دستاورد انتخابات ایران؛ الزام ترامپ به اجرای برجام

تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای کشورمان، پس از توافقنامه هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های جهانی، موسوم به برجام و در زمان باراک اوباما، رئیس جمهور سابق آمریکا لغو شد. از آن به بعد مقامات آمریکایی هر ۹۰ روز میزان پایبندی ایران به تعهدات برجام را مورد بررسی قرار می‌دهند تا برمبنای آن، لغو تحریم‌های ایران را تمدید کنند. با این وجود که از زمان روی کار آمدن ترامپ، برای اولین بار است که تمدید لغو این تحریم‌ها اجرا می‌شود.

ترامپ در دوران کارزار انتخاباتی خود به شدت از برجام انتقاد کرده بود و برجام را "بدترین" توافق ممکن خوانده بود که به منافع آمریکا و متحدانش لطمه می زند. او بارها گفته بود که این توافق را لغو خواهد کرد و مشاورانش نیز پس از پیروزی او در انتخابات، از مذاکره مجدد بر سر برخی از مفاد این توافق سخن می گفتند. بنابراین با وجود چنین رویکردهای خصمانه ای، انتظار نمی رفت دولت ترامپ به برجام پایبند بماند و لغو تحریمهای هسته ای را تمدید کند؛ اما چه شد که ترامپ تندرو نیز به سمت اجرای برجام سوق داده شد؟

به نظر می رسد اتخاذ چنین رویکردی از سوی دولت او، در فضای سیاسی داخلی آمریکا، برخورد جامعه بین المللی و نیز واکنشها و رویکردهای ایران ریشه دارد. در رابطه با عرصه داخلی آمریکا باید گفت بر خلاف اوباما و همسرش، دونالد ترامپ و خانواده اش با حرف و حدیثهای بسیار وارد کاخ سفید شدند و جامعه آمریکا تا مدتها پس از اعلام نتایج انتخابات، صحنه شورشها و اعتراضات بخشهایی از جامعه بود که ترامپ را نماینده واقعی خود نمی دانستند و از پیروزی او شگفت زده و ناراحت بودند. بنابراین ترامپ با مشروعیتی حداقلی کار خود را به عنوان رئیس جمهور آمریکا آغاز نمود و این امر قدرت مانور او را برای انجام اقدامات جنجالی کاهش می داد. در ضمن بخشهای گسترده ای از جامعه آمریکا و همچنین تحلیلگران و اندیشمندان این کشور، توافق با ایران را اقدامی صحیح و عقلانی و منطبق بر منافع متقابل می دانند و بنابراین ترامپ می دانست که در صورت لغو برجام، فضای متشتت و ناآرام آمریکا را چه بیشتر متلاطم خواهد ساخت.

از سوی دیگر جامعه بین المللی نیز نه تنها برای ترامپ به عنوان فردی بی تجربه در سیاست و معروف به عملکردهای غیر اخلاقی، احترام و اعتباری قائل نیست؛ بلکه به طور مشخص در رابطه با لزوم پایبندی به برجام، در کنار ایران قرار گرفت و آمریکا را از لغو یکجانبه برجام به عنوان یک توافق بین المللی، بر حذر داشت. بدین ترتیب ترامپ که در عرصه داخلی قدرت مانوری نداشت، در عرصه بین المللی نیز چراغ سبزی از سوی جامعه بین المللی دریافت نکرد و به این جمع بندی رسید که در صورت شنا کردن بر خلاف جریان آب، بیش از وضعیت کنونی منزوی خواهد شد.

اما در این میان، رویکرد ایران به برجام، شرایط سیاسی داخلی کشورمان و نیز موضع گیری مقامات کشورمان پیرامون برجام نیز در تصمیم ترامپ مؤثر بود. ایران پس از ارائه نمایش بی نظیری از موفقیت فرایند مذاکره و دیپلماسی برای حل یک اختلاف بین المللی که به توافقی بین المللی نیز منجر شد، مجدانه مسیر اجرایی ساختن این توافق بین المللی(برجام) را در پیش گرفت و خود را به عنوان بازیگری فعال و مثبت در عرصه بین المللی معرفی نمود. گزارشهای آژانس بین المللی انرژی اتمی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز همواره پایبندی کشورمان به برجام را تأیید می نمود. از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران در واکنش به شعارهای تند ترامپ در قبال برجام، هم در دوران تبلیغات ریاست جمهوری و هم پس از برگزیده شدن او به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده، بارها اعلام نمود که به برجام پایبند است و هرگز آن را نقض نخواهد کرد؛ اما اگر طرف مقابل آن را پاره کند، ایران آن را آتش می زند.

ارسال چنین پیام قاطعی همراه با انتقادات و فشارهای فراوانی که از سوی منتقدان روحانی به دلیل امضای برجام بر دولت او وارد می شد، نشانگر آن بود که در عرصه داخلی ایران نیز هستند گروههایی که به نقض برجام و لغو آن تمایل دارند و تنها منتظر حرکت اشتباه رقیب هستند. در نتیجه، دریافت چنین پیامهایی سبب رویکرد احتیاط آمیز ترامپ و تمدید لغو تحریمها از سوی او گردید. حال با انتخاب مجدد دولت تدبیر و امید، دیدگاه قاطبه مردم ایران نسبت اقدامات دولت یازدهم و از جمله امضای برجام بیش از پیش آشکار شده و مردم ایران با حضور میلیونی خود پای صندوقهای رأی و انتخاب مسیر تعادل و تعامل نشان دادند که خواهان چه نوع سیاست خارجی و مناسباتی با جامعه جهانی هستند. بنابراین شکل گیری چنین فضایی در جمهوری اسلامی ایران پس از انتخابات، تیر خلاص را به تلاشهای ایران هراسانه ترامپ و دولتهای همدست و حامی آن زد و نقض برجام را بیش از پیش برای دولت آمریکا سخت و پر هزینه نمود.