سِر سعدی در کلام دیگران

«خبرجنوب» نوشت: یک استاد دانشگاه گفت: عرفان سعدی برای سازندگی یک فرد نیست بلکه برای بشریت است.

شیراز در همه سال ها، ماه ها، روزها، ساعت ها، ثانیه ها و حتا تک تک لحظه هایش رنگ و بوی سعدی و حافظ را در خود دارد، یادروز این دو شاعر بزرگ هم بهانه ای است تا بیشتر یادمان بیاید در اتمسفری نفس می کشیم که سرشار از بوی عطر گلستان سعدی و دلارایی غزلیات حافظ است. آن گاه که در بوستان سعدی قدم می زنیم و برگ عیشی می چینیم از آنچه شیخ اجل برایمان به ارمغان آورده، حافظه مان باز هم از حافظ خالی نیست و نیک اقبالی و نکوفالی خود را در تک تک غزل های شیرین و شیوای این نادره ایام جستجو می کنیم. سعدی را عموم اساتید سخن ساز و سخن پرداز افصح المتکلمین می دانند، یگانه ای که نیش قلمش نوش آفرین روان های سرگردان و شیفته در وادی اخلاق، عرفان، ادب، سیاست، اجتماع و پند و اندرز است. او واژه ها را در غنا با قناعت انتخاب کرده تا از پرگویی پرهیز کند، سهل گفته اما هنوز هم ممتنع باقی مانده؛ گفتن و شنیدن از سعدی بی شک از زبان برگزیدگان حوزه ادبیات و علوم انسانی این مرز و بوم در کام هر مخاطبی شیرین تر است علی الخصوص که این سرآمدان به بهانه بزرگداشت این شاعر بی نظیر در محفلی گردآمده باشند تا از آنچه کمتر به گوش و هوش ما از سعدی رسیده سخن بگویند.
برهمین اساس صبح روز گذشته، نشست علمی یادروز سعدی با حضور استاداني همچون کوروش کمالی سروستانی، جعفر مؤید شیرازی، اصغر دادبه، مصطفی ملکیان، محمدرضا خالصی، بهرام گرامی، محمدجواد ادبی و عبدالرضا مدرس زاده در مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس برگزار شد تا هر کدام پرده سری از اسرار سعدی در گلستان، بوستان و غزلیات را کنار بزنند و به ترتیب موضوعاتی همچون «سعدی و اخلاق دوستی»، «از کوچه تا بوستان»، «زیبایی و عشق در نگاه سعدی»، «اخلاق سعدی»، «تأثیر پذیری سعدی از ابوحیان توحیدی شیرازی»، «گل و گیاه در شعر سعدی» و «سعدی و پیرایش معشوق ترکستانی» را در معرض اندیشه علاقه مندان به این شاعر بزرگ قرار دهند.
بر این منوال و در ابتدای این نشست، کوروش کمالی سروستانی، دوستی را به عنوان یکی از مسايل اساسی برای سعدی مورد اشاره قرار داد و گفت: این واژه بیش از ۱۰۷۰ بار در آثار سعدی قابل مشاهده است و این نشان می دهد، دوستی برای او اهمیت ویژه دارد.
دبیر ستاد بزرگداشت سعدی، با بیان این که این شاعر صاحب نام در شکل اندیشه و روایتش از دوستی، نیم نگاهی به فلسفه مشایی ابن سینا و اشراق سهروردی دارد، گفت: این در حالی است که هر دوی آنها ریشه در نگاه ارسطو و افلاطون دارند. مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس، با اشاره به این که نگاه سعدی به دوستی می تواند از راهکارهای اساسی همدلی، رشد و عدل در جامعه باشد، ابراز داشت: نگاه کلاسیک سعدی به دوستی در زمانه امروز که آدمیان از فقدان دوستی رنج میبرند، ستیزهگر شده اند و سخن درشت میگویند، دارای اهمیت بسیاری است.
