۲۵-۲۰ سال دیگر چند دانش آموز و دانشجو در ایران درس می خوانند؟ احتمالا موضوع جذابی برای همه نیست. اما شما اگر یک مسوول یا یک کارآفرین باشید حتما برایتان مهم است بدانید برای چه جمعیتی باید سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کنید.

امید کریمی: جمعیت دانشجویی در ایران اکنون بیشتر از جمعیت دانش آموزی مهم است. دلیل هم البته ناکارآمدی نظام آموزشی در مدارس است که جوانان دیپلمه خلاق و با مهارت های مختلف تربیت نمی شود (اینجا و اینجا را بخوانید) در نتیجه وظیفه تربیت و متخصص بار آوردن جوانان روی دوش دانشگاه ها می افتد. هرچند بسیاری معتقدند در دانشگاه ها هم اتفاقی که باید نمی افتد، وگرنه اوضاع اشتغال و بهره وری در ایران اینچنین نبود.

همه اینها به کنار، آمارهایی که برای اشغال صندلی های دانشگاه ها اعلام می شود هم البته نشان می دهد توسعه مراکز آموزش عالی چندان هدفمند نبوده است. چندی پیش ابوالفضل حسنی، مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی اعلام کرد حدود ۴۰ درصد ظرفیت دوره های کاردانی و کارشناسی دانشگاه ها در سال تحصیلی ۹۲-۹۳ خالی مانده است: از کل ظرفیت 738 هزار 305 نفر که 520 هزار و 115 نفر پذیرفته شدند و 40 درصد از ظرفیتها پر نشد.

این اتفاق در سال های گذشته هم البته افتاده است. نکته اینجاست که کلاس‌های دانشگاه‌هایی خالی مانده است که دولت گذشته به آنها برای توسعه آموزش عالی پر و بال داد؛ پیام نور، دانشگاه فرهنگیان و غیرانتفاعی ها. به گفته مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی دانشگاه پیام نور و غیرانتفاعی ها مجموعا ۵۱ درصد صندلی هایشان خالی است و دانشگاه فرهنگیان ۸۹ درصد.

 

دانشجو وجود ندارد

آنطور که از شواهد بر می آید، اوضاع در ۲۰ سال آینده هم به همین منوال است. یعنی تعداد دانشجویانی که در نهایت وارد دانشگاه ها می شوند، بیش از چیزی نیست که اکنون وجود دارد. جالب اینجاست که ایران اکنون حدود ۱۰ میلیون جوان آماده ورود به دانشگاه دارد؛ ۱۸ تا ۲۴ ساله. وزارت علوم هم موظف است تا پایان برنامه پنجم توسعه یعنی سال ۹۵، ۵۰ درصد جمعیت ۱۸ تا ۲۴ ساله را در دوره های کارشناسی و کاردانی پذیرش کند، به گفته مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی اکنون ۴.۵ میلیون دانشجو در دانشگاه های ایران تحصیل می کنند؛ یعنی پیش از پایان برنامه، اهداف آن در این بخش محقق شده است.

ابوالفضل حسنی دراین باره به خبرآنلاین می گوید: از این پس جمعا یک میلیون نفر پشت کنکوری داریم. ضمن اینکه جمعیت ۱۸ تا ۲۴ سال هم روبه کاهش است. یعنی دانشجویی وجود ندارد که بخواهیم در پذیرش کنیم. به همین دلیل پیشنهاد دادیم دانشگاه ها دانشجوی خارجی پذیرش کنند.

او پیش بینی های جمعیتی دراین باره چنین بیان می کند: در شروع برنامه توسعه پنجم، جمعیت ۱۸ تا ۲۴ سال کشور حدود ۱۲ میلیون نفر بود. در سال پایان برنامه حدود ۹ میلیون نفر است. ما باید برای ۵۰ درصد این جمعیت، ظرفیت در دوره های کاردانی و کارشناسی ایجاد می کردیم. همین الان اما بیش از ۴.۵ میلیون دانشجو داریم.

