اردوغان قربانی افراط‌گریی دو سویه شد

هنگامی که اردوغان در کنفرانس داووس در برابر رئیس جمهور اسرائیل به او اعتراض و جلسه را ترک کرد، نه تنها بین مردم ترکیه بلکه در بین مسلمانان به قهرمان جهان اسلام تبدیل شد. شکوه استقبال از او در استانبول از یادها نرفته است.
حزب او موفق شد دست نظامیان را از دایره سیاست کوتاه کند و کشور را از خطر کودتاهای نظامی رها سازد. او توانست جریان افراط گرایی پان تورکیستی «ارگه نکون» را از هم بپاشد و منطقه را از افتادن به دام پان تورکیسم رهایی بخشد، موردی که بسیاری از کشورهای منطقه را تهدید می کرد. همو بود که فضای باز سیاسی بوجود آورد تا کردها تن به مصالحه بدهند و نیروی نظامی حزب کارگران ترکیه را حداقل برای مدتی آرام بگذارد و آنها را به ترک خاک ترکیه راضی سازد. زبان کردی را به زبان رسمی و اداری مناطق کردنشین به رسمیت بشناسد و وحدت ملی کشور را تقویت کند.
در دوره او ترکیه به قدرتی تأثیرگذار در منطقه تبدیل شد و رشد اقتصادی خوبی را تجربه کرد. در دوره ای که اتحادیه اروپا و جهان با بحران مالی و پولی روبرو بود، او توانست با ایجاد فضای امن محیطی مناسب برای جلب سرمایه‌گذاری فراهم کند و در سایه مخالفت علنی با اسرائیل، توریزم را تقویت و سرمایه های کشورهای ثروتمند عربی را جذب کند. این هنر اردوغان و حزب او بود که توانستند قانون اساسی را در راستای مطابقت با جامعه اروپایی اصلاح و زیرساختهای حقوقی و فرهنگی و اقتصادی پیوستن به اتحادیه اروپا را فراهم سازد.
اما در سیاست داخلی و سیاست خارجی منشعب از آن با دشواری هایی روبرو شد. کوتاه شدن دست نظامیان و قدرتهای اقتصادی وابسته یا تحت تاثیر آنان و بویژه کمالیستها نمی توانستند این تغییرات را بپذیرند، بویژه آنکه ارودغان و حزب او کشور را از یک فضای سکولار به فضای دینی رهنمون می شد. از همین رو اعتراضات پارک گزی در استانبول و سپس شهرهای دیگر به بهانه حفظ محیط زیست، ناگهان چهره ترکیه و قدرت حزب حاکم را به چالش کشید.
اردوغان که در انتخابات سال 2011 شعار رسیدن ترکیه به قدرتی تاثیر گذار در سال 2023(به مناسبت صد سالگی تاسیس ترکیه) را سر داده بود، مست از باده پیروزی شده بود، در تمامی جبهه ها درگیر شد. در سیاست خارجی با وارد شدن به فضای سوریه و مصر به قمار بزرگی دست زد که به امید دستیابی به میدانی وسیع در فضای بهار عربی و الگو قرار گرفتن این کشورها از مدل دموکرسی پارلمانی در ترکیه، فعالیتهای زیادی انجام داد. ورود او به مساله فلسطین مورد استقبال مسلمانان و خشم اسرائیل و امریکا شد. با موافقت با استقرار سیستم دفاع موشکی، روابط با ایران را تیره کرد و بر سر مساله سوریه این روابط تیره تر شد. وضعیت فعلی اردوغان یادآور این بیت شعر نظامی گنجوی در کتاب مخزن الاسرار اوست که می گوید:
گاو که خر مهره بدو درکشند
چونکه بیفتد همه خنجر کشند
گاو حیوانی بس ارزشمند و پربها و سودمند است. روستائیان برای اینکه گاوشان را از چشم زخم در امان نگهدارند، مجموعه ای از خرمهره و اسباب نظایر آن را به گاو می آویزند که چشم نخورد. گویی می خواهند این گاو سالهای دراز عمر کند. اما هنگامی که حیوان در اثر سانحه ای مصدوم و به قولی سقط می‌شود و دیگر یارای زیستن ندارد، برای جلوگیری از مردار شدن حیوان به سرعت سر او را از تن جدا و ذبح شرعی می کنند. اکنون که دولت اردوغان را در سراشیبی سقوط قرار داده اند، همه خنجر کشیده اند تا او را از پای درآورند. کسی که زمانی قهرمان بود و باثبات ترین و طولانی ترین دولت ترکیه را رهبری می کرد و همسر محجبه اش مدلی از اسلام مترقی و امروزی را ارائه می داد، دهها اتهام به او وارد می سازند. در برابر، برلوسکنی در ایتالیا با آن همه جنجال رسوایی مالی و اخلاقی و پرونده، وضعیتی بهتر و محبوبیتی بیشتر از اردوغان دارد.
واقعیت اینست که در خاورمیانه حرکتها سینوسی و تند است. زمانی یک دولتمرد صد در صد محبوب است و زمانی دیگر صددرصد منفور است و باید رأیِ رأی دهندگان را به آنان پس بدهد. در همین جریان بگیر و ببندها که بیش از 40 نفر بازداشت شده اند، به ناگاه در طی کمتر از دو روز نیمی از بازداشت شدگان آزاد می شوند. این خود نشان دهنده سیاسی بازی صحنه ترکیه است. اگر متهم هستند باید در دادگاه محاکمه و در صورت بی گناهی آزاد شوند. اما چطور 50 درصد بازداشت شدگان آزاد می شوند؟ دیگر اینکه رقم جابجایی غیرقانونی پولی هنگفت به مبلغ حدود 80 میلیارد یورو نیز ابهام آمیز است. این مبلغ بیش از 10 درصد تولید ناخالص داخلی ترکیه است. چگونه می شود باور کرد که این حجم عظیم از پولی، غیرقانونی جابجا شده باشد؟ آقای اردوغان هم برای جلوگیری از آسیب بیشتر به صحنه سیاسی و حفظ وحدت ملی ناگزیر به فرافکنی می شود و کشورهای خارجی را در این ماجرا مقصر می داند و تهدید به افشاگری می کند. اردوغان و حزب او در نظر داشتند نظام سیاسی ترکیه را از نظام پارلمانی به جمهوری ریاستی تبدیل کنند و آقای اردوغان نخستین رئیس این نظام باشد. اما آقای عبدالله گل، همرزم اردوغان با این فرایند مخالف بود.
باید چند صباحی صبر کرد و منتظر بود که جریان این ماجرا به کجا می کشد. سرانجام اینکه حزب عدالت و توسعه و شخص آقای اردوغان سیاستمدارانی کارکشته اند و می توانند بحران را مدیریت کنند. هر نوع برکناری دولت و انتخابات زودهنگامی می تواند صحنه سیاسی ترکیه را دگرگون کند. این مساله ای داخلی و مربوط به خود ترکهاست که در جریان مبارزات سیاسی و رویارویی با بحران باید تصمیم بگیرند. در هر حال ترکیه همسایه قدرتمند و نزدیک ایران است و ایران خواهان آرامش در محیط سیاسی همسایه خویش است.