نشانه‌های پیروزی آکپارتی در رفراندوم ترکیه

برای کسانی که با تاریخچه ی احزاب سیاسی ترکیه، کودتاها، روند رشد و افول احزاب و شرایط خاص اجتماعی و سیاسی ترکیه آشنا هستند، خوب می دانند که نه تنها پیروزی در انتخابات و تشکیل کابینه و ماندن بر سر قدرت، بلکه حتی کسب یک درصد از آرای مردم، کار سخت و دشواری است.

چرا که حزب و تحزب در ساختار سیاسی و اجتماعی ترکیه، جایگاه و معنای دقیق و روشنی دارد. مردم غالبا اسلامی این کشور، ذاتا سیاسی و تشکیلاتی هستند و نه تنها در حوزه ی ترجیح سیاسی و حزبی، بلکه در فوتبال، موسیقی، توجه به تلویزیون و رسانه ها و دیگر حوزه های زندگی نیز، دلبستگی و شور و اشتیاق خاصی دارند. در این کشور، احزاب، کارتونی و خلق الساعه نیستند و هوادران نیز، بی دلیل و موقت، از حزب خود طرفداری نمی کنند. به خاطر بیاوریم که اندکی پس از قدرت گرفتن ژنرال مصطفی کمال پاشا و تاسیس نظام جمهوری، افراد و چهره هایی همچون ژنرال عصمت اینونو و طیفی گسترده از ملی گرایان متعصبی که دور مصطفی کمال حلقه زده بودند، برای مدتی طولانی، اسلام و اسلامیون را به حاشیه راندند و «حزب جمهوری خلق» (CHP) به عنوان میراث آتاترک و به عنوان یک حزب لاییست- کمالیست و سوسیال دموکرات، به مدت چندین دهه در ساختار نظام تک حزبی، به معنای دقیق کلمه، قدرت را یک قبضه در اختیار داشت و نه تنها اسلام گرایان، بلکه جریانات دیگر نیز فرصت ظهور و بروز نداشتند.

زمانی که چهره ای همچون پروفسور نجم الدین اربکان، دانشمند علم مکانیک، که موقعیت طلایی خود را در صنایع موتورسازی خودروهای نظامی آلمان رها کرده و در ترکیه به دنبال جریان سازی در مسیر اسلامی و ضدغربی، قدم برداشت، چندین سال طول کشید تا درخت فعالیت های او به ثمر بنشیند و نهایتا در سال 1997 میلادی، با یک کودتای بی سر و صدا، به راحتی او را کنار گذاشتند. اما شاگردان او، یعنی عبدالله گل، رجب طیب اردوغان، بلنت آرنچ و دیگرانی که حزب عدالت و توسعه را در سال 2001 میلادی تاسیس کردند، از نخستین رقابت انتخاباتی خود تاکنون، در کلیه ی انتخابات های سراسری، شهرداری، رفراندوم و ریاست جمهوری، پیروز نخست بوده اند.

البته آنان، این پیروزی را آسان به دست نیاورده اند و سازماندهی دقیق، تبلیغات هوشمندانه و اثرگذار، کادرپروری و تعصب برای کنار نهادن رقیب و تلاش برای حفظ پیروزی، از مهم ترین اهداف سران این حزب بوده است. در کنار آن که، حزب عدالت و توسعه، اسلام گرایان و طیف محافظه کار جامعه ی ترکیه را به متن زندگی، سیاست و اقتصاد بازگردانده و به آنها قدرت بخشیده است، در حوزه های مهمی همچون رفاه، اقتصاد، خدمت گذاری اجتماعی و در یک کلام، در معادلات مرتبط با کارآمدی دولت، موفق عمل کرده و ترکیه را سامانی دوباره بخشیده است و طیف گسترده ی اسلامگرایان هوادار اردوغان، نمی خواهند این موقعیت طلایی را به یک باره از دست بدهند و می توان گفت، میثاق و پیمانی خاص بین آنان و حزب عدالت و توسعه وجود دارد. البته در همین جا باید گفت، این میثاق، مشخصا ارتباط دقیقی به علاقه ی وافر مردم ترکیه به شخص رجب طیب اردوغان دارد و شاید همین نکته، یکی از مهم ترین پاشنه آشیل های حزب عدالت و توسعه است. چرا که سرنوشت این حزب، با اردوغان گره خورده است و برخی شواهد و مصاد یق روشن، حاکی از آن است که اگر اردوغان در میدان نباشد، افول حزب عدالت و توسعه، ناممکن نیست.

بنابراین، یکی از دلایل و زمینه هایی که می تواند در رفراندوم پیش رو، به پیروزی حزب عدالت و توسعه بیانجامد، سنّت تداوم پیروزی های گذشته و محبوبیت خاص اردوغان است. حزب عدالت و توسعه، به طور سنتی، حمایت و اعتماد بیش از چهل درصد مردم ترکیه را در اختیار دارد و این میزان، در شرایط خاص، به چهل و پنج درصد نیز می رسد. اما در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه، دیدیم که اردوغان، نزدیک به 51 درصد آرای مردم را به دست آورد و این واقعیت، نشان داد که محبوبیت اردوغان در ترکیه، بیش از محبوبیت حزب اوست و در بزنگاه های سیاسی خاص، بخشی از اسلامگرایان ترک و کُرد طیف های مخالف حزب عدالت و توسعه نیز، حاضرند به خاطر اردوغان، ولو به ضکل موقت، از خواسته ها و توصیه های حزب خود فاصله بگیرند و رای خود را به نفع حزب عدالت و توسعه به صندوق بیاندازند. به عنوان مثال، در انتخابات ریاست جمهوری، دیدیم که بخشی از هواداران حزب حرکت ملی (MHP) که دل خوشی از اکمل الدین احسان اوغلو نامزد مورد حمایت حزب خود نداشتند، به اردوغان رای دادند و در انتخابات سراسری اخیر نیز، بخش قابل توجهی از کردهای اسلام گرا، در تقابل با سیاست های خشونت محور پ.ک.ک، به حزب عدالت و توسعه رای دادند.

در رفراندوم پیش رو، حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچلی، به صورت تمام قد از اردوغان حمایت می کند. این حزب بین 10 تا 12 دردصد از ارای مردم ترکیه را در اختیار دارد و اگر حتی فقط نیمی از هواداران حزب، درخواست باغچلی را لبیک گفته و رای «آری» در صندوق بیاندازند، نتیجه ی مطلوب حزب عدالت و توسعه، به دست می آید.
نظرسنجی های شرکت های معتبری که در چند روز اخیر در ترکیه دست به نظرسنجی حضوری و تلفنی زده اند، نشان می دهد که در شرایط کنونی رقمی در حد 55 درصد از مردم این کشور، به رفراندوم رای «آری» می دهند و اردوغان به رویای خود، برای تغییر نظام سیاسی، نزدیک شده است.

همچنین باید این موضوع را نیز در نظر گرفت که مواضع تند چند کشور اروپایی از جمله آلمان، هلند، دانمارک و اتریش در برابر ترکیه، عملا نتیجه ی عکس داده و به احتمال قوی، بخش قابل توجهی از دو میلیون و نهصد و پنجاه و هشت هزار شهروند ترکیه ای واجد شرایط رای دادن مقیم اروپا، رای خود را به نفع اردوغان و یاران او، به صندوق بیاندازند.
جمع بندی شرایط بالا، نشان می دهد که به احتمال قوی در رفراندووم پیش رو، اردوغان و حزب عدالت و توسعه، بین 55 تا 58 درصد از آرای موافقین را به دست می آورند.