طبق آمار، در سال تحصیلی ۹۰-۹۱، دو میلیون و ۸۲۸ هزار و ۲۶۵ نفر در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی تحت پوشش وزارت علوم و وزارت بهداشت تحصیل می کردند و یک میلیون ۶۳۱ هزار و ۲۲ نفر در دانشگاه آزاد. یعنی حدود ۴ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر. در سال تحصیلی ۹۱-۹۲ هم دو میلیون و ۸۵۳ هزار و ۴۹۹ نفر در مراکز آموزش عالی تحت پوشش وزارت علوم و وزارت بهداشت و یک میلیون و ۵۸۲ هزار و ۳۸۱ نفر در دانشگاه آزاد تحصیل می کردند؛ حدود ۴ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر. درواقع در این دو سال تحصیلی تعداد دانشجویان تقریبا ثابت مانده است. 

مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی همچنین درباره رسیدن به اهداف برنامه چشم انداز، ۱۴۰۴ هم می گوید: باید در پایان سال ۱۴۰۴، ۶۰ درصد جمعیت ۱۸ تا ۲۴ سال در دانشگاه‌ها تحصیل کنند. آن زمان حدود ۸ میلیون نفر از جمعیت کشور در این سن هستند. درواقع اکنون به اهداف برنامه چشم انداز هم رسیده ایم.

 

دانشجویان خارجی بیایند

او در پاسخ به این سوال که دلیل خالی ماندن ۴۰ درصد ظرفیت دانشگاه ها، جذاب نبودن رشته های تحصیلی است؟ می گوید: بیش از این دانشجو نداریم. آموزش و پرورش مگر چقدر خروجی و فارغ التحصیل دارد که همه ظرفیت همه دانشگاه ها را پر کند؟ باید ببینیم فارغ التحصیلان آموزش و پرورش چند نفرند، چند نفر پذیرش داریم. باید دانشجو باشد که ما پذیرش داشته باشیم. از دو سال پیش در صندلی ها محدودیتی نداریم. هرکس بخواهد می تواند در دوره های کاردانی، کارشناسی و کاردانی به کارشناسی شرکت کند.

با این حساب باید مدیران دانشگاه های غیر دولتی به فکر راه دیگری برای پر کردن کلاس هایشان در دو دهه آینده باشند. وزارت علوم پیگیر افزایش ظرفیت دوره های تکمیلی است؛ کارشناسی ارشد و دکتری. البته راه اندازی دوره های تحصیلات تکمیلی که کاربردی هم باشند به این سادگی ها هم نیست؛ آزمایشگاه می خواهد و تجهیزات برای تحقیق و پژوهش. 

حسنی دراین باره می گوید: ما هرچقدر ظرفیت کارشناسی ارشد و دکتری را بالا ببریم، باز هم دانشجو هست. چون اکنون فقط ۱۰ درصد داوطلبان کارشناسی ارشد پذیرش می شوند و تعداد ورودی های دوره دکتری هم بسیار کم است. 

راهکار دوم هم البته همان پذیرش دانشجوی خارجی است. چند روز پیش و در دومین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی در دولت یازدهم، حجت الاسلام حسن روحانی، رییس جمهور پس از ارائه گزارش کارگروه تدارک تسهیلات برای ادامه تحصیل اتباع عراقی و افغانی در مراکز عالی کشور، خواستار بررسی راهکارهای تحقق این موضوع با رویکرد و نگاه مثبت به آن شد. (اینجاهمچنین در این جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد شورایی که مسئول بررسی نحوه اصلاح آزمون سراسری دانشگاه هاست، راهکارهای تسهیل ادامه تحصیل اتباع افغانی و عراقی در مراکز آموزش عالی کشور را بررسی و تدوین کند.

با این حال ورود دانشجویان خارجی هم به همین سادگی نیست؛ باید شیوه تدریس در دانشگاه ها تغییرات زیادی کند و البته زیان انگلیسی تدریس هم وارد ماجرا شود. این درحالی است که تدریس به زبان انگلیسی در دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد اصلا جایگاهی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ایران ندارد، مگر در پردیس های بین المللی.

 

آموزش و پرورش چه می کند؟

اما در پیش بینی های جمعیتی، جمعیت دانش آموزی ایران افزایش چندانی ندارد. یعنی اتفاقی که در دهه ۶۰ و ۷۰ افتاد و حدود ۱۷-۱۸ میلیون دانش آموز، در چند شیفت درس می خواندند، نمی افتد. حتی اگر تشویق ها به افزایش زاد و ولد کارساز شود. 