در ادامه این نشست، جعفر مؤید شیرازی از اساتید صاحب نام حوزه ادبیات نیز با اشاره به مشکلاتی که در زمینه نسخه برداری و کتابت در تصحیح آثار سعدی پدید میآید، گفت: محققان و پژوهشگران در مواجهه با متونی که اصالت آن ها مشکوک و یا حتی اشتباه است، باید دقت بیشتری داشته باشند. وی در همین ارتباط به واژه سمیلان در بیت مشهور «سمیلان چو بر مینگیرد قدم؛ وجودی است بیمنفعت چون عدم» اشاره کرد و گفت: این واژه در قالب تصحیح هايی که بر سعدی انجام شده، صحیح نیست و شخصاً به این نتیجه رسیدهام که واژه صحیح این بیت، سلیمان است. مؤید شیرازی با بیان این که نگارش کلمات بدون نقطه گذاری در میان پیشینیان نوعی هنر به شمار می آمده، گفت: آن گونه که مشخص است در آیین دبیری نیز نقطهگذاری را نوعی نقص برای کاتب میدانستند. در عین حال باید توجه داشت که کاتب الزاماً ادیب نیست و غلط گیری های او عمدتاً بدون صلاحیت علمی و ادبی بوده و همین باعث بروز مشکلاتی برای مصححان شده است.
وی برای رفع این مشکل پیشنهاد استفاده از تصحیح قیاسی را مطرح کرد و گفت: این تصحیح روشی برای پیشگیری از مشکلات خط در نسخ است و کسی باید آن را پیگیری کند که صلاحیتش را داشته باشد، زیرا متونی که امروز به دست ما رسیده دارای اشکالاتی است که می توان آن ها را با تصحیح قیاسی رفع کرد.
اصغر دادبه، استاد فلسفه اسلامی و ادبیات عرفانی دانشگاه علامه طباطبایی دیگر سخنران نشست علمی یادروز سعدی بود که معتقد است شیخ اجل در کلام خود روشی را برای شناسایی ارتباط بین عشق و زیبایی عرضه کرده و آن دیدن روی زیبا است که با عنوان نظربازی نیز شناخته می شود. وی با بیان این که از سخنان سعدی می توان دریافت او به تجارب افلاطونی و ارسطویی در زمینه زیبایی نظر دارد، گفت: در اندیشه او زیبایی، علت و عشق، معلول است.
به گفته این استاد برجسته، تجربه سعدی از عشق و زیبایی، تجربه ای است که انسان ساز و آگاهی بخش است و با دانایی در نهایت به هنر می انجامد.
سخنران پایانی بخش اول نشست علمی سعدی، استاد مصطفی ملکیان بود. این فیلسوف معاصر بررسی شخصیت شاعرانه سعدی و هر شاعر دیگری را از دو جنبه فرم و محتوا امکان پذیر دانست و گفت: در هر دو جنبه فوایدی برای مخاطب وجود دارد چرا که آن هنگام که درگیر فرم هستیم، لذت میبریم و آن هنگام که با محتوا سروکار داریم به آموختههای خود در خصوص چگونه زندگی کردن می افزاییم. وی با بیان این که اخلاق را در 4 گونه مختلف می توان مورد بررسی قرار داد، ابراز داشت: اخلاق یا نقلی(تعبدی) است یا عرفانی یا فلسفی و یا مصلحت اندیشانه، اما آنچه که سعدی از اخلاق ارایه می کند، بخش مصلحت اندیشانه آن است که با فهم عرفیِ ما سازگاری دارد و به عنوان یک ضرورت برای جامعه ما مورد نیاز است.
ملکیان با اشاره به این که جامعه امروز باید به اخلاق سعدی بازگردد، گفت: وقتی که در اخلاقیات کم کار و در شعار پرکار هستیم، ضرورتاً باید به اخلاق سعدی برگردیم.
در ادامه این نشست و در آغاز بخش دوم برنامه های علمی یادروز سعدی، شمس لنگرودی شاعر نام آشناي معاصر نیز در سخنان کوتاهی از «شاعرانگی های سعدی» سخن گفت و حاضران در مراسم را میهمان بخشی از سروده های خود کرد.
وی با بیان این توصیف که فرهنگ شاعرانه ادب فارسی در سعدی شناور است، گفت: هماره تلاش کرده ام برای سرودن شعر سهل و ممتنع از حافظ و سعدی الهام بگیرم.
پس از شعرخوانی شمس لنگرودی، محمدرضا خالصی، از استادان دانشگاه در سخنانی درباره تأثیرپذیری سعدی از ابوحیان توحیدی شیرازی، ظهور گلستان در قرن هفتم را به مثابه گشایش بابی جدید در نثر فارسی دانست و گفت: گلستان کتابی است که سرمشق بسیاری از نویسندگان شد اما آن ها در تقلید از آن هم ناکام بودند.
