گفتني است ارتقاي كيفيت زندگي شهري كه گام نخست آن دارا بودن شهري ايمن است مأموريت اصلي مديريت شهري است. اين مهم در اهداف كوتاه مدت و مناسبتي مديريت شهري (شهرداري، شوراي شهر، وزارت كشور و ...) و در باري به هر جهت گرفتن امور و سهل انگاري هاي شهرنشينان مغفول مانده و منجر به نا ايمن بودن شهر تهران شده است.
نگارنده چندين خاطره از تجارب دوران چهار ساله مديريت پايه شهرسازي در ياد دارد كه ذكر آنها گواه اصالت و صحت اين ادعا است.
ضلع غربي ميدان بهارستان، ساختماني نود ساله از خشت و گل با سه كاربري تجاري واقع شده بود. سازمان زيباسازي شهر تهران در ادامه عمليات پيرايش و آرام سازي پهنه خيابان انقلاب(١٣٩٣-١٣٩٤) اجراي عمليات بهسازي و ساماندهي نما و منظر بهارستان را با جلب رضايت شفاهي مالك و رضايت كتبي كاربري (سرقفلي دار) همراه با عمليات استحكام بخشي نماي بناي ياد شده را در آذر ماه سال گذشته آغاز كرد.
در ميانه بهمن ماه مالك از نگراني دريافت احتمالي صورتحساب هزينه هاي بهسازي و استحكام بخشي مانع ادامه اجراي عمليات موصوف شد.
نگارنده در سمت راهبري پروژه بهسازي با گفتگو با مالك اطمينان دادم كه صورتحسابي دريافت نخواهد كرد و سازمان زيباسازي در اجراي مأموريت اش از محل بودجه سازماني اش در حال بهسازي نماي بافت تهران قديم است. اما مالك زير بار همكاري با ادامه عمليات نمي رفت. ناچار با دادگاه براي اذن مداخله بدون نظر مالك مكاتبه شد.
از زمان انجام مكاتبه تا دريافت مجوز اقدام به ايمن سازي بنا (بدون رضايت مالك) با احتساب تعطيلات نوروزي پنجاه و هشت روز سپري شد. اين در شرايطي رخ داد كه با لايه برداري از جداره كاه گل معلوم شد كه ملات نود و چند ساله ميان خشت ها كاملا به خاك تبديل شده و هر آن بيم آن مي رود كه جداره بر عابران يا ساكنان بنا آوار شود.
نگارنده ناگزير براي رعايت ايمني شهروندان ضمن اطلاع رساني محيطي-ميداني روزانه با هزينه دو ميليون و چهارصد هزار تومان براي تأمين خسارت احتمالي جاني و مالي، شخصا به بيمه پرداختم تا پس از تعطيلات نوروزي از سازمان متبوع دريافت كنم .
بنايي يكصد ساله نبش كوچه جوركش در ضلع جنوبي ميدان بهارستان كه يكي از بناهاي مشمول عمليات بهسازي بود به دليل اختلاف مالك و سرقفلي داران بدون كمينه ايمني رها شد. بناي سه طبقه اي كه روزانه هشتاد تا يكصد تَن به داخل رفت آمد و بيست هزار تَن ديگر از كنار آن بناي نا ايمن گذر مي كنند.
در اسفند ماه سال گذشته در ادامه عمليات بهسازي نما و منظر بهارستان از مشاوران مرمت تقاضا شد براي بهسازي اين نما طرحي را ارايه كنند. پس از دو هفته مطالعه ميداني، گروه مشاوران اعلان كردند به دليل فرسودگي بيش از حد و وجود قنات در زير اين بنا امكان مقاوم سازي و آنگاه بهسازي نما ميسر نيست.
ارديبهشت ماه از شركتي به نام استاتيكال از كشور چك درخواست بررسي بنا و ارايه طرح استحكام بخشي كرديم. شركت استاتيكال پس از يك هفته مطالعه ميداني و بررسي سازه اعلان كرد براي بهسازي نما بهترين راه حل تخريب بنا و اجراي دوباره ساختمان با سازه مدرن است. موضوع را با مالك(شخص حقيقي) در ميان نهادم. مالك ابراز تمايل كرد تا بنا را نوسازي كند اما گفتگو با سرقفلي داران را به من محول كرد. سرقفلي داران نيز از موضوع نوسازي بنا استقبال كردند اما مي گفتند مالك بايد درآمدآانان را براي مدت نوسازي بنا به ايشان بپردازد. مالك مي گفت هر كدام از سرقفلي داران در طول سال كمتر از پنج ميليون تومان به او مي پردازند، چگونه انتظار دارند ماهانه پنج ميليون تومان بابت بازه زماني نوسازي بنا به ايشان بپردازم؟ گفت و گوهاي ما به جايي نرسيد و بهسازي و استحكام بخشي و نوسازي بنا در ميانه دعواهاي حقوقي رها شد.
همين جا مايلم به صراحت اعلان كنم اين بنا فرو خواهد ريخت و حتما بيشترين آسيب جاني را عابران بهارستان متحمل خواهند شد.
ساختمان فرسوده ديگري (بيش از يكصد سال قدمت) نبش خيابان رضي در خيابان شهيد مصطفي خميني واقع شده بود. مدت شش ماه رايزني (و اطمينان دادن از در كار نبودن صورتحساب) به طول انجاميد تا امكان دريافت موافقت استحكام بخشي رايگان بناي موصوف، از واقف دريافت شد.
آنچه در خبرهاي منتشره شده از فرو ريزي ساختمان پلاسكو (نماد بازار مدرن ايران) به نظر مي رسد، اين است كه شهرداري و سازمان آتش نشاني هشدارهاي لازم را به مالك (ان) و بهره برداران اين ساختمان داده اند اما ظاهراً گره حقوقي مالك- سرقفلي دار باعث اين فاجعه شده است و هر كدام مسئوليت را به ديگري احاله مي كنند. البته چنانچه مالك، بنياد مستضعفان و جانبازان باشد كه يك نهاد عمومي است ، نبايستي در اين امور به شيوه كاسبكاران شخصي رفتار مي كرد.
اما اصل ماجرا بنظر نگارنده، تنظيم دوباره معادله حقوقي مالك- سرقفلي دار است. اگرچه شيوه تربيتي ما ايرانيان در سَرسري گرفتن همه چيز حتي نكات ايمني كه در ميزان مرگ و مير ناشي از رانندگي مان كاملاً مشهود است، منجر به بروز اينگونه فجايع غم انگيز مي شود.
نظر شما