با این حساب قاعدتا نباید آموزش و پرورش به فکر ساختن مدرسه جدیدی باشد. البته همین هم هست. به گفته مرتضی رییسی، مدیرعامل سازمان نوسازی مدارس ایران، عمده فعالیت های مدرسه سازی به تخریب و نوسازی مدارس فرسوده اختصاص دارد و نه ساخت مدرسه جدید. 

او دراین باره به خبرآنلاین می گوید: ما برنامه ای برای اضافه کردن مدرسه نداریم. مگر در شهرهای جدید و حواشی شهرهای بزرگ که تراکم جمعیتی بالاست و یا مدرسه ندارند؛ مانند کرج و اطراف کرج، پردیس،‌ پرند، شهرک‌های مسکن مهر، حواشی تهران، اصفهان، تبریز، مشهد و...

رییسی همچنین گفت: البته مدارس دو شیفته هم باید یک شیفت شوند. اکنون ۱۰۵ هزار واحد آموزشی در ۹۵ هزار مدرسه (فضای آموزشی) فعالیت می کنند. درواقع ۱۰ هزار مدرسه دو شیفته در ایران وجود دارد. ما تلاش می کنیم تعداد مدارس دوشیفته را کم کنیم. هرچند برای آن بودجه اختصاصی نداریم. طبق قانون دولت به ما برای مدارس تخریبی و مقاوم سازی بودجه جدا می دهد، اما برای ساخت مدرسه جدید از اعتبارات استانی استفاده می شود که زیاد هم نیست. 

 

آمار چه می گوید؟

در جدول زیر پیش بینی های جمعیتی تا سال ۱۴۱۵ را می بینید. جدول نشان می دهد تغییرات جمعیتی ایران، چندان روی تعداد جمعیت دانش آموزی و دانشجویی تاثیر ندارد و حتی به مرور کم هم می شود؛ 

۱۳۹۰ ۱۳۹۵ ۱۴۰۰ ۱۴۰۵ ۱۴۱۰ ۱۴۱۵
جمعیت دانش‌آموزی (۶ تا ۱۷ سال) ۱۳ میلیون و ۵۹۶ هزار و ۹۷۸ نفر ۱۳ میلیون و ۸۲۸ هزار و ۶۹۹ نفر ۱۴ میلیون و ۹۶۸ هزار و ۳۱ نفر ۱۴ میلیون و ۸۰۹ هزار و ۴۵۹ نفر ۱۲ میلیون و ۹۳۳ هزار و ۴۸۵ نفر ۱۰ میلیون و ۹۶۷ هزار و ۵۹۳ نفر
جمعیت دیپلمه ها
(درآستانه ورود به دانشگاه/ ۱۷سال)
یک میلیون و ۳۲۲ هزار و ۱۰ نفر یک میلیون و ۸۸ هزار و ۱۳۴ نفر یک میلیون و ۶۵ هزار و ۸۸۷ نفر یک میلیون و ۳۲۶ هزار و ۸۱۸ نفر یک میلیون و ۲۷۲ هزار و ۴۴۲ نفر یک میلیون و ۹۶ هزار و ۷۰۰ نفر
جمعیت دانشجویی (۱۸ تا ۲۴ سال) ۱۱ میلیون و ۶۱۵ هزار و ۳۴۶ نفر ۸ میلیون و ۹۶۳ هزار و ۵۲۳ نفر ۶ میلیون و ۵۷۸ هزار و ۴۴ نفر ۷ میلیون و ۹۳۹ هزار و ۹۴۴ نفر ۹ میلیون و ۱۰۲ هزار و ۸۰۸ نفر ۸ میلیون و ۶۳۵ هزار و ۹۶ نفر
جمع جمعیت دانش‌آموزی و دانشجویی ۲۵ میلیون و ۲۱۲ هزار و ۳۲۴ نفر ۲۲ میلیون و ۷۹۲ هزار و ۲۲۲ نفر ۲۱ میلیون و ۵۴۶ هزار و ۷۵ نفر ۲۲ میلیون و ۷۴۹ هزار و ۴۰۳ نفر ۲۲ میلیون و ۰۳۶ هزار و ۲۹۳ نفر ۱۹ میلیون و ۶۰۲ هزار و ۶۸۹ نفر
جمعیت در آستانه ورود به بازار کار(۲۲-۲۴) ۵ میلیون و ۴۰۳ هزار و ۴۴۰ نفر ۴ میلیون و ۲۲۳ هزار و ۵۵۵ نفر
۳ میلیون و ۳۶۱ هزار و ۶۵۱ نفر ۳ میلیون و ۱۵۴ هزار و ۵۵۳ نفر ۳ میلیون و ۸۳۵ هزار و ۶۵۳ نفر ۳ میلیون و ۸۷۰ هزار و ۲۵۲ نفر
جمعیت کل کشور ۷۵ میلیون و ۹۹ هزار و ۴۸۸ نفر ۷۹ میلیون و ۴۲۷ هزار و ۵۷۶ نفر ۸۲ میلیون و ۶۹۴ هزار و ۱۶۸ نفر ۸۴ میلیون و ۷۶۶ هزار و ۸۱۶ نفر ۸۵ میلیون و ۹۰۷ هزار و ۹۱۲ نفر ۸۶ میلیون و ۴۴۶ هزار و ۲۵۶ نفر


