امروزه ما به سه نوع نظام ارزی متفاوت در کشور ها روبرو هستیم. اول نظام ارزی ثابت که در آن یک رابطه ثابت بین ارزش پول ملی و ارزهای خارجی تعریف می شود. به طور مثال نظام ارزی کنونی در امارات یا عربستان یا حتی قبل از انقلاب اسلامی در ایران از نوع نظام ارزی ثابت بوده است. در این نظام معنای مدیریت ارزی یعنی اینکه هر زمان وضعیت قیمت ارز در بازار نسبت به رابطه تعریف شده، تغییر کرد، بانک مرکزی باید مداخله کند تا دوباره همان رابطه قبلی برقرار شود. به طور مثال اگر در ابتدای سالی قیمت ارز 1000 تومان باشد و در یکی از ماه های همان سال به 1100 تومان برسد در اینصورت بانک مرکزی باید به طور فوری به بازار ارز تزریق کند؛ به اندازه ای که همان نرخ 1000 تومان دوباره برقرار شود.
دو نظام دیگر ارزی، نظام شناور و شناور مدیریت شده هستند. در نظام های ارزی شناور قیمت ارز بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. تفاوت دو نظام ارزی شناور و شناور مدیریت شده در میزان دامنه تغییرات مجاز نرخ ارز نهفته است. در نظام شناور کامل هیچ محدودیتی برای تغییر قیمت ارز وجود ندارد؛ یعنی هر روز ممکن است نرخ ارز بالا و پایین برود. این نظام هم اکنون در کشور های اروپایی، ژاپن، آمریکا و کانادا و ... برقرار است.
در نظام شناور مدیریت شده دامنه تغییرات مجاز توسط بانک مرکزی تعریف می شود. به طور مثال اگر دامنه مجاز 5 درصد باشد یعنی اینکه هر وقت تغییرات قیمت ارز فراتر از 5 درصد باشد بانک مرکزی باید دخالت کند ولی پیش از آن کاری انجام نمی دهد. در سال های اخیر نظام شناور مدیریت شده در ایران مورد استفاده قرار گرفته است و به طور ضمنی دامنه تغییرات مجاز در حد 3 درصد تعریف شده است.
سوال مهمی که در رابطه با انتخاب هر نوع نظام ارزی در کشور ها مطرح می شود این است که اصول حاکم بر تعیین نرخ ارز چیست؟ در پاسخ باید گفت سیاست های صادرات و واردات مهم ترین عامل تعیین کننده نرخ ارز است. به طور مثال وقتی قیمت ارز کاهش یابد تمایل کشور به واردات افزایش می یابد بنابراین اگر کشوری نمی تواند حجم واردات خود را مثلا به دلیل کمبود منابع ارزی افزایش دهد قاعدتا نباید اجازه دهد قیمت ارز پایین بیاید زیرا در این صورت دچار کسری تراز پرداخت های خارجی می شود.
یکی از سیاست های رایج در میان کشور ها برای تنظیم تراز پرداخت ها این است که نرخ حقیقی ارز را در کشور ثابت نگه دارند. برای ثابت نگه داشتن نرخ ارز حقیقی باید همواره نرخ اسمی ارز( همان نرخ رایج بازار ) را متناسب با تغییرات تورم داخلی و خارجی تعدیل نماید.
به طور مثال فرض کنید در ابتدا سالی هر دلار، هزار تومان است. اگر در طی یک سال تورم 20 درصد باشد و تورم جهانی کشورهایی هم که ما از آنها واردات داریم 4 درصد باشد. معنی این، آن است که اگر ما بخواهیم نرخ ارز حقیقی را ثابت نگه داریم باید در سال بعد تلاش شود نرخ ارز را 16 درصد نسبت به اول سال که 1000 تومان بود بالا ببریم. که این 16 درصد تفاو ت آن 20 درصد تورم منهای 4 درصد تورم وارداتی است.
نظر شما