انحلال سازمان مدیریت غیرمنطقی بود

پویا دبیری مهر: تعطیلی سازمان برنامه و بودجه با مخالفت و انتقادات برخی از صاحب‌نظران مواجه شد. آن زمان اما احمدی‌نژاد نگفت که این اقدام وی متأثر از اندیشه‌های شهید رجایی است. موسم دهمین دوره انتخابات که فرا ‌رسید، احمدی‌نژاد در قزوین اعلام کرد که آن فکر الهام‌گرفته از اندیشه‌های شهید رجایی بوده است. اما پای آمریکایی‌ها هم به این ماجرا کشیده شد، چه آنکه احمدی‌نژاد گفت: سازمان برنامه توسط آمریکایی‌ها در سال 1328 تأسیس شد و بالطبع چون توسط آمریکایی‌ها تأسیس می‌شود بنابراین در جهت پیشبرد اهداف آنان هم بوده است. افرادی که در سازمان برنامه کار می‌کردند بسیاری از آنهاانسان‌های پاکی بودند اما مبنای برنامه‌ریزی سازمان برنامه وارداتی، اقتباسی بود از غرب و از آن سوی مرزها منتقل می‌شد. بالطبع وقتی سازمانی توسط آمریکایی‌ها ایجاد می‌شود، اهداف آن به جز نابودی اقتصادی و جلوگیری از رشد و توسعه کشور چیز دیگری نبوده است. احمدی‌نژاد در سخنرانی‌های خود پیرامون انگیزه‌اش از انحلال سازمان برنامه و بودجه ادامه می‌دهد: از دل این سیاستگذاری‌ها بود که شش برنامه خانمان‌برانداز طاغوت درآمد که یکی از آنها باعث نابود شدن کشاورزی خودکفای ایران و نیز آسیب زدن به فرهنگ آرمانی ملت ما و به ذلت کشیدن ملت ایران در برابر قدرت‌های جهانی بود.

احمدی‌نژاد راجع به شهید رجایی می‌گوید: باید به روح بلند شهید رجایی آفرین گفت، چرا که وقتی مسئول اداره کشور تصمیم گرفت سازمان برنامه و بودجه را به طور کامل منحل کند و سازمان جدیدی بر مبنای فرهنگ ایرانی و اسلامی و اندیشه دینی پایه‌گذاری کند. اما در این بین و درحالی که سناریوی انحلال سازمان مدیریت به دوش شهید رجایی گذاشته می‌شود، وزیر کابینه شهید رجایی وارد میدان می‌شود و انگشت اتهام را به سوی میرحسین موسوی می‌برد. ‌نعمت‌زاده که وزیری صنایع دولت میرحسین موسوی را در کارنامه خود دارد، در واکنش به این که طرح انحلال سازمان برنامه و بودجه در زمان شهید رجایی مطرح شد، می‌گوید: تا آنجا که من به عنوان وزیر کابینه شهید رجایی اطلاع دارم، چنین چیزی نبوده، طرح انحلال این سازمان در دولت میرحسین موسوی مطرح شد.

اما در این بین و برای بررسی دقیق‌تر ماجرای انحلال سازمان مدیریت، کمتر کسی چون مرتضی الویری می‌تواند وقایع آن روزها را بیان کند. چه آنکه وی 4 سال معاون سازمان برنامه و بودجه در زمان نخست‌وزیری میرحسین موسوی بوده است. وی در گفت و گوی اختصاصی با خبر می‌گوید: اساساً هیچ‌گاه بحث انحلال مطرح نبوده است و فقط بحث بر سر اصلاح ساختار بوده است.

