اظهارات حجت الاسلام زائری درباره عاشورای شمسی/ لیوان یک بار مصرف تولید کرده اند با نقش«یا حسین»!

در سالیان گذشته شاهد پدیده های جدیدی به نام ترویج دین بوده ایم که طراحان آن اگر چه شاید نیت منفی نداشته اند اما عملشان آثار سوء فراوانی را در جامعه به بارآورده است. از موضوعاتی همچون مناسبت سازی، دهه سازی، کشف سالگردهای غیر مرسوم گرفته تا جدیدترین پدیده آن یعنی عاشورای شمسی ازجمله این مسائل است.
عاشورا به روایت تقویم شمسی، از دو سال گذشته توسط برخی مداحان درجامعه مطرح شده و چند سالی است روز 21 مهرماه توسط برخی هیئت ها مراسمی برای بزرگداشت این روز برگزار می شود. در این زمینه با حجت الاسلام دکترمحمدرضا زائری، نویسنده، فعال فرهنگی و مدیرمسئول مجله خیمه(نشریه هیئت های مذهبی کشور) گفت وگو کردیم. زائری به شدت با طرح موضوع عاشورای شمسی مخالف است و معتقد است اگرچه این موضوع در ظاهر، تکریم شعائر مذهبی است اما تبعات خطرناکی دارد.
گفت وگوی خبرآنلاین را با این پژوهشگرمسائل دینی می خوانید:
به نظر شما آیا توجه به عاشورای شمسی کار درست و مثبتی است؟
کار بسیار نادرست و خطایی است گرچه ظاهر مثبتی دارد و به ظاهر تکریم شعائر است اما اتفاقا خطر این طور حرکت ها هنگامی که در ظاهر و پوسته دینی است، بیشتر می شود.
علت برخورد شدید اهل بیت (علیهم السلام)، پیامبر اکرم و سیره عملی شان با حرکت هایی که ظاهر دینی داشتند اما بدعت بودند به خاطر این است که نوعی انحراف در اساس موضوع ایجاد می کند. یعنی یک حرکت نادرست در تکریم شعائر، اصل تکریم شعائر را که یک مبنای دینی جدی برای ما است، تحت الشعاع قرار می دهد و به انحراف می کشد.
پیامبر اکرم (ص) به ما دستور داده و گفته اند که إذا ظَهَرَتِ البِدَعُ فی اُمَّتی فَلیُظهِرِ العالِمُ عِلمَهُ ، فَمَن لَم یَفعَل فَعَلَیهِ لَعنَةُ اللَّهِ؛ هرگاه بدعت‏ها در میان امتم پدیدار شوند، بر عالم است که علم خود را آشکار سازد. هر کس چنین نکند، لعنت خدا بر او باد. بنابراین در هنگام ظهور بدعت ها، عالم آگاه و دین شناس و دردمند باید به میدان آمده و مقابله کند. خطر این قضایا هم این است که مسیر اصلی تکریم شعائر که احیای دین به آن وابسته بوده و بسیار هم حیاتی و مبنایی است باید توسط اهل بیت و در سیره آن ها تعریف شود. ما در همه مسائل و به ویژه موضوعات دینی باید به سیره اهل بیت نظر کنیم و ببینیم آن ها چه کرده اند. اتفاقا وقتی که موضوع جنبه دینی پیدا می کند خطر بیشتر است.
در سیره اهل بیت،عاشورا به عنوان یک روز تقویم قمری چگونه تعریف شده است؟
در سیره اهل بیت، عاشورا باید به عنوان روز عاشورا در ماه قمری برجسته شود و تفاوت کاملا محسوسی با بقیه روزهای سال داشته باشد. اساس حفظ اسلام و آیین شیعه در حفظ، احیا و زنده نگه داشتن عاشوراست و انقلاب اسلامی و حضرت امام نیز به طور خاص به بزرگداشت این روز و تعظیم و تکریم آن توجه داشته اند. در فضای سنتی ما ده روز اول محرم یا اربعین و امثال این ها مورد توجه است. این روزها کاملا با بقیه روزهای سال متفاوت است. این تضاد، اختلاف و متفاوت بودن این روزها با بقیه روزهای سال باعث شده است که این روز بسیار اهمیت داشته باشد. لذا در سیره اهل بیت هم خیلی به این موضوع تاکید شده است. راجع به شهادت هیچ کدام از ائمه بزرگوار ما حتی امیرالمومنین یا رحلت پیامبر اکرم(ص) که اساس خلقت است، چنین تاکیدی نشده است. امام باقر(ع) وقتی در مدینه بحث عزاداری خود را مطرح می کند می گوید تا ده سال عزاداری کنید. زمان و قید مشخص می کند. تمام اصرار ما این است که آن چیزی که قرار است برجسته شود و در طول تاریخ تا قیامت برای آن عزاداری، سیاه پوشی و مراسم یاد سید الشهداء برگزار شود، به طور خاص روز عاشوراست که باید همه عالم متوجه این روز باشند.
