ایران در مسائل منطقه چگونه با روس‌ها هم‌پوشانی دارد؟

دستیار ارشد وزیر امور خارجه معتقد است: تجربه چهار دهه گذشته و تجربه کمتر از یک دهه بحران سوریه به همه بازیگران منطقه نشان داده که مزیت های ویژه سیاسی و امنیتی ایران توسط هیچ یک از نیروهای مدعی در منطقه و بیرون منطقه قابل جایگزینی نیست.

به گزارش ایرنا بحران سوریه در حالی هشتمین سال خود را سپری می کند که در عرصه میدانی ورق به نفع دولت و ملت سوریه برگشته است چرا که امروز بخش اعظم اراضی این کشور از کنترل تروریست ها خارج شده و به جز مناطقی در شمال این کشور باقی ماندن تحت کنترل ارتش سوریه قرار گرفته است.علاوه بر این کشورهایی که در سال های آغازین بحران تحت عناوینی مثل «دوستان سوریه» برای مردم سوریه تصمیم گیری می کردند، امروز یکی یکی در حال بازگشایی سفارتخانه های خود در سوریه هستند.

اگرچه بحث هایی در زمینه شرط و شروط این کشورها برای مشارکت در بازسازی سوریه در ازای دوری از ایران مطرح شد با این حال سفر بشار اسد به تهران و دیدارهای وی با رهبر انقلاب اسلامی و رئیس جمهوری آرزوی این کشورها برای دور کردن دمشق از تهران را بر باد داد.
نکته قابل تامل دیگر نقش آفرینی سه کشور ضامن صلح سوریه در قالب سازوکار آستانه بود که به موازات تحولات میدانی در عرصه سیاسی هم فرایند بازسازی سوریه را هم پیگیری کردند به طوری که در سال گذشته سه نشست در سطح سران در روسیه، ایران و ترکیه برگزار شد.در این بین ناظران مسائل منطقه نحوه تعامل سه کشور بویژه همکاری های تهران و مسکو در ادامه این روند را زیر نظر داشتند.

در یکی دو سال اخیر در محیط پیرامونی بحران سوریه تغییرات مهمی رخ داده است؛ از یک سو با تغییر دولت در آمریکا شاهد اتخاذ رویکردهای جدیدی از سوی این کشور در خاورمیانه و بویژه سوریه هستیم و از سوی دیگر با اضمحلال گروه تروریستی- تکفیری داعش عملا موارد هم پوشانی های ایران و روسیه در سوریه تغییر کرده است. اینها موضوعاتی بود که در گفت و گو با «حسین جابری انصاری» دستیار ارشد وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد ایران در مذاکرات آستانه درباره آن گفت و گو کردیم.موضوع دیگر گفت و گو با این دیپلمات ارشد کشورمان، سفر بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی به روسیه و اعلام تشکیل کارگروهی برای خروج نیروهای نظامی از سوریه بود که در روزهای پایانی سال گذشته انجام شد.

یکی از مواردی که شما همواره در صحبت هایتان درباره تعامل ایران و روسیه در سوریه مطرح می‌کنید بحث همپوشانی منافع هست.الان هم پوشانی منافع دو کشور نسبت به گذشته کمتر شده یا بیشتر؟

جابری انصاری: فکر نمی‌کنم پیشرفت یا پسرفت بزرگ و قابل توجهی اتفاق افتاده باشد. محور اساسی همکاری مشترک اساسی ایران و روسیه حفظ دولت مرکزی سوریه و عدم سیطره جریان‌های تروریستی- تکفیری بر سوریه بود.در مقطعی شاید حدود 70 درصد خاک سوریه از سلطه دولت مرکزی خارج شد و یک وضعیت خطری برای موجودیت دولت مرکزی وجود داشت و خطر تروریسم هم خیلی برجسته بود. در آن مقطع ما شروع کردیم و بر ورود روسیه به سوریه اقدم بودیم. روس ها همانطور که در لیبی هم تردید داشتند و تماشاگر شدند، در سوریه هم در یکی دو سال اول دچار تردید بودند که چه خواهد شد، چه باید بکنند و چه نباید بکنند. اما ایران از همان ابتدا ایستاد و انتخاب خود را انجام داد و سرمایه گذاری خود را هم کرد. روس ها با تردید و با فاصله ای بعد از ما وارد شدند و از آن مقطع به بعد شرایط خاص سوریه همپوشانی روشن و ملموسی بین دو کشور ایجاد کرد.

