علی تبریزی
اگر به ما بگویند از میان یک جمع فردی را که شایسته‌ترین آنها برای سپردن مسئولیت است انتخاب کنیم متر و معیارمان چیست؟ ممکن است هریک از ما ملاکی را بیان کنیم، مثلاً بگوییم عبادتش، اخلاق و رفتارش، سابقه یا مدرک تحصیلی اش، سواد یا فهمش و بسیاری از موارد دیگر.
اما بارها شاهد بوده ایم که افرادی با همین معیارها انتخاب و ناکارآمدی شان هم برای همگان روشن شده است. پس یک جای کار می لنگد! گویا این ملاک ها خیلی هم کارساز نیستند. بسیاری از مسئولین و افرادی که در سال های گذشته به جرم مفاسد اقتصادی و اخلاقی و سیاسی به کشور ضربه زدند سوابق کاری خوبی داشتند، مقید به یکسری از امور عبادی بودند، از مدارک تحصیلی بالایی بهره می بردند، بعضاً سواد و فهم قابل قبولی هم داشتند -این مورد را البته کمتر در بین قشر فوق الذکر شاهد بوده ایم!- اما اینها نتوانستند مانع کج اندیشی و کج رفتاری آنها شوند.
نه اینکه این امور ملاک نباشند، بلکه اتفاقاً همه موارد بالا از ضروریات هستند. لکن در کنار اینها دو صفت باید باشد که اگر فردی با وجود بهره مندی از همه صفات پسندیده از آن دو تهی شود قطعاً به چنین فردی نمی توان اعتماد کرد و به او مسئولیتی سپرد.
امام صادق علیه السلام می فرمایند نه تنها نماز و روزه –که بارزترین عبادات فردی اند- ملاک مناسبی برای شناخت افراد نیستند بلکه ممکن است شما فریب همین ظاهر را بخورید حال آنکه باطن آن فرد چیز دیگری را نشان می دهد.
حضرت فرمودند: «لا تغتروا بصلاتهم ولا بصیامهم، فان الرجل ربما لهج بالصلاة والصوم حتی لو ترکه استوحش ولکن اختبروهم عند صدق الحدیث واداء الامانه.»
«به نماز و روزه افراد فریفته نشوید؛ چرا که شخص گاهی به نماز و روزه عادت کرده که اگر آن را رها کند احساس وحشت می‌کند. اما [برای شناخت افراد]، آنان را با میزان راستگویی و امانتداری بیازمایید.» (کافی، ج۲، ص۱۰۴، ح۲)
باز حضرت در پاسخ کسی که از طول نماز و فراوانی روزه شخصی تعریف می‌کرد فرمودند نگاه نکنید که رکوع و سجود طولانی دارد چه بسا عادت کرده که رکوع و سجود کند و قرائت قرآنش خوب باشد اما اینها دلیل نمی شود. آن‌جا هم امام به همین دو اصل مهم اشاره نمودند:
یک: در گفتار صادق باشد.
دوم: امانت‌دار باشد.
البته این نکته را فراموش نکنیم که اهل بیت علیهم السلام نفرموده اند که نماز نخوانید. مقصود این است که نماز ظاهری دارد و باطنی و آن بخش نماز که بر عملکرد افراد تاثیر دارد باطن نماز است ولی ما فقط ظاهر آن را می بینیم. چه بسا کسی برای ریا و خودنمایی عبادتی را انجام بدهد.
دوستی نقل می‌کرد که یک روز در مسیر رفتن به مسجد بلالِ سازمان صدا و سیما فردی را دیدم که دوان دوان خود را به صفوف نماز می‌رساند. تعجب کردم چون تابه‌حال او را در جماعت ندیده بودم. هنگام اقامه نماز پشت سرش قرار گرفتم و با صحنه تاسف‌آوری روبه‌رو شدم. دیدم آن آقا درست خود را به کنار رئیس وقت صداوسیما رسانده و هنگام انجام افعال نماز دائماً نیم نگاهش به رئیس است! در حقیقت آن فرد اصلاً برای خدا نماز نخوانده، برای خلق خدا خوانده. چه بسا بشود گفت این عبادت نیست، نوعی حقّه بازی است. این نماز اگر از بی‌نمازی بدتر نباشد بهتر هم نیست.
چنین شخصی ممکن است موفق شود با این ظاهرفریبی به پست و منصبی هم برسد. چه بسا افراد دیگری هم که در پوشش نماز و روزه و ظواهر اسلامی به مدیریت هایی رسیده باشند. بعد ممکن است از همان افراد پرونده های منتشر شود که همگان را به تعجب بیندازد در حالی که حقیقت ماجرا این است که آنها از ابتدا هم صلاحیت لازم را برای تصدی مناصب حساس نداشتند. امام صادق (ع) به روشنی دو معیار برای گزینش و شناخت افراد به ما معرفی نمودند. البته خود صداقت و امانت داری نیز نیاز به تبیین بیشتری دارند .
۲۹۲۹
نظر شما