به نظر شما چرا باید موضوع عاشورای شمسی را موضوع مردودی دانست؟
عاشورای شمسی و موضوعات مشابه که متاسفانه گاهی هم شکل افراطی و انحرافی پیدا می کند مثل تعیین روز تولد حضرت رقیه یا تعیین روز تولد برای حضرت علی اصغر و امثال این ها، همه اینها حرکت های خطایی است که متاسفانه چون جنبه دینی و مذهبی دارد، کسی برخورد جدی با آن نمی کند و بزرگداشت عاشورای شمسی هم از همین قسم رفتارها و کارهاست. ظاهرش دینی است اما یک انحراف و خطای استراتژیک و راهبردی در احیای شعائر در آن نهفته است. یک دلیل آن است که عاشورای قمری را به مرور کمرنگ می کند. اگر این طور باشد، باید عاشورای میلادی هم در کشورهای اروپایی برگزار شود یا مثلاً یکی نماز را به عربی، یکی به فارسی و یکی به انگلیسی بخواند. این حرکت ها، حرکت هایی است که ظاهرش نشان نمی دهد اما در باطن قدم های کوچک و ظاهرا کم اهمیت اما بسیار خطرناکی وجود دارد که دارد در اصل مناسک دینی زاویه ایجاد می کند و من معتقدم که خیلی جدی باید با آن برخورد کرد و در مقابلش ایستاد.
از سوی دیگر هر مساله ای که وحدت مسلمانان را از میان ببرد، خطرناک است. همه مسلمانان در همه عالم باید فقط در روز عاشورای قمری به عزاداری بپردازند و آن روز را برجسته کنند و جلوه بدهند. حرکت هایی مانند مراسم گرفتن در عاشورای شمسی که به شکل پراکنده انجام می شود، منطقی نیست. البته ممکن است شخصی در خانه خودش بخواهد هر روز، زیارت عاشورا بخواند و گریه کرده و عزاداری کند، این هیچ اشکالی ندارد زیرا این حرکت فردی است اما وقتی به عرصه اجتماع وارد می شود، قضیه تفاوت کرده و جنبه عمومی و اجتماعی پیدا می کند. این موضوع کاملا متفاوت است چون جنس مناسکی و آیینی پیدا کرده و زمانی که امری، آیینی و مناسکی شد، کاملاً ماهیت آن تغییر خواهد کرد.
راه مقابله با این جریان ها چیست. چون عملا می بینیم با وجود تذکر علماء و بزرگان و متفکران جامعه، جریان هایی هستند که راه خودشان را می روند و به نام حال و شور حسینی، کار خودشان را می کنند. دلائل دلی و فردی هم برای کارهایشان دارند؟
با این نوع حرکت ها باید با سازوکار سنتی و طبیعی خودش مقابله کرد. به این صورت که یک جریان آگاه و معرفت افزا و پیراینده ای باید به شکل جدی در فضاهای سنتی باشد و عالمان آگاه، این جریان ها را تقویت کنند و جلوی انحرافات را بگیرند. امروزه افراد آگاه این گونه حرکت ها را انجام نمی دهند، معمولاً این نوع حرکت ها، اتفاقاتی است که گاهی از پایین هم شکل می گیرد و کسی هم به آن توجه نمی کند. مثالی بزنم، چند وقت پیش کسی نذر کرده بود تعدادی لیوان یک بار مصرف را با نقش نام «یا حسین» در برخی هیئت ها پخش کرده بود. هیچ کس توجه نداشت که این لیوان یک بار مصرف بعد از استفاده در سطل آشغال انداخته می شود و این بی حرمتی به نام سیدالشهدا است. در این موارد من به عنوان یک هیئتی یا مدیرهیئت یا روحانی و خصوصا منبری ها باید این آگاهی را به مردم بدهم. خیلی از مردم شاید روی سلامت نفس و اعتقادشان به صرف این که این موضوع، موضوع مذهبی و دینی است به آن توجه نشان می دهند اما باید یک سازوکاری وجود داشته باشد که فضای هیئت ها، مجالس مذهبی و روحانیونی که در این مورد نقش آگاه سازی را دارند، به این موضوع ها توجه کنند.
در این باره برخی مطرح کرده اند که وقتی مسائل مذهبی، به اشکال ملی در جامعه مطرح شود، نسل نو بیشتر استقبال می کنند. این تفکر را تا چه اندازه صحیح می دانید؟
اینها همان التقاط هایی است که اگر با بصیرت و نگاه علمای شیعه، هدایت نشود ظاهرش ممکن است جذاب باشد اما در دراز مدت زاویه ای ایجاد می کند که خطرناک است. در حُسن نیت این افراد شکی نیست ولی چون با آگاهی و تدبیر همراه نیست، خطر درست می کند. اصراری که حضرت امام داشتند تا این گونه حرکت ها با هدایت یک عالم آگاه و با اتصال به مرجعیت و علما انجام شود به خاطر همین بوده است. خیلی از این دوستان با حسن نیت آمده و آدم های بسیار دلسوز، معتقد و ملتزمی هستند اما بدون اینکه متوجه باشند، دچار خطا می شوند. این است که نوع کار باید مشخص شوو. مضوعات در مصادیق مختلف باید با هدایت و مشورت و منطقی دینی متناسب با سنت ائمه اطهار(ع) صورت بگیرد. اینکه ما بخواهیم مناسبت سازی کنیم این راه به خطا می برد. مناسبت های دینی و مناسک هر یک در متون اصیل و معتبر دینی مشخص است. بنابراین باید مصادیق را با احتیاط و دقت نظر بررسی کرد.

تنظیم و آماده سازی: نیره دخائی /30362