وی با بیان این که سعدی تنها شاعری است که در نظم و نثر در اوج قرار دارد، ابراز داشت: نثر پیش از سعدی بسیار مصنوع و سخت بود اما سعدی توانست بدون وجود این ایرادات، نثری را از خود به یادگار بگذارد که امروز آن را به عنوان «سهل ممتنع» می شناسیم.
خالصی در بخش دیگری از سخنان خود ابوحیان توحیدی شیرازی را به عنوان بزرگ ترین اندیشمندان قرن چهارم هجری که با همه علوم عصر خود آشنایی داشته، معرفی کرد و گفت: او را بزرگ ترین نثر نویس ادبیات عرب می دانند که توانسته نثر عربی را از قهقرایی که در آن گرفتار بوده است نجات دهد.
این استاد دانشگاه با طرح این پرسش که با وجود فاصله زمانی بین ابوحیان و سعدی می توان گفت که سعدی از آثار او بهره مند شده است، یا خیر، گفت: به جرأت می توان گفت که سعدی ابوحیان را می شناخته و از آثار او بهره برده است چرا که در آن زمان که سعدی در نظامیه بوده، یاقوت حموی در کتاب معروف خود 47 صفحه را به معرفی ابوحیان و آثارش اختصاص داده، موضوعی که در مورد کمتر شخصی در آثار یاقوت دیده شده است.
سومین سخنران بخش دوم نشست علمی یادروز سعدی، بهرام گرامی بود. مؤلف کتاب «گل و گیاه در هزار سال شعر پارسی»، گفت: بیشترین تشبیهات گل و گیاه در ادبیات فارسی برای نرگس شده و گیاهان دیگری مانند بنفشه، شقایق، لاله، انار، نیلوفر، نی شکر، شکوفه، سرو و... از دیگر نمونه هایی هستند که مورد استفاده شاعران متأخر و متقدم قرار گرفته اند.
وی در ادامه سخنان خود نمونه هایی از شعر سعدی که در آن اسامی گل ها و گیاهان مختلف وجود دارد را قرائت و تفسیر کرد.
محمدجواد ادبی نیز در ادامه این نشست به بیان ویژگیهای عرفانی سعدی پرداخت و گفت: سعدی در زمره کسانی است که از عرفان کارکردی برخوردار است و عارفانگی را زندگی می کند.
به گفته وی، اگرچه سعدی را نمی توان در زمره عارفان طراز اول قرار داد اما عرفان سعدی در وجود خودش تبلور کامل دارد و به همین دلیل سخنش برای مردم گیرایی دارد.
ادبی با اشاره به این تعریف ابن عربی که عارف را کسی می داند که عرفان در شخصش اثر کرده، گفت: این اتفاق برای سعدی افتاده و عرفان او برای سازندگی یک فرد نیست بلکه برای بشریت است.
آخرین سخنران نشست روز گذشته عبدالرضا مدرسزاده بود که به تشریح مختصات و مشخصات معشوق در شعر سعدی پرداخت. وی با بیان این که سعدی به مدد اخلاق، حکمت، جوهره ایرانی و پشتوانه های قوی خود موفق شد غزل عاشقانه را از فضای متعفن دربار غزنوی و سلجوقی نجات دهد، اظهارداشت: سعدی با غزل های عاشقانه خود خدمت بزرگی را برای فرهنگ و باورهای ما انجام داده است.
گفتنی است در حاشیه این نشست، شماره پنجم دوفصلنامه تخصصی سعدی شناسی نیز با مقالاتی از محمد جعفر امیر محلاتی، کاوه بهبهانی، جویا جهانبخش، اصغر دادبه، احمد سمیعی، فاطمه علیزاده، ابوالقاسم فروزانی، یدا... کابلی خوانساری، کورش کمالی سروستانی، آزاد محمودی و ضیا موحد رونمایی شد. همچنین نمایشگاه سعدی در گذر زمان با 36 عکس و سند از مجموعه داران خصوصی درباره آثار و عکسها و آرامگاه سعدی در نگارخانه تاروپود تا امشب برپاست که علاقه مندان می توانند از ساعت 10 تا 13 و 16 تا 22 برای بازدید به این نگارخانه مراجعه کنند.
این در حالی است که نمایشگاه آثار خوشنویسی از اشعار سعدی دیروز در تالار مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس کار خود را آغاز کرد.

 

46

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 771497

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 15 =