نکته:
- جمعیت شناسان سن ورود به بازار کار را ۱۵ سال محاسبه می کنند، اما با توجه به تغییرات فرهنگی در ایران و همچنین توسعه آموزش عالی، عملا سن ورود به بازار کار ۲۲ تا ۲۵ سالگی شده. به همین دلیل در جدول سن ورود به بازار کار چنین تعیین شده است.

- طبق پیش بینی افت رشد جمعیت و رسیدن به عدد ۱.۳۵ فرزند در هر خانواده در سال ۱۴۱۰ و تثبیت این نرخ باروری، جمعیت ایران تا سال ۱۴۱۵ رشد می کند و از آن پس روند نزولی دارد. جمعیت ایران در سال ۱۴۲۰ با این روند ۸۶ میلیون و ۳۸۷ هزار و ۶۶۴ نفر است.

۴۷۴۷

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
6 + 6 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 13
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام EU ۰۸:۵۳ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
    77 6
    راهكارهاي جناب مدير: افزايش ظرفيت دكترا- ورود دانشجوي افغاني و عراقي!!!! نتيجه: بيكاري روزافزون- افزايش مشكلات فرهنگي دانشگاه ها بابا يه فكري به حال بازار كار كنيد.
    • بی نام IR ۰۹:۳۷ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
      57 1
      افغانها به بهانه تحصیل اما در واقع برای ماندگاری و زندگی به ایران میان.
    • بی نام A1 ۱۲:۴۸ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
      23 0
      ببخشید شما واقعا باور دارید که دانشگاه آزاد، غیر انتفاعی، پیام نور و علمی کاربردی و بین الملل به معنای واقعی کلمه دانشگاه هستند؟ دانشجو لیسانس اقتصاد ترم 8 این دانشگاه ها نمیتونه معادله درجه یک حل کنه؟! اینا رو به کی باید گفت؟! به همه ملتمون مدرک ارشد و دکتری هم بدهیم و ازشون پول بگیریم تا دانشگاه هامون تعطیل نشن؟! حتی دانشگاه بودن، خیلی از دانشگاه های سراسری نیز به ویژه در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری با تردید قابل توجهی مواجهه هست.خبر آنلاین لطفا منتشر کن و یک مقاله هم درباره کیفیت دانشگاه ها بنویس. از دانشجویان تحصیلات تکمیلی بپرس که چه خبره؟ببین سالانه چند نفر دانشجوی تاپ برای دکتری میروند خارج و بر نمی گردند و چند نفر دکتری اینجا را در نیمه راه رها می کنند و می روند؟کمی به کیفیت بیاندیشیم
  • بی نام IR ۰۹:۲۷ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
    46 1
    شما به جای اینکه به صندلی های خالی دانشگاه در آینده دور فکر کنی بهتره به فکر بهره وری و استفاده هرچه بیشتر از ظرفیت های نسل فعلی باشی
  • کیومرث A1 ۰۹:۳۴ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
    49 9
    تا مو قعی که روابط بر شایسته سالاری در این کشور ما حکفرماست دنبال درس چرا باید رفت؟چون اگر پارتی داشته باشی حتی تحصیلات بالائی نداشته باشی بهترین شغل را مگیری .وکسی دنبال درس ودانشگاه نمی رود.
  • بی نام IR ۰۹:۳۶ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
    3 7
    شما نگران نباشید . همه افغانیا رو میارن اینجا به زور میبرن دانشگاه. تمام دنیا وقتی دانشجو میگرن مثل بانک بهش نگاه میکنن و شهریه های سنگین میگیرن .............اما در ایران حتی یک افغان بدون پولم می تونه بیاد ایران درس بخونه و شهریه اش رو با کار در ایران دربیاره .............اگر الان سه میلیون افغانی در ایرانه چند سال بعد شک نکنید 6 میلیون افغانی در ایرانه متاسفانه .
