رمزگشایی از رشد اقتصادی ۷.۴

مسعود نیلی گفت:حدود دو ماه پیش بود که در هیأت نمایندگان اتاق تهران توضیح دادم رشد اقتصادی امسال به‌راحتی در محدوده پنج تا شش درصد قرار خواهد گرفت و در ادامه آن بحث اعلام کردم که اگر نرخ رشد در دامنه شش تا هفت درصد هم قرار گیرد، مایه تعجب نیست.

وی افزود: آن زمان با این سخنان با تردید برخورد شد و این سؤال مطرح شد که چطور ممکن است اقتصاد در سال ٩٥ تا این اندازه رشد کند. البته همان‌جا به تفصیل توضیح دادم که این رشد چه پیامدهای خوشحال‌کننده و چه نگرانی‌هایی دارد و چه شرایطی می‌تواند سال ٩٥ را به سالی استثنایی در اقتصادمان تبدیل کند.

مشاور اقتصادی رییس جمهور با بیان اینکه اطلاعات منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران در دامنه شش تا هفت درصد و بانک مرکزی که بالاتر از هفت درصد است، این گمانه را بیشتر تقویت می‌کند که به احتمال بسیار زیاد رشد اقتصادی ما تا پایان سال ١٣٩٥ بیش از شش درصد خواهد بود،عنوان کرد:  شاید توضیح اینکه چه عواملی این شرایط را به وجود آورده، بتواند به رفع ابهام یا تعجبی که ایجاد شده است، کمک کند. بعد از توافق هسته‌ای این امکان به‌وجود آمد که تولید و صادرات نفت را افزایش دهیم. به دلیل محدودیت‌های قبل از برجام تا پایان دی سال ١٣٩٤، مقدار صادرات نفت خام حدود یک میلیون بشکه بود که با توجه به مقدار مصرف داخلی، این امر سقفی برای تولید ما ایجاد می‌کرد.

وی افزد:  بعد از اینکه محدودیت در صادرات نفت برداشته شد، تولید نفت از بهمن‌ماه گذشته افزایش یافت. کارشناسان و صاحب‌نظرانی که از نظر فنی با مسائل مربوط به مخازن نفت و بهره‌برداری از آنها آشنا هستند، معتقدند وقتی تولید نفت را کاهش می‌دهیم، بازگشت به حالت قبل دشوار است. تولید را می‌توان بلافاصله کاهش داد، اما برگرداندن و بازیابی آن کار بسیار دشواری است.

نیلی با بیان اینکه  یکی از اقدامات قابل تقدیر دولت و به‌ویژه وزارت نفت این بود که، از زمانی ‌که موضوع مذاکرات هسته‌ای تقریبا در مسیر مثبتی قرار گرفت، برنامه‌ریزی برای بازیابی تولید نفت در حداقل زمان ممکن را در دستور کار خود قرار داد ،خاطرنشان کرد:  به همین دلیل میزان تولید و صادرات نفت یکباره در بهمن و اسفند افزایش یافت. این افزایش در سال ٩٥ هم ادامه داشت و در ماه تیر مقدار تولید نفت رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد به‌طوری‌که تولید نفت نسبت به دی سال ١٣٩٤ بیش از یک میلیون بشکه افزایش پیدا کرد و به همان مقدار که تولید اضافه شد، به میزان صادرات افزوده شد.

رییس موسسه آموزش و پژوهش مدیریت اضافه کرد:  این در حالی است که بیش از سه دهه است که تولید نفت یکباره و در مدتی کوتاه، به میزان یک میلیون بشکه افزایش نیافته و مقدار افزایش‌های تجربه‌شده همواره در حدود ٥٠ تا صد هزار بشکه بوده است. بنابراین لازم است این اتفاق به‌عنوان یک دستاورد بزرگ مورد توجه و تقدیر قرار گیرد.

او گفت: مسلما افزایش تولید نفت نقش قابل‌توجهی در رشد اقتصادی سال ١٣٩٥ ایفا می‌کند، اما توجه داشته باشید کارکنانی که در میدان‌های نفتی کار می‌کنند، وقتی این گزاره شما را می‌شنوند، می‌گویند چرا با این اقدام بزرگ تحسین‌برانگیز که برای افزایش سطح رفاه مردم انجام داده‌اند، این‌طور ساده برخورد می‌شود.