محمود احمدی‌نژاد چندی پیش در خصوص انحلال سازمان مدیریت اعلام کرد که انحلال این سازمان طرح شهید رجایی بوده است و بعد از این اظهار نظر اعلام شد که میرحسین موسوی نیز طرح انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی را در دستور کار داشته است. جنابعالی آن زمان از نزدیک درگیر ماجرای‌های پیرامون این سازمان بوده‌اید. ماجرا از چه قرار بود؟
من در زمان شهید رجایی و در مجلس اول شورای اسلامی رئیس کمیسیون صنایع و معادن بودم، در عین حال در مورد بسیاری از فعالیت‌های شهید رجایی به دلیل رفاقت و نزدیکی که با ایشان داشتم مطلع بودم و در جریان تفکرات و تصمیم‌های ایشان بودم. مطلقاً شهید رجایی معتقد به انحلال سازمان مدیریت نبود و به طور قطع اعلام می‌کنم که این یک تهمت به شهید رجایی است و ایشان هرگز به دنبال انحلال سازمان مدیریت نبودند. در یک مقطعی تعویض مدیریت صورت گرفت و آقای خیر به ریاست این سازمان برگزیده شد و بعد از ایشان هم دکتر بانکی رئیس سازمان برنامه و بودجه شد. در هیچ مقطعی بحث تعطیلی سازمان مدیریت نبود. من تصور می‌کنم که آقای احمدی‌نژاد برای گریز و فرار از تبعات این اشتباه بزرگ خود سعی کرده پای شخصیت وزین و بزرگی چون شهید رجایی را به این ماجرا بکشاند.

در زمان نخست‌وزیری آقای میرحسین موسوی هم بحث انحلال سازمان برنامه بودجه نبود؟

در زمان میرحسین موسوی هم چنین تصمیمی مطرح نبود. فقط شکل حقوقی سازمان مدیریت تغییر جزیی پیدا کرد. در یک مقطعی طبق مصوبه مجلس سازمان برنامه و بودجه تبدیل شد به وزارت برنامه و بودجه و دلیل آن هم این بود که مجلس اشتیاق داشت که رئیس سازمان برنامه و بودجه وزیر باشد که مجلس بتواند از وی سؤال کند. اما بعد از مدتی وزارت برنامه و بودجه تغییر کرد و شد سازمان مدیریت و برنامه ریزی.

البته دولت در توضیح موضوع انحلال سازمان برنامه و بودجه همان زمان اعلام کرد که این سازمان منحل نشده و در یک معاونت ادغام شده است و با تغییر نام همان عملکرد سازمان برنامه را خواهد داشت. به نظر شما این تغییر فقط یک تغییر در نام و عنوان بود یا برنامه‌های این سازمان هم تحت‌الشعاع قرار گرفت؟

انحلال سازمان عملی است اما غیرمنطقی و ناعادلانه است. عملی از این بابت که خوب می‌بینید این کار را انجام دادند، به اعتقاد من این کار غیر قانونی بود، چرا که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هم نامش در قانون اساسی آمده است، و در بسیاری از قوانین کشور ما این سازمان به عنوان یک دستگاه اجرایی و برنامه‌ریز مستقل وجود داشته است. اما این تصمیم غیرمنطقی است از این حیث که وقتی این سازمان را که باید ناظر بر تشکیلات دستگاه‌های اجرایی از جمله ریاست جمهوری باشد، وقتی زیر نظر رئیس‌جمهور قرار می‌گیرد همه هزینه‌های انجام شده که طبق نظر رئیس‌جمهور و سلیقه معاونان انجام می‌شود، همگی مهر تأیید می‌خورد، در آن زمان که من معاون سازمان برنامه و بودجه بودم، ریاست جمهوری پیشنهاداتی را به سازمان برنامه ارائه می‌داد، اما مورد موافقت سازمان قرار نمی‌گرفت. انحلال سازمان برنامه و بودجه و ایجاد یک معاونت کوچک و گوش به فرمان رئیس‌جمهور در واقع واگذار کردن کلیه تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی از یک سازمانی با چند صد نفر کارشناس با تجربه، به شخص آقای احمدی‌نژاد است که نه بر مبنای نظر کارشناسی بلکه بر مبنای مرید و مرادی زیر نظر ایشان کار می‌کند.

انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی چقدر به کشور ضربه زد؟

شاید اگر بخواهیم بزرگ​ترین اشتباهات دولت احمدی‌نژاد را فهرست کنیم، بزرگ​ترین اشتباهی که ایشان در دوره ریاست جمهوری انجام دادند، انحلال سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی بود. چرا که با تعطیلی این سازمان میلیاردها دلار سرمایه ارزی کشور هرز رفت. بسیاری از پروژه‌ها به قیمت بالاتر انجام شد. سیستم نظارتی بر فعالیت پروژه‌ها از بین رفت. امکان ارزشیابی فعالیت‌های اقتصادی کشور سلب شد، چرا که تنها دستگاهی که متولی این کار بود و طبق قانون مصوب 1351 باید چهار عمل اصلی برنامه ریزی، بودجه‌ریزی، نظارت و ارزشیابی را انجام دهد وظیفه سازمان برنامه و بودجه بود. احمدی‌نژاد سازمانی را منحل کرد که این 4 کار مهم را انجام می‌داد و نتیجه این شد که خسارت‌های بسیار سنگینی به کشور وارد شد. افزایش نقدینگی و تورم، 300 میلیارد دلار مصارف ارزی در مقابل متوسط 6 درصد رشد اقتصادی، نتیجه تعطیلی مغز اقتصادی کشور است.

نظر جنابعالی راجع به اتهاماتی که به کارشناسان سازمان برنامه زده می‌شود چیست؟

درباره اتهام‌هایی که به سازمان مدیریت زدند باید بگویم که اتهام زدن در کشور ما خیلی کار سختی نیست. واقعیت این است که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی از زمان تأسیس دو بار با چالش جدی مواجه شد که هر دو بار هم در زمان‌هایی بود که قیمت نفت بالا رفت و کشور با دلارهای فراوان نفتی مواجه شد.

یک بار سال53 در زمان شاه بود. شاه با افزایش دلارهای نفتی به جای این که این درآمدها را صرف اصلاح ساختارها و کارهای زیربنایی کند می‌خواست آن را صرف امور غیرضروری کند و در این راه سازمان برنامه و بودجه را مانع دید. شاه در این زمان به انتقاد از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی پرداخت و گفت یک مشت کمونیست آنجا جمع شده و چوب لای چرخ می‌کنند. تا جایی که در نهایت رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی را تغییر داد.

در اوایل ریاست جمهوری احمدی‌نژاد هم مجدداً با دلارهای نفتی فراوان مواجه شدیم. باز هم دولت برای صرف این بودجه با مانع سازمان مدیریت مواجه شد. این بار گفتند کارشناسان آمریکایی آنجا همه کاره‌اند. با این تفاوت که این بار کنار گذاشته شدن رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کافی نبود و کل سازمان منحل شد. این سازمان منحل شد تا دست دولت در هزینه کردن‌ها باز شود. دولت بنا دارد که حساب دهی و کنترل و قابل محاسبه بودن بودجه امکان‌پذیر نباشد، به همین دلیل رئیس دولت نهم می‌گوید، می‌خواهد کاری کند بودجه یک دفترچه کوچک و قابل حمل در جیب برای هر ایرانی باشد.

فکر می‌کنید اگر زمانی قرار باشد که این سازمان احیا شود، باید اصلاح ساختاری صورت بگیرد؟ آیا باید سازمان مستقل شود؟

قبل از تصمیم‌گیری آقای احمدی‌نژاد، سازمان مدیریت یک سازمان مستقل بود از نظر انجام وظایف. به عنوان مثال سازمان مدیریت وقتی تصمیم می‌گرفت در زمینه ارائه بخشنامه بودجه، هیچ نهاد یا سازمان یا شخصی در تهیه پیش‌نویس بخشنامه دخالت نمی‌کرد. نهاد وظیفه قانونی خود را انجام می‌داد و و در نهایت با اجماع نظر در هیأت دولت تصمیم‌گیری می‌شد. یا مثلاً در مورد ارائه لایحه، لایحه بودجه را سازمان برنامه و بودجه خودش به صورت مستقل تهیه می‌کرد و در مشورت با دستگاه‌های اجرایی پیش‌نویس لایحه بودجه می‌آمد در هیأت دولت برای تصویب. بنابر این اگر دقت کنیم می‌بینیم که در آن ساختار، رئیس‌جمهور یک رأی را دارد برای تهیه لایحه بودجه و تصویب آن. در حالی که با این ساختار فعلی همه این اختیارات بر عهده رئیس‌جمهور قرار گرفته است. من ایرادی به سازمان مدیریت و چارچوب و جایگاه قانونی آن ندارم. اشکالات جزئی قابل رفع است. نباید به دلیل اینکه دو سه نفر کارشناس غیرمتخصص و متعهد در یک جایی باشند کرکره آن را پایین بکشیم.