در یک سال اخیر شرایط قبلی معکوس شده و تقریباً 70 درصد خاک کشور در سیطره دولت مرکزی قرار گرفته است.اما هنوز خطر تروریسم و مشکلات مربوط به تمامیت ارضی سوریه بویژه در صفحات شمالی وجود دارد و همکاری ایران و روسیه هم ادامه دارد. به طور طبیعی بر بستر این واقعیت ها این همپوشانی سیر طبیعی خود را خواهد داشت. نه اینکه تحول ملموسی اتفاق نیفتاده اما سیر تحول روی زمین در میزان حجم و عمق همپوشانی ما تاثیر دارد و به هر میزان دولت مسلط تر می شود، موضوع همکاری ما تخفیف پیدا می‌کند.

 با از بین رفتن داعش همپوشانی کمتر نمی‌شود؟

جابری انصاری: این موضوع بعنوان یک موضوع اصلی همپوشانی خاتمه می یابد.


آیا موضوع جدیدی اضافه نمی‌شود؟

جابری انصاری: بسته به نیازها دارد؛ شرایط سوریه و منطقه در حال تحول دائم هست. در موضوع رویارویی با تروریسم و حفظ دولت مرکزی به هر میزان به این سمت می‌رویم که حاکمیت دولت سوریه به سراسر کشور اعاده شود، این موضوع از محور همکاری خارج، و یا خفیف تر و کوچک تر خواهد شد.مسائل دیگر هم وجود دارد که می تواند موضوع همپوشانی ما باشد.تاریخ روابط ایران و روسیه قدیمی تر از بحران سوریه است.ما در مسائل دیگر منطقه مثل عراق هم همپوشانی هایی داشتیم. الان هم در شرایط پساجنگ می توانیم در موضوعات مختلف همپوشانی داشته باشیم؛ هم در بعد سیاسی و تثبیت شرایط در سوریه و هم در بعد اقتصادی و همچنین مباحث مرتبط با بازسازی سوریه. موضوع دیگر همپوشانی بازگشت آوارگان است. نمی شود گفت بحران سوریه بدون حل بازگشت آوارگان به معنای دقیق خاتمه یافته است. به هر حال چند میلیون سوری آواره شده‌اند. اینها مسائلی خواهد بود که در دستور کار و روندهای جاری مطرح است و در این حوزه ها می توانیم همپوشانی و منافع مشترک تعریف ‌کنیم.

بعد از سفر نتانیاهو به روسیه، خبری مبنی بر تشکیل کارگروه خروج نیروهای نظامی مستقر در سوریه داده شد. آیا شما در جریان بودید و آیا روس ها این موضوع را به شما گفته بودند. خروج نیروهای نظامی مشخصا نیروهای نزدیک به ایران بود یا نیروهای آمریکایی و ترک هم مشمول این کارگروه خواهند بود؟

جابری انصاری: هم در رسانه‌ها و هم در ملاقات ها بین ایران و روسیه مباحث مرتبط با این موضوع مطرح شده است. مشخص است که این پیشنهاد اسرائیلی است و آنها از روس ها خواسته اند که کارگروه مشترکی شکل بگیرد و روس ها هم مبتنی بر تفسیری که دارند ،و نوع منافعی که در سوریه و منطقه دنبال می کنند، پاسخ خودشان را داده‌اند. بخشی از پر و بال ها و شاخ و برگ‌های این خبر همان کاری است که اسرائیلی‌ها و رسانه‌های اسرائیلی به معنای بازنمایی واقعیت انجام دادند و تلاش کردند تصویر و کادربندی خاصی از این خبر را مطرح و ارائه کنند که خیلی هم مطابق معمول کار رسانه‌های اسرائیلی مبتنی بر واقعیت نیست.