  • بی نام A1 ۰۹:۵۰ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
    5 14
    من دانشجوي دكترا هستم براي خريد يك دستگاه در آزمايشگاه الان نزديك دو ساله منتظر گرانت استادم هستم هر دفعه مراجعه كردم گفتن بودجه نداريم از طرفي ديگه براي دريافت وام ضروري به اداره رفاه دانشكده فني دانشگاه تهران كه مراجعه كردم گفتند براي خريد لپ تاپ فقط 300 تومن مي دن مسئول اونجا كه يك خانم بود با كلي ادا و اطوار و منت اين رو گفت وقتي دانشگاه هابودجه كافي نداره براي چي مي خوان هي دانشجو توليد كنن بابا خود امكانات و بودجه نداريد ديگه كلا تعطيل كنيد خيال همه راحت بشه
  • بی نام IR ۱۰:۰۰ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
    48 0
    اونوقت این شد راه حل ؟ افزایش ظرفیت ارشد . دکتری؟ یعنی شما می خواین کشور تا ده سال آینده چند میلیون دکتر و کارشناس ارشد بیکار داشته باشد؟ بهتر نیست به فکر اشتغال افراد فارغ التحصیل باشید.باور کنید مقطع دکتری مقطع تحقیق است نه نوعی اشتغال.در حق نسل اینده خیانت نکنیم.
  • وحید A1 ۱۱:۰۰ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
    23 0
    در یک مقطع برای افزایش ظرفیت دانشگاه ها تلاش شد... ولی حالا خیلی ها فارغ التحصیل شدند... حال دولت باید برای اشتغال سرمایه گذاری کند
  • ایران A1 ۱۱:۳۰ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
    28 0
    دولت برای اشتغال زایی و درامد خودش داره برنامه ریزی میکنه که با جذب دانشجو پول دراره.من و شمارو به چشم پول میبینه.اونوقت شما میگین تو فکر شغل واسه ما بعد از تحصیلات باشه؟؟؟؟؟؟
  • سجاد A1 ۱۲:۴۵ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
    19 0
    طنز تلخی در این خبر نهفته است که بازگو کننده نگاه ما به آموزش عالی است: "ما هرچقدر ظرفیت کارشناسی ارشد و دکتری را بالا ببریم، باز هم دانشجو هست. چون اکنون فقط ۱۰ درصد داوطلبان کارشناسی ارشد پذیرش می شوند و تعداد ورودی های دوره دکتری هم بسیار کم است. " اصلا مهم نیست که کشور نیازمند این همه دانشجوی تحصیلات تکمیلی هست یا نه فقط باید ظرفیت پر بشه
  • بی نام IR ۱۲:۴۸ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۳
    6 0
    با تشکر از مقاله خوبتان. در بسیاری کشورها جمعیت ثابت مانده و به سمت کیفی کردن آموزش پیش رفته اند و موفق هم بوده اند. ما هم باید به توسعه کیفی روی آوریم. الان با توجه به ثبات نسبی جمعیت بهترین وقت برنامه ریزی کیفی در حوزه آموزش است.
  • شایان A1 ۱۵:۱۵ - ۱۳۹۲/۰۸/۱۴
    11 0
    دوستان سلام خوشحال باشید که صندلی خالی زیاد شده دیگه نیاز نیست خیلی پشت در بمونید.زود راهتون میدهند! این گروه از دانشگاهها پول لازم هم نیستند. چون خیرین توسط رسانه(غیر)ملی متوجه میشوند! شماره حساب اعلام میگردد و کمک های میلیاردی سرازیر میشود. و بعد فارغ التحصیلان بدون بنیه علمی میشوند عضو هیات علمی و استاد فرزندان معصوم این آب و خاک ! جناب خبرنگا محترم، در مورد هیات علمی بی سواد هم لطف کنید گزارش تهیه نمایید. با تشکر