتماع انسانی بوده است. لویی اشتراوس یکی از صاحبنظران برجسته در حوزه مطالعات خانواده و خویشاوندی، در مطالعه تاریج برزیل به این نکته پی برده است که افراد مجرد در تمدن های اولیه، جایگاهی معادل متاهل ها نداشته اند. رادکلیف براون مردم شناس انگلیسی نیز در سال 1950 در کتاب «نظامهای خویشاوندی و ازدواج آفریقایی» نتیجه گیری کرد که ارتباط های خانوادگی، نقش مهمی در پدیدار شدن ساختارهای اجتماعی دارد. اشتراتوس تاکید زیادی بر مراسم ازدواج دارد و معتقد است اگر چه ازدواج می تواند طبق یک قرارداد رسمی مشروعیت پیدا کند ولی فقط با برگزاری مراسم جمعی است که مقبولیت اجتماعی پیدا می کند. او با مطالعه ازدواج های خصوصی در اروپای امروز یعنی ازدواج هایی که بدون برگزاری مراسم عمومی و جشن برگزار می شود، آنها را ناپایدارتر توصیف کرد.
مطالعات نشان می دهد که شاخص های پایداری خانواده در ایران وضعیت نزولی دارند. به عنوان نمونه طلاق به شکلی فزاینده در حال افزایش است. این در حالی است که شاخص احساس تعلق به خانواده، همچنان در ایران یک شاخص ارزشمند به شمار می آید. افراد از این که متعلق به خانواده خاصی هستند، حالتی از غرور دارند. حرکت به سمت برابری و تساوی حقوقی نیز به کاهش خشونت های خانوادگی کمک کرده است. پایبندی به مراسم نیز کاهش چندانی نداشته است. پس مشکل چیست؟
دکتر باقر ساروخانی جامعه شناس معتقد است یکی از نظریه های مطرح شده در این زمینه، نظریه قبض است. بر اساس این نظریه، قانون وضع کردن توسط دولت چاره ساز نیست. چون روابط خانوادگی بیشتر بر مبنای احساس است نه عقلانیت. اگر هم عقلانیتی در روابط زوجین وجود دارد، عقلانیت ابزاری نیست.بنابراین در غرب این اعتقاد وجود دارد که خانواده را باید از دولت جدا کرد. البته این موضوع را باید به صورت تاریخی مطالعه کرد و به منشا پیدایش دولت ها توجه کد. گروهی نیز بر تئوری بسط تاکید دارند و معتقدند دولت باید حضوری همه جانبه در نهادخانواده داشته باشد.
آدام اسمیت اقتصاددان انگلیسی معتقد بود که دولت تاجر خوبی نیست. برخی افراد به تاسی از او می گویند دولت نه فقط تاجر خوبی نیست، بلکه نمی تواند مشاورخانواده خوبی هم باشد. دولتی که می خواهد از هرجا، حتی درون خانواده ها سرکشی کند، به اختلال بیشتر اوضاع کمک می کند. «دولت همه جا حاضر»، از مسایل مهم دنیای امروز است. دخالت دولت ها از طریق وضع قوانین، ایجاد محدودیت ها، ارزش گذاری های خاص و مواردی از این دست صورت می گیرد. این دخالت ها به دولتی شدن نهاد خانواده می انجامد. حضور و نقش آفرینی دولت در مراسم ازدواج، افسردگی اجتماعی، مسایل مهریه، خودکشی، آماده شدن فرد برای ازدواج به خوبی مشهود است؛ به همین دلیل در مسوولیت کاهش ضریب پایداری خانواد ها نیز سهیم است. وقتی که یک بار دیده ایم نهاد خانواده در زیر سایه دولت به خوبی رشد نمی کند، بهتر است به فکر بازگشت به روزهای آفتابی باشیم تا آن که بخواهیم چیدمان های جدیدی از این سایه سنگین را تجربه کنیم.
4545