اما در ارتباط با اصل موضوع ما بعنوان جمهوری اسلامی ایران مدعی این مسئله هستیم نه موضوع این مسئله. اولین نیروی خارجی که باید از سوریه خارج شود، نیروی اشغالگری است که از جنگ 1973 در مناطق وسیعی از خاک سوریه - بلندی‌های جولان و قنیطره - بعنوان نیروی اشغالگر حضور پیدا کرده و تا به امروز خارج نشده است. بعد از آن نیروهایی باید از سوریه خارج شوند که در بحران اخیر بدون دعوت دولت قانونی سوریه باز بعنوان نیروهای اشغالگر و مداخله‌گر جدید وارد خاک سوریه شده و برای جریانات تروریستی پوشش درست کردند و تلاش کردند برای سقوط دولت مرکزی سوریه بسترسازی کنند. همه این نیروهای خارجی - آمریکایی‌ و غیرآمریکایی‌ - باید در سریعترین زمان ممکن از سوریه خارج شوند. در نهایت نیروهایی که با دعوت دولت قانونی سوریه و برای کمک به دولت سوریه برای حفظ ثبات و امنیت در این کشور حضور دارند،بر اساس نیاز صحنه، پایان رویارویی با تروریسم، تثبیت حاکمیت ملی و تمامیت ارضی سوریه و توافق بین دولت سوریه و این نیروها وضعیتشان تعیین تکلیف خواهد شد.

بنابراین وقتی از خروج نیروهای خارجی حرف زده می‌شود یک مفهوم عام هست و متوجه نیروهای اشغالگر و مداخله گری است که بدون هماهنگی با دولت قانونی سوریه وارد خاک این کشور شده اند. نیروهای دیگر هم بر اساس توافق وارد شده اند و بر اساس توافق خارج خواهند شد.سوریه متعلق به دولت و ملت سوریه است و به محض اینکه شرایط عادی شود و از حالت بحران و شرایط ویژه خارج شوند، نیروهایی که با هماهنگی دولت قانونی وارد شده‌اند با توافق دولت سوریه به شرایط قبل باز خواهند گشت.

در زمان دولت اوباما شرایطی بر مناسبات خارجی ما حاکم بود که در منطقه‌ قدرت مانوری برای ما ایجاد می کرد. ولی با حضور ترامپ در کاخ سفید، شکست گروه‌های تروریستی و رویکردهایی که اخیراً از بازیگرانی مثل اروپا و روسیه می‌بینیم اینطور برداشت می‌شود که شرایط نسبت به آن سال ها تغییر کرده است. آیا این تغییر را تایید می کنید و اگر این طور است برنامه ما برای مواجهه با این تغییرات چیست؟

جابری انصاری: اگر بحث خاص سوریه باشد خیلی ملموس تر می شود بحث کرد. سیاست دولت قبلی آمریکا در سوریه مداخله آشکار برای سرنگونی دولت مرکزی نبود بلکه بسترهای پیشرونده سرنگونی دولت سوریه را دنبال می کرد. در دوران اوباما در زمینه مداخله جنگی ورود به عملیات جنگی مستقیم علیه دولت سوریه اتفاقی نیفتاد. بحث استفاده از تسلیحات شیمیایی به عنوان خط قرمز مطرح شده بود اما اتفاقی که در صحنه سوریه روی داد و این طور تلاش شد که نشان دهند این کار (حمله شیمیایی) را دولت سوریه کرده و این بازنمایی برای فشار بر دولت اوباما و ورود به عملیات جنگی مستقیم علیه دولت سوریه انجام شد. اما دیدیم که اوباما برخلاف قولی که داده بود در بستر این جریان سازی خبری و سیاسی و جنگ روانی وارد جنگ مستقیم علیه سوریه نشد. اما این به این معنا نیست که موضع دولت آمریکا در موضوع سوریه کمک به بسترهای پیشرونده سرنگونی دولت سوریه نبود. دولت اوباما تمام توان سیاسی و دیپلماتیک خود را به کار گرفت برای اینکه وضعیت در سوریه دچار تغییر شود و جلودار مجموعه ای بود که به آن «دوستان سوریه» نام گذاشته بودند و عملا بزرگترین دشمنان سوریه بودند و بستر این وضعیت را ایجاد کردند.