دکمه برجام

نیلی متذکر شد: برخی تصور می‌کنند پس از توافق برجام یک نفر دکمه‌ای را فشار داده و تولید نفت یکباره افزایش پیدا کرده است. نکته دوم و مهم‌تر این است که نقش نفت در رشد اقتصادی اگر ناشی از افزایش قیمت باشد با زمانی که ناشی از افزایش تولید باشد، متفاوت است.

وی افزود: در مقطع زمانی سال‌های ٨٤ و ٨٥ دوره‌ای داشته‌ایم که درآمد نفت و نقش آن در رشد اقتصادی در حال افزایش بود؛ نه به این خاطر که تولید زیاد شده بود بلکه به خاطر افزایش قیمت نفت. درحال‌حاضر تولید نفت افزایش پیدا کرده؛ این دو امر دو اثر متفاوت بر رشد اقتصادی دارند که تفاوت اصلی به تداوم رشد و ثبات آن بر می‌گردد و این نکته قابل توجه و حائز اهمیت است.

مشاور اقتصادی رییس جمهور با بیان اینکه  وقتی صادرات نفت خام ما به‌خاطر تحریم‌ها به یک میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کرد و عربستان و عراق جای ما را پر کردند، بازپس‌گیری بازار کار ساده‌ای نیست و خودبه‌خود اتفاق نمی‌افتد،گفت: قیمت جهانی نفت که تا پیش از تابستان ١٣٩٣ بیش از صد دلار بود، از آن تاریخ به‌سرعت کاهش پیدا کرد و به ٦٠ دلار رسید و همان‌طور که می‌دانید در زمستان گذشته و درست هم‌زمان با برجام این کاهش قیمت تا دامنه ٤٠ دلار هم پیش رفت. هر جا صحبت از بازگشت ایران به بازار جهانی نفت و عرضه یک میلیون بشکه به بازار جهانی نفت بود، بسیاری می‌گفتند حضور ایران باعث کاهش بیشتر قیمت نفت خواهد شد. اما در عمل یک میلیون بشکه نفت ایران وارد بازارهای جهانی شد و نه‌تنها قیمت نفت کاهش پیدا نکرد بلکه افزایش هم یافت.

اگربرجام نبود؟

او با اشاره به اینکه برجام یک اثر مثبت بر رشد اقتصادی داشت ،گفت: این اتفاق حاصل دیپلماسی نفتی کشورمان بود که موجب شد پیشروی کنیم و بقیه کشورها از جمله عربستان عقب‌نشینی کنند تا امکان برای صادرات و فروش یک میلیون بشکه نفت ایران فراهم شود. یعنی اضافه‌شدن یک میلیون بشکه نفت ما با کاهش یک‌میلیون‌و ٢٠٠ هزار بشکه از تولید نفت اوپک هم‌زمان شد و ایران تنها کشوری بود که از کاهش تولید مستثنا شد.

نیلی گفت: در واقع اگر برجام به نتیجه نمی‌رسید امروز یک میلیون بشکه را با قیمت ٤٠ دلار صادر می‌کردیم که ٢٠ تا ٢١ میلیارد دلار درآمد نفتی عاید کشور می‌کرد. معنی این حرف این است که برایند برجام، باعث افزایش یک میلیون بشکه صادرات و دیپلماسی نفتی، نیز باعث اضافه‌شدن ١٨ میلیارد دلار به درآمدهای نفتی کشور شده است.

مشاور اقتصادی رییس جمهور عنوان کرد: اگر درآمد نفتی ما در دامنه ٢٠ تا ٢١ میلیارد دلار قرار می‌گرفت، امسال با شرایط موجود ٣٠ هزار میلیارد تومان کسری بودجه داشتیم که هرطور که تأمین می‌شد، ضررهای بزرگی برای اقتصاد به دنبال داشت. در سناریویی دیگر اگر برجام به نتیجه می‌رسید و ما در اوپک موفق به دستیابی به این توافق نمی‌شدیم، مطمئنا امروز قیمت نفت همان قیمت قبلی بود و چه‌بسا ورود ما با حجم بیشتر به بازارهای جهانی نفت باعث می‌شد که قیمت‌ها با کاهش بیشتری مواجه شود.

به گفه وی در واقع دو اتفاق توأما باعث دستیابی ما به چنین دستاوردی شد؛ نخست به‌نتیجه‌رسیدن برجام و تلاش کارکنان صنعت نفت در افزایش تولید نفت ظرف فاصله بسیار کوتاه و تبدیل تمام افزایش تولید به صادرات و دوم دیپلماسی نفتی. پس، از این نکته به‌سادگی نگذریم و نگوییم که این رشد نفتی است.

3535