مستند - سینمایی "آسوده بخواب کوروش" به کارگردانی علی فراهانی و تهیهکنندگی مهدی مستوفی و سفیر فیلم تهیه و تولید شده است. این مستند به مساله جدایی بحرین از ایران در زمان حکومت پهلوی میپردازد. فیلم دو روایت به جدایی بحرین از ایران دارد. سلطنتطلبان این جدایی را به قبل از حکومت پهلوی مربوط میدانند و در مقابل منتقدانشان آن را به شدت مورد نقد قرار میدهند.
گرچه فیلم درنهایت نتیجه میگیرد که محمدرضا پهلوی حتی اگر میخواست هم نمیتوانست بحرین را نگه دارد. با سازندگان این فیلم به بهانه نمایش آن گفتگو کردهایم.
شما در این مستند، مقصر اصلی جدا شدن بحرین از ایران را محمدرضا پهلوی معرفی میکنید اما در اسناد تاریخی این مساله به دوره قاجار بازمیگردد؟
فراهانی: بحرین تا قبل از حکومت پهلوی و بخصوص پهلوی دوم در اشغال پرتغالیها یا انگلیسیها بوده است اما هیچ کدام از پادشاهان به صورت مستقیم به این مساله نمیپردازند. درست است که مقصر اول درباره جدا شدن بحرین از ایران ناصرالدین شاه است اما پادشاهان تا قبل از محمدرضا پهلوی هیچ کاری برای جدا شدن بحرین انجام ندادند حداقل سکوت کردند و آن کسی که سند خیانت جدا شدن بحرین از ایران را امضا کرد، محمدرضا پهلوی بود و بعد از جدایی بحرین؛ فعالیتهای انگلیس در این منطقه افزایش پیدا میکند. البته اگر محمدرضا پهلوی حتی میخواست هم نمیتوانست بحرین را نگه دارد.
مستوفی: در سال ۱۸۲۰ که انگلستان برای اولین بار وارد بحرین میشود آل خلیفه را در آنجا مستقر میکند و اولین قرارداد نیز آن زمان منعقد میشود و قرارداد دوم در سال ۱۸۶۰ با هدف استفاده از نفت و سایر منابع طبیعی بحرین امضا میشود اما همچنان ایران درباره بحرین مدعی است و حتی رضاشاه نیز که توسط انگلیسیها بر سر کار آمده بود حداقل درباره بحرین سکوت میکند زیرا میداند اگر پافشاری کند شاید منجر به جدایی بحرین بشود اما محمدرضا پهلوی میدانست همانگونه که پدرش را انگلیسیها آوردند و آنها نیز بردند، امکان دارد خود او را نیز از حکومت بردارند لذا تحت فشار انگلیس بحرین را واگذار کرد.
همواره از ارتش زمان پهلوی تمجید میشود و شما نیز در این مستند به بخشی از این قدرت اشاره کردهاید به طور مثال زمانی که ارتش شاهنشاهی به عمان میرود یا به کمک آمریکا در ویتنام؛ این قدرت را میبینیم. آیا چنین قدرتی واقعی بوده؟ اگر واقعی بوده چرا برای منافع حیاتی کشور همچون بحرین از آن استفاده نشده است؟
فراهانی: این واقعیت وجود دارد که ارتش ایران در زمان پهلوی دوم تبدیل به پنجمین ارتش پرقدرت دنیا شده بود اما این ارتش زمانی ارزشمند است که قدرت و اجازه استفاده از آن را داشته باشیم این در حالی است که تمام سلاحهای این ارتش و مستشاران و کارشناسان آن غربی بودند لذا محمدرضا پهلوی مجبور بود به حرف غربیها گوش بدهد و حق نداشت با غرب درگیر شود و هر جا غرب نیاز داشت باید به آنها کمک میکرد مثلا در مساله ظفار عمان؛ ارتش انگلستان ۱۲ سال در حال نبرد بود اما موفق نشد اما با ورود ایران این مساله سه ساله خاتمه پیدا میکند اما همین ارتش در بحرین هیچ کاری نمیکند زیرا انگلستان را مقابل خود میبیند.
مستوفی: جدا از بحث نفت، گاز، مروارید و سایر منابع طبیعی بحرین، آنچه در این منطقه بسیار اهمیت دارد موقعیت استراتژیک آن است و آن همسایه بودن بحرین با عربستان است و به نوعی حیات خلوت دولت سعودی بود و اگر امروز ایران در آن منطقه تسلط داشت در رابطهاش با عربستان بسیار میتوانست اثرگذار باشد.
این فیلم بر خلاف تعدادی از فیلمهایی که با موضوع تاریخ معاصر در سالهای اخیر ساخته شدهاند دو روایت را انتخاب کرده یک روایت آن چیزی است که در تاریخ وجود دارد و روایت دوم داستانی بود که رسانههای زمان پهلوی برای مردم تعریف کردند. چرا از ابتدا فیلم را بر اساس یک روایت نساختید؟
فراهانی: در سالهای اخیر مستندهای بسیاری درباره تاریخ معاصر ساخته شد این مستندها چه آنها که توسط شبکههای "بی بی سی" و "من و تو" ساخته میشود و چه مستندهایی که توسط نیروهای داخلی و انقلابی ساخته میشوند هر کدام نگاه خود را داشتند و مساله را سیاه و سفید دیدند و هیچ گاه این دو نگاه در هیچ مستندی کنار یکدیگر قرار نگرفتند. ما در "آسوده بخواب کوروش" ساختارشکنی کردیم. در بخش اول فیلم روایتی را گفتیم که غالب مردم میدانند و اطلاعات آن را از فیلمها و رسانههای زمان شاه کسب کردهاند و حتی بسیاری از مخاطبان نیز با آن همذاتپنداری میکنند و در بخش دوم فیلم به عنوان روایت دوم؛ بر اساس اسناد تاریخی آنچه واقعا رخ داده بود را تعریف کردیم و نشان دادیم که واگذاری بحرین چگونه انجام شده است.
۲۴۱۲۴۱
نظر شما