ترامپ علیرغم همه مواضع تند و تندروی هایی که داشته است، یک شعار و قول انتخاباتی داده و آن کم کردن نیروهای نظامی آمریکا در خارج و کم کردن هزینه‌های آمریکاست. آنچه که در ماه های اخیر به عنوان خروج آمریکا اعلام کرده ذیل این شعار و وعده انتخاباتی است.در واقع ترامپ نیم نگاهی به انتخابات پیش رو دارد و مثل همه روسای جمهور می خواهد دو دوره‌ای باشد و می‌خواهد تصویری از خود ارائه دهد که اگر وعده ای می‌دهد به آن عمل می‌کند تا پایگاه اجتماعی مخاطبین خاص و رای خود را محفوظ داشته باشد. امروز این سیستم سیاسی آمریکاست که می‌گوید این کار(خروج از سوریه) توالی فاسد و تبعات جبران ناپذیری خواهد داشت و نیروهایی که خلاء خروج آمریکا را پر می کنند ضد آمریکا هستند. بنابراین در یک تحلیل خطی نمی‌شود دولت قبلی و فعلی آمریکا را مطرح کرد چرا که صحنه به این شفافی نیست که قبلا چگونه بود و الان این گونه است. در هر دو حالت ما چالش‌ها و فرصت‌هایی داشتیم و هنر ما باید این باشد که چالش ها را به حداقل و فرصت‌ها را حداکثر سازی کنیم و این کاری است که به آن مشغول هستیم.

الان در افکار عمومی مباحثی مطرح می شود مبنی بر اینکه ایران که در سوریه هزینه های زیادی صرف کرده ولی در بازسازی این کشور آن طور که باید حضور نداشته است. در حالی که کشورهایی که از تروریست‌ها حمایت کرده اند با مشارکت در بازسازی سوریه به دنبال این هستند که جایگزین ایران شوند؟

جابری انصاری: در بحث سوریه بازنمایی واقعیت با واقعیت منطبق نیست و باید آنها را از هم تمیز داد؛ هیچ طرف دیگری نمی‌تواند جایگزین کارویژه ها و توانایی های ایران باشد. ما هم نمی‌توانیم جایگزین کارویژه ها و ظرفیت های برخی بازیگران دیگر شویم. بعنوان مثال ایران و ترکیه بعنوان دو قدرت غیرعربی و دو قدرت مهم اسلامی هر کدام کار ویژه ها، ظرفیت‌ها و توانایی‌هایی دارند و هیچ کدام نمی توانند جای همدیگر را بگیرند.

هنر کشور باید این باشد که از ظرفیت‌های خود به شکل حداکثری استفاده کند؛ تجربه چهار دهه گذشته و تجربه کمتر از یک دهه بحران سوریه به همه بازیگران منطقه نشان داده که مزیت های ویژه سیاسی و امنیتی ایران قابل جایگزینی توسط هیچ یک از نیروهای مدعی جایگزینی در منطقه و بیرون منطقه نیست. در حوزه اقتصادی به هر میزان سرریز اضافه بر ظرفیت‌های ملی داشته باشیم، می‌توانیم از آن در بیرون مرزها هم استفاده کنیم. نمی شود با بخشنامه ظرفیت درست کرد به هر میزان ظرفیت داشته باشید امکان پیگیری آن برای مجموعه نهادهای دولتی و خصوصی ایران فراهم خواهد بود. باید تلاش کنیم و داریم تلاش می‌کنیم.

تحریم ها در این وضعیت تاثیر ندارد؟

جابری انصاری: حتما تحریم ها در اقتصاد ملی ما تاثیر دارد وقتی بر کل اقتصاد ملی ما تاثیر می گذارد در ظرفیت اقتصادی در بیرون هم دچار مسائلی خواهد بود.این ها را باید از هم تمیز داد اما تجربه چهار دهه بعد از انقلاب برای دولت‌ها و ملت‌ها و نخبگان منطقه ثابت کرده ایران ویژگی های منحصر به فرد و ظرفیت های خاص خود را دارد که توسط هیچ کس پرشدنی نیست و هنر ما استفاده از این ظرفیت‌ها و تلاش برای ایجاد ظرفیت‌های جدید در حوزه های جدید و اضافه کردن بر ظرفیت‌ها موجود هست.

49310

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 1243847

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